Τοπικοί άγιοι της Κρήτης.

[ΜΑΝΩΛΗΣ]

ΑΓΙΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΑΘΩΝΙΤΗΣ



Ο ΟΣΙΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Ο ΑΘΩΝΙΤΗΣ γεννήθηκε στην πρωτεύουσα του Πόντου Τραπεζούντα μεταξύ των ετών 927-930. Οι γονείς του ήσαν πλούσιοι και ευγενείς. Το όνομα του ήταν Αβραάμιος. Ο πατέρας καταγόταν από την Αντιόχεια της Συρίας και η μητέρα από την Κολχίδα του Πόντου. Πριν γεννη­θεί, ο πατέρας απέθανε και λίγο μετά τη γέννηση του, και η μητέρα απήλθε από τον παρόντα κόσμο.
Ο μικρός Αβραάμιος, ορφανός και από τους δύο γονείς, τέθηκε υπό την προστασία συγγενής του μοναχής, η οποία ανέλαβε την φροντίδα και την παιδαγωγία αυτού. Όλη δε η ζωή και η συμπεριφορά της μοναχής επέδρασε θετικά και καταλυτικά στην μετέπειτα εξέλιξη του Αβρααμίου.
Ο μικρός Αβραάμιος, παρ' ότι ήταν παιδί, η ζωή και η συμπεριφορά του δεν έμοιαζε με εκείνες των άλλων συνομιλήκων του. Ο χαρακτήρας του δεν ήταν απρεπής, απρόσεκτος και αγενής. Κατα­γινόταν με την προσευχή και τις άλλες θρησκευτικές πράξεις. Μετά την κοίμηση της προστάτιδας του μοναχής και αφού έλαβε την εγκύκλια παιδεία, με την βοήθεια ενός αυτο­κρατορικού φορολογικού υπαλλήλου που ήλθε στην Τραπεζούντα για την είσπραξη των δημοσίων φόρων, έρχεται στην Κωνσταντινούπολη επί αυτοκράτορος Ρωμανού Α' Λεκαπηνού (920-944).
Στην Πόλη φοιτά στη Σχολή του Προέ­δρου των σχολών της Πρωτευούσης, που εκαλείτο Αθανάσιος. Στη σχολή αυτή επιδίδεται με ζήλο και επιμέλεια στην εκμάθηση των γραμμάτων της θύραθεν (κοσμικής) παιδείας. Παράλληλα δεν πα­ρέλειπε τα πνευματικά και θρησκευτικά του καθήκοντα. Στην Κωνσταντινούπολη εγνώρισε τον συγγενή του στρατηγό Ζεφιναζέρ, στο σπίτι του οποίου έκτοτε διέμεινε.Μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα ο Αβράαμιος κατέστη κάτοχος και διδάσκα­λος πάσης φιλοσοφίας και ρητορικής, ώστε η φήμη του να φτάσει μέχρι και τα βασιλικά ανάκτορα.
Ο ενάρετος και σοβαρός βίος του, το πράον του ήθους, το γλυκύ της ομιλίας, ο πλούτος της γνώσεως, το έντιμον και το χρηστόν του χαρακτήρος του τον έκαναν αγαπητόν σε όλους. Εξαιτίας των χαρι­σμάτων του, οι μαθητές και διδάσκαλοι της Σχολής, «κοινή ψήφω», εζήτησαν από τον αυτοκράτορα να εκλεγεί διδάσκαλος αυτής. Έτσι, με αυτοκρατορική υπόδειξη, τιμάται με το αξίωμα του διδασκάλου.
