Την Τριπολιτσά είχε πατρίδα. Τελείωσε κάποια εμπορική σχολή, πήγε στρατιώτης και έφυγε για την χώρα της ευδαιμονίας, την Αμερική. Εκεί τ’ αδέλφια του διατηρούσαν φαγάδικο, απ’ όπου περνούσαν πολλοί Έλληνες και κυρίως οι πρόσφυγες. Ο Πόντος και η Μικρά Ασία δεν είχαν λησμονηθή. Έκαναν πάντα λόγο για τις εκκλησιές, τις παραδόσεις τους, τους παπάδες, τα μοναστήρια και τις γιορτές τους.
- Σήμερα η μάννα μας δεν μας έδινε λάδι. Η λαλά μας τίποτε δεν έτρωγε.
- Από σήμερα αρχίζει ο «Ντινάμεος». Στην πατρίδα τα ανδρόγυνα ξεχώριζαν, για να προσεύχονται περισσότερο.
Τα δε βιβλία για Αγίους κυκλοφορούσαν στο μαγαζί όπως οι τράπουλες.
- Το διάβασες αυτό; Είναι πολύ ωραίο. Μαθήτευσε∙ δεν θα χάσης.
Η «Αμαρτωλών Σωτηρία» είχε τα πρωτεία και έδινε και έπαιρνε καρδιές στην Αμερική, ενώ στον ελληνικό χώρο είχε εξαφανιστή ως βαρύ καλογερικό βιβλίο, μαζί με τόσα άλλα που έθρεψαν το δούλο Γένος. Πού να το συστήσουμε; Θα μας κατηγορούσαν πως καλόγερους θέλουμε να κάνουμε τα παιδιά τους- άπαγε της βλασφημίας!- Καλοί οι καλόγεροι στα μοναστήρια, αλλά μακριά από την χριστιανική κίνηση κι αγαπημένοι.
Ο νεαρός Κωστόπουλος δεχότανε τις κουβέντες αυτές όπως τα γατάκια τον ήλιο, για να ανοίξουν τα μάτια τους. Αλλ’ εκεί που δονήθηκαν τα εντός του ήταν η εμπεριστατωμένη μελέτη της «Αμαρτωλών Σωτηρίας». Ένα μήνα την μελετούσε την νύχτα στο δωμάτιό του. Στην κυριολεξία την καταβρόχθισε.
- Αδέλφια, σας ευχαριστώ που με προσκαλέσατε να εισέλθω στους κόπους σας, αλλ’ εγώ θα επιστρέψω στην Ελλάδα να γίνω καλόγερος.
Και μόνον η λέξη καλόγερος έσπαζε κόκκαλα την εποχή εκείνη όπως και σήμερα και πάντα.
- Ωρέ, πού θα πάς; Η Αμερική είναι ασφάλεια, είναι φτωχομάννα. Ξέχασες που φυτεύαμε στην πατρίδα καλαμπόκι με το σουβλί και φύτρωνε ρίγανη; Εδώ είναι η απόλαυση της ζωής. Στην Ελλάδα τυράγνιες και βάσανα. Και ο Τούρκος καιροφυλακτεί απέναντι να μας καταπιή.
- Όχι, όχι∙ θα επιστρέψω.
- Αυτά διάβαζες τόσες νύχτες;
Ο μεγάλος αδελφός ήρθε σε ρήξη με τους πελάτες που έρχονταν, βαστάζοντας υπομάσχαλα τα καλογερικά βιβλία. Άρπαξε την «Αμαρτωλών Σωτηρία» και την πέταξε στον δρόμο.
- Φάγατε τον αδελφό μου. Τον παρασύρατε στα μοναστήρια. Ο γερο-Σμυρνιός συνωφρυωνόταν σ’ αυτά τα λόγια.
- Σ’ αυτόν τον δρόμο, παλληκάρι μου, δεν μπορεί να παρασύρη κανείς άλλος. Δεν υπάρχει αποπλάνηση, αλλά πρόσκληση θεϊκή. Μην υβρίζης την θεϊκή κλίση, μη γίνεσαι θεομάχος. Είμαστε πολύ μικροί να τα βάλουμε με τον Θεό.