Ο Αβραάμιος σύντομα απέδειξε τις ικανότητες του. Απέκτησε πολλούς μα­θητές και συγχρόνως τη φήμη του σοφού διδασκάλου. Γι' αυτό, χρόνο με το χρόνο, ο αριθμός των μαθητών ηύξανε. Αλλ' ο Αβραάμιος ταυτόχρονα ζούσε συνεπή χριστιανική ζωή. Η επιθυμία του ήταν να αφιερωθεί ολοκληρωτικά στο Θεό. Την περίοδο αυτή ο συγγενής του στρατηγός Ζεφιναζέρ αναλαμβάνει την ναυτική διοίκηση στο Αιγαίο και παίρ­νοντας μαζί του τον Αβραάμιο πραγ­ματοποιεί περιοδεία στο Αρχιπέλαγος. Κατέπλευσαν στη νήσο Λήμνο, απ' όπου διακρινόταν το Άγιον Όρος, όπου έμελλε αργότερα να ιδρύσει τη Λαύρα. Επανερχόμενος στην Πόλη, συναντά­ται με τον όσιο Μιχαήλ Μαλεΐνον, ιδρυτή και ηγούμενο της Λαύρας του Κυμινά. Του εξομολογείται την επιθυμία να ασπα­στεί τον μοναχικό βίο. Στην Πόλη έγινε και η συνάντηση των Οσίου Μιχαήλ, Νικη­φόρου Φωκά, μετέπειτα αυτοκράτορος, και του Αβρααμίου. Έτσι, κρίνεται από τον όσιο Μιχαήλ άξιος να ακολουθήσει βίο πιο ησυχαστικό και ασκητικό, και επιλέγει τόπο ερη­μικό, όπου επιδίδεται σε νέους πνευματι­κούς αγώνες. Βλέποντας ο Όσιος Μιχαήλ την μεγά­λη πνευματική άσκηση του Αθανασίου, πρόβλεψε (προείδε) την μετέπειτα εξέλι­ξη του, ότι δηλαδή θα γίνει διάδοχος του στα πνευματικά χαρίσματα.
Αλλά τον Αθανάσιο για άλλα είχε προ­ορίσει ο Θεός. Ως εκ τούτου, από το όρος Κυμινά αναχωρεί και έρχεται στο Άγιον Όρος. Εδώ, φθάνοντας, περιοδεύει πολλά σκηνώματα της αθωνικής χερσονήσου και γνωρίζει πολλούς και εναρέτους μο­ναχούς και ασκητές. Εντυπωσιάζεται από την σκληρή ασκητική ζωή, τον λιτό βίο, τις πολλές στερήσεις. Αρχικά γίνεται υποτακτικός σε ένα απλό γέροντα, χωρίς να αποκαλύψει ποιος ήταν, κοντά στη Μονή Ζυγού.
Δεν εφανέρωσε το πραγματικό του όνομα, αλλά προσποιήθηκε ότι ονομά­ζεται Βαρνάβας, γιατί ήθελε να είναι απαρατήρητος. Επιθυμία του ήταν να γνωρίσει τους μοναχούς του Όρους και να ακολουθήσει ένα υψηλότερο στάδιο μοναχικού βίου, του ερημίτη. Όπως ο ίδιος αναφέρει στο Τυπικό του, την περίο­δο αυτή οι αρχές του Άθω δεν επέτρεπαν σε κανένα μοναχό να ζήσει ως ερημίτης, εάν δεν είχε παραμείνει στο Όρος δύο ή τρία χρόνια. Με τον τρόπο αυτό υπήρχε ένας έλεγχος δι' όσους ήθελαν να γίνουν ερημίτες.
Ο Αθανάσιος, έπρεπε, για να μην απο­καλύψει τον εαυτό του να υποταχθεί σε κάποιο αναχωρητή. Έτσι έκρυβε τις γνώ­σεις του και τις πνευματικές του ικανότη­τες από σεβασμό στον γέροντά του, που -ήταν αμόρφωτος.
Υποτάσσεται, λοιπόν, σε σχεδόν αμόρ­φωτο γέροντα, παρά του οποίου, εκτός της μοναχικής ασκήσεως, «διδάσκεται τα ιερά γράμματα».
Ενώ λοιπόν ο Αθανάσιος δοκιμαζό­ταν στον Άθω ως υποψήφιος ασκητής, ο δομέστικος των Σχολών της Ανατολής, Νικηφόρος Φωκάς, τον αναζητούσε. Βέ­βαιον είναι ότι έκανε έρευνες σε διάφορα μοναστικά κέντρα της Μ. Ασίας χωρίς αποτέλεσμα.Τέλος θυμήθηκε, λέει ο βιογράφος του, ότι ο Αθανάσιος του είχε μιλήσει για πιθανή αναχώρηση και των δύο στο Άγιον Όρος. Γράφει λοιπόν στον κριτή-έπαρχο της Θεσσαλονίκης και του ζητά να μεταβεί στον Άθω προς αναζήτηση του Αθανα­σίου, περιγράφοντας τα προσωπικά χα­ρακτηριστικά του.
Ο κριτής μεταβαίνει στο Όρος, συνα­ντάται με τον Πρώτο του Όρους Στέφα­νο (958962) και διαβιβάζει το αίτημα. Ο Πρώτος υπόσχεται να προβεί στην ανεύρεση του, ενώ επλησίαζαν τα Χρι­στούγεννα και η σύναξη των γερόντων του Όρους γινόταν τρεις φορές το χρόνο: Τα Χριστούγεννα, το Πάσχα και στις 15 Αυγούστου, εορτή της κοιμήσεως της Πα­ναγίας. Στις συνάξεις, υπό την προεδρία του Πρώτου, συμμετείχαν οι πατέρες οι οποίοι ασκούνταν στην περιοχή της Λαύ­ρας των Καρυών.
Κατά τα Χριστούγεννα λοιπόν του έτους εκείνου, έγινε από τον Πρώτο Στέ­φανο8 η αναγνώριση του Αθανασίου. Όλοι οι Αθωνίτες ξέρουν πλέον ότι ο Βαρνάβας είναι ένας μορφωμένος μο­ναχός, αλλά δεν γνωρίζουν ποιος είναι στην πραγματικότητα, γιατί ζήτησε από τον Πρώτο να κρατήσει το μυστικό του, διαφορετικά θα έφευγε από τον Άθω. Ο Πρώτος του παραχωρεί ένα αναχωρητικό κελλί κοντά στις Καρυές. Ο Αθα­νάσιος εγκαθίσταται εκεί με ένα μαθητή, ονόματι Λουκίτζη και ασκεί το επάγγελμα του καλλιγράφου. Εκεί ο Αθανάσιος πα­ρέμεινε μέχρι το 959.
Περί το έτος 960 έρχεται στο Όρος ο αδελφός του Νικηφόρου και δομέστικος των Σχολών της Δύσεως Λέων Φωκάς, μετά την νίκη του κατά των Σκυθών, για να ευχαριστήσει από ευγνωμοσύνη τον Θεό. Επιθυμούσε βέβαια να συναντήσει *τον Αθανάσιο, όπερ και έγινε. Τότε λοι­πόν όλοι πληροφορούνται ποιος ήταν πραγματικά ο Βαρνάβας και ποιες οι σχέσεις του με την περιφανή οικογένεια Φωκά. Το ασκητικό περιβάλλον, η όλη προσωπικότητα και η σχέση του με την ένδοξη οικογένεια της αυτοκρατορίας, προκάλεσαν αίσθηση στους Αθωνίτες και πολλοί παρεκινήθησαν να προσέλθουν κοντά του.
Ο Αθανάσιος θέλοντας να αποφύγει την προσέλευση και σύγχυση, έθεσε σε εφαρμογή το σχέδιο, που είχε, όταν αφίχθει στο Όρος: να αποσυρθεί στα ενδό­τερα του Όρους, στην ησυχία. Έτσι, με την ευλογία του Πρώτου και της Συνάξεως, αφού έμεινε δυο χρόνια στις Καρυές, έλαβε ένα τόπο εξαιρετικά απρόσιτο και ερημικό, που λεγόταν Μελα­νά, στη θέση όπου έκτισε τη Λαύρα. Εκεί έστησε την ασκητική του καλύβη, σαν άλλο αρετής εργαστήριον, και επι­δόθηκε σε νέους πνευματικούς αγώνες αφοσιωμένος στις κατά Θεόν μελέτες και θείες θεωρίες.
Την ίδια περίοδο ο Νικηφόρος Φωκάς διηύθυνε την εκστρατεία του Βυζαντινού στρατού, περί το 960, για την απελευ­θέρωση της Κρήτης από τους Άραβες. Οι συγκρούσεις ήταν σκληρές και αμφίρροπες. Η βυζαντινή στρατιά υπέφερε από το κρύο και την έλλειψη τροφών, σε αντίθεση με τον στρατό των Αράβων.
Επιθυμώντας να αναπτερώ­σει το ηθικό των στρατιωτών, ο Φωκάς υπενθύμιζε ότι σκοπός της εκστρατείας ήταν η απελευ­θέρωση εδαφών και πληθυσμού χριστιανικού. Άλλωστε, οι Άρα­βες ή Σαρακηνοί, έχοντες ως ορ­μητήριο την Κρήτη, έκαναν επι­δρομές σε όλο το Αιγαίο, ακόμα και το Άγιον Όρος, από το οποίο πέραν των λαφύρων, είχαν αιχμα­λωτίσει και μοναχούς.