Μαλάκωσε ο σκληρός αδελφός και την επομένη έδωσε τα εισιτήρια στο ξεμυαλισμένο παλληκάρι για την Ελλάδα.
Σ’ ένα μήνα κατέβηκε από το βαπόρι στον Πειραιά. Βλέπει δυο ρασοφόρους, που ο καλογερικός σκούφος τους πρόδιδε πως δεν ήταν εκ του κόσμου.
- Πατέρες, πατέρες, σταθήτε.
Είχε και κάποιες αποσκευές αμερικάνικες, που του φόρτωσαν οι γνωστοί για τους συγγενείς και του έκαναν δύσκολη την μετακίνηση.
- Έρχομαι από την Αμερική. Με παίρνετε μαζί σας στο μοναστήρι;
- Ακολούθησε.
- Το πρώτο που παρατήρησα- διηγείτο αργότερα ο παπα-Δαμιανός- ήταν πως όλοι οι άνθρωποι περιεργάζονταν πρόσωπα και καταστήματα. Οι Γέροντες πήγαιναν σφαίρα. Δεν τους προλάβαινα στον βηματισμό∙ ακολουθούσα τρέχοντας. Και από τότε μέχρι σήμερα αισθάνομαι πως τρέχω, για να προλάβω τον μοναχισμό. Κάποια στιγμή με ρώτησαν:
- Καλόπαιδο, από πού είσαι;
- Από Τρίπολη.
- Και εμείς Τριπολιτσιώτες είμαστε και μονάζουμε στην Λογγοβάρδα της Πάρου.
- Όπου πηγαίνετε μαζί σας έρχομαι.
Μ’ ένα βραδυκίνητο καράβι ξημερώσαμε στην Πάρο. Την πρώτη μετάνοια έβαλα στην Καταπολιανή κι έπειτα στην Ζωοδόχο Πηγή. Η δοκιμασία σκληρή. Ποτέ δεν έψαξα ανάπαυση∙ πάντα με βήμα γρήγορο ακολουθούσα τους Γέροντες.
Ανέλαβε οικονόμος και ταμίας από τον ηγούμενο Ιερόθεο. Έμεινε στην θέση αυτή και επί ηγουμενίας Φιλοθέου Ζερβάκου. Θέση που την κράτησε μέχρι τον θάνατό του. Στην δεκαετία του ’80 διαδέχθηκε τον γέροντα Φιλόθεο στην ηγουμενία. Στην ερώτησή μου:
- Τι κάνεις, άγιε ηγούμενε;
Μου απήντησε:
- Σώπα, σώπα∙ εγώ ηγούμενος;
Υπήρξε πράος και ειρηνικός και ειρηνοποιός. Ποτέ δεν μίλησε άσχημα σε άνθρωπο και για άνθρωπο, παρ’ όλο που το διακόνημά του έδινε λαβές για οξύτητες. Αυτό το πετύχανε, όπως μου ομολογούσε, πάντα με την προσευχή και την υπομονή. Περπατούσε στα καλντερίμια της Μονής και ανεβοκατέβαινε τις σκάλες, λέγοντας συνεχώς: «Υπομονή, υπομονή».
- Γιατί, παπα-Δαμιανέ, το λες συνεχώς;
- Για να μη το ξεχάσω. Η κατάσταση της υπομονής με σώζει από πολλά πράγματα. Αργώ να κρίνω και ν’ αποφασίζω κι έτσι δεν αδικώ τον αδελφό μου.
Ήταν η μάννα του μοναστηριού. Όποιον «δάγκωνε» η παρατήρηση ή η επίπληξη στον παπα-Δαμιανό κατέφευγε.
- Μη στενοχωριέσαι. Θα πιούμε και καφέ∙ έχουμε και λουκούμι. Υπομονή πολλή θέλει η καλογερική.
Γλύκαινε την καρδιά του υποτακτικού μόνον με το αόρατο χάδι της αγάπης, χωρίς να επιρρίπτη ευθύνες σε κανέναν.
- Όλοι καλοί. Ο Χριστός μαζί σας. Την θύρα του παραδείσου όλοι χτυπούμε και κανένα δεν αποστρέφεται ο Θεός. Η σιωπή καταισχύνει τον διάβολο.