Στην προσπάθειά του να ενι­σχύσει το ηθικό του στρατού, απε­φάσισε να αποστείλει γράμματα σε μοναστήρια της Μ. Ασίας και στο Άγιον Όρος, ζητώντας να στεί­λουν μερικούς μοναχούς κοντά στο στρατό. Μεταξύ των μονα­χών, έγραψε και στον Αθανάσιο και στον Πρώτο του Όρους. Οι Αθωνίτες απάντησαν θετι­κά. Με την ευλογία του Πρώτου και των γερόντων του Όρους, αποφασίζει να με­ταβεί στην Κρήτη ο Αθανάσιος συνοδευό­μενος από ένα μοναχό, το Θεόδοτο.
Η συνάντηση των δύο αντρών ήταν συγκινητική. Ο Αθανάσιος έγινε δεκτός με μεγάλες τιμές από τον πνευματικό του φίλο Νικηφόρο Φωκά. Η αποστολή και παραμονή του Αθα­νασίου στην Κρήτη στέφθηκε με πλήρη επιτυχία. Επέτυχε να βοηθήσει στην εκ­δίωξη των Αράβων από την Κρήτη, την απελευθέρωση όσων Αθωνιτών είχαν συλληφθεί και διασωθεί, και την επανασύνδεση του φιλικού του δεσμού με τον στρατηγό Νικηφόρο Φωκά.
Εκεί καταστρώθηκε η ιδέα της ιδρύ­σεως ενός μοναστηριού στον Άθω, υπό την ηγουμενία του Αθανασίου, στο οποίο θα εμόναζε και ο Φωκάς. Για τον σκοπό αυτό ο Φωκάς πρότει­νε στον Αθανάσιο να του διαθέσει τα χρήματα που θα απαιτούνταν για την ανέγερση της Μονής. Αφού οι δύο άνδρες έμειναν σύμ­φωνοι περί της Μονής και τα σχετικά με αυτήν, ο μεν Αθανάσιος ανεχώρησε για τον Άθωνα, ο δε Φωκάς επέστρεψε στη Βασιλεύουσα. Επιστρέφοντας ο Αθανάσιος στο Όρος, εσκέπτετο να αρχίσει την ίδρυ­ση της Λαύρας. Στο μεταξύ ο Νικη­φόρος Φωκάς αποστέλλει στον Άθω τον έμπιστο του μοναχό Μεθόδιο, με επιστολή και τα αναγκαία χρήματα για την έναρξη των εργασιών. Ο Μεθόδιος παρέμεινε στο κελλί του Αθανασίου έξι μήνες και δεν ανεχώρησε παρά αφού έπεισε τον Αθανάσιο να αρχίσει την κατασκευή της Λαύρας και αφού είχαν αρχίσει οι οικοδομικές εργασίες.
Πράγματι ο Αθανάσιος άρχισε με την ανέγερση του ησυχαστηρίου, όπου θα εμόναζε ο Νικηφόρος και ναό επ' ονόμα­τι του Τιμίου Προδρόμου10. Στη συνέχεια προχώρησε στην ανέγερση του καθολι­κού και άλλων κτισμάτων. Ενώ λοιπόν προχωρούσαν οι εργασίες ανεγέρσεως του καθολικού και των κελλίων, έφθασε η είδηση της ανόδου τουΝικηφόρου στον αυτοκρατορικό θρόνο. Η είδηση αυτή επίκρανε τον Αθανάσιο, ο οποίος ανέλαβε την ανοικοδόμηση της Λαύρας μετά από επίμονες παρακλήσεις του Νικηφόρου και την υπόσχεση του να ακολουθήσει το μοναχικό βίο.
Γι' αυτό απεφάσισε να εγκαταλείψει την ηγουμενία της Λαύρας και να φύγει από το Όρος.
Φεύγει λοιπόν και αποβιβάζεται στην Άβυδο της Μικράς Ασίας. Φθάνοντας εκεί, έστειλε πίσω στον Άθωνα το πλοίο της Λαύρας με τους περισσότερους εκ των συνοδών του. Ένα μοναχό απο­στέλλει στη Βασιλεύουσα με σκοπό να επιδώσει στον αυτοκράτορα επιστολή και ο ίδιος με τρεις εμπίστους μοναχούς επιβιβάζεται σε πλοίο με προορισμό την Κύπρο. Με το γράμμα στον αυτοκρά­τορα τον πληροφορεί ότι παραιτείται από την ηγουμενία, αλλά συγχρόνως του υποδεικνύει το μοναχό Ευθύμιο, να αναλάβει το αξίωμα.