Αν κάποιος περίεργος πρόβαλλε στο κελλί του με τα συνηθισμένα:
- Τα ‘μαθες τα νέα, παπα-Δαμιανέ;
- Τι; Κανένα καλό, κανένα καλό;
- Όχι, άσχημα χαμπάρια.
- Πήγαινε, πήγαινε.
Όχι∙ καμμιά κατάκριση δεν δεχότανε. Όλοι καλοί και ωραίοι. Στην εξομολόγηση δεν άκουγε ευχαρίστως τα συζυγικά «μου ‘πε και του ‘πα».
- ΄Ασ’ τα αυτά. Έλα να σου διαβάσω την ευχή. Αυτά συμβαίνουν∙ δεν είναι άξια σχολιασμού. Η υπομονή, η ρίζα όλων των καλών, όταν υπάρχη, δεν δημιουργούνται προβλήματα. Η υπομονή, ευλογημένη, γεφυρώνει και τα πιο μεγάλα χάσματα. Δεν ακούς: την Παναγία την είπαν γέφυρα, γιατί με την υπομονή Της κατεργάσθηκε την ταπείνωση, την κορωνίδα όλων των αρετών. Έχουμε και αγία Υπομονή∙ σ’ αυτήν να προσεύχεσαι να λαμβάνης δύναμη. Ο Χριστός είπε: «Την υπομονή την χρειαζόμαστε μέχρι το τέλος». Ο άνδρας σου, κουρασμένος από την δουλειά, θα πη και παραπανίσιες κουβέντες. Είναι ανάγκη να απαντήσεις; Η υπομονή των Αγίων κράτησε τον κόσμο και η υπομονή της γυναίκας το σπίτι.
Μπορούμε να χαρακτηρίσουμε τον πατέρα Δαμιανό σαν τον όσιο της υπομονής και διδάσκαλο έργω τε και λόγω. Ο ίδιος έκανε τόση υπομονή στο κοινόβιο που αναχαίτιζε κάθε φουρτούνα πειρασμού. Όλο το νησί ήξευρε την διδασκαλία του παπα-Δαμιανού κι έλεγαν μεταξύ τους: «Υπομονή, ευλογημένε, όπως λέγει ο παπα-Δαμιανός. Εσύ δικό σου Ευαγγέλιο έχεις;». Δεν άρεσε και πολύ στις γριές, που ήθελαν να «καθυποβάλλουν», όπως έλεγαν, στον πνευματικό τον γέρο τους ψάχνοντας δικαίωση, αλλ’ ο παπα-Δαμιανός ζητούσε από τους ανθρώπους αρετές και όχι δικαίωση και δικαιώματα. Και χίλια δίκια να είχαν οι κοσμικοί, ο παπα-Δαμιανός δεν έψαχνε το δίκιο.
- Άφηνέ τα αυτά- έλεγε- και δούλεψε την υπομονή. Αυτή θεραπεύει τα δίκαια. Τα άλλα πυρακτώνουν μίση, μνησικακίες. Μη δίνης εργόχειρο στον πειρασμό. Τα δικαιώματα χωρίζουν τους ανθρώπους. Στον μωσαϊκό νόμο το δίκιο πήγαν να εφαρμόσουν, την ισότητα του νόμου, και δεν τα κατάφεραν οι άνθρωποι, γι’ αυτό ήρθε ο Χριστός κι θέσπισε την αγάπη και το συγχώριο. Εύρα τα με τον σύνδουλό σου, χωρίς να ψάχνης καντάρια και ζυγαριές, γιατί πάντα από το δικό σου τάσι θα ρίχνης λιγώτερα βάρη. Πάρε το βάρος επάνω σου (« Εγώ φταίω» ) και καταργούνται όλα τα ζύγια. «Αν ο Θεός κρατήση ζύγια, κανένας δε θα σωθή» λέγει ο αββάς Βαρσανούφιος…
Από το βιβλίο: «Μορφές που γνώρισα να ασκούνται στο σκάμμα της Εκκλησίας»
Α’ έκδοση Σεπτέμβριος 2010
Ιερά Μονή Δοχειαρίου, Άγιον Όρος