Φθάνοντας στην Κύπρο, διαμένει στη Μονή των Ιερέων και αποστέλλει τον μοναχό Θεόδοτο στη Λαύρα, με απο­στολή να παρακολουθεί την εξέλιξη των υποθέσεων της Μονής. Μόλις η πορεία των πραγμάτων της Μονής πήρε αρνητική τροπή, ο Θεόδοτος επιστρέφει στην Κύπρο και ενημερώ­νει τον Αθανάσιο για την κατάσταση. Ο αυτοκράτωρ, διαβάζοντας την επι­στολή του Αθανασίου, λυπείται, καθιστά τον μοναχό Ευθύμιο ηγούμενο της Λαύ­ρας και πάραυτα, αποστέλλει γράμματα προς αναζήτηση του Αθανασίου, ο οποί­ος κρυβόταν στη Μονή των Ιερέων.
Τα γράμματα έφθασαν και στον ηγού­μενο της Μονής των Ιερέων, ο οποίος εκάλεσε τον Αθανάσιο και τον συνοδό του μοναχό Αντώνιο προς εξακρίβωση. Ο Αθανάσιος απέφυγε να αποκαλύψει τον εαυτό του. Αναχωρεί με τον Αντώνιο και φθάνει στην πόλη Αττάλεια της Μ. Ασίας, όπου φθάνει επίσης και ο μονα­χός Θεόδοτος, ο οποίος πληροφορεί τον Αθανάσιο για την θλιβερή κατάσταση της Λαύρας. Έτσι χωρίς χρονοτριβή, αποφα­σίζει να επιστρέψει στη Μονή. Η επάνοδος του στη Λαύρα έδωσε χαρά και ικανοποίηση στους πατέρες, οι οποίοι δοκιμάσθηκαν αρκετά κατά το διάστημα της απουσίας του, κατά την οποία διακινδύνεψε και η ίδια η ύπαρξη της Μονής.
Αφού ετακτοποίησε καλώς όλα τα πράγματα της Λαύρας, απεφάσισε να με­ταβεί στη Βασιλεύουσα προς συνάντηση του αυτοκράτορος Νικηφόρου Φωκά. Η συνάντηση των δύο ανδρών υπήρ­ξε συγκινητική, και ακόμη περισσότερο, σημαντική και χρήσιμη. Δεν έγινε απλώς η διάλυση των παρεξηγήσεων αλλά υπήρ­ξε σταθμός, όχι μόνον για την ιστορία της Λαύρας, αλλά και του Αγίου Όρους.
Ο Αθανάσιος εγνώριζε πολύ καλά ότι ο Νικηφόρος Φωκάς από τη θέση την οποία πλέον κατείχε θα βοηθούσε αποτελεσματικά τη Λαύρα. Πράγματι, ο αυτοκράτωρ εξέδωσε, χάρη του Αθανασί­ου, υπέρ της Λαύρας τρία χρυσόβουλλα, τα οποία εκτός από τη θεσμική τους διά­σταση, παραχωρούσαν στην νεόδμητη Λαύρα σημαντικές δωρεές. Στο χρυσόβουλλο του, το οποίο είχε χαρακτήρα Τυπικού για τη Λαύρα, ο Φωκάς περιέχει μία ρήτρα μεγάλης σημασίας: κανείς δεν είχε το δικαίωμα να επεμβαίνει στη Λαύρα εκτός από τον αυτοκράτορα. Η Λαύρα η οποία από ιδιωτική κατέστη βασιλική αυτοκρα­τορική, με την ανάρρηση του Φωκά στον αυτοκρατορικό θρόνο καθιερούται ελευθέρα και αυτοδέσποτος από κάθε κοσμική ή εκκλησιαστική αρχή.
Ο Νικηφόρος, κτίτωρ της Μονής, έχει την κυριότητά της σε όλη τη διάρ­κεια της ζωής του, και μετά το θάνατο του περιέρχεται στο Αθανάσιο, ο οποί­ος είναι ισόβιος ηγούμενος. Ο Φωκάς με το χρυσόβουλλο του απαγορεύει την παραχώρηση της Λαύ­ρας σε πρόσωπο ξένο προς αυτήν, κοσμικό ή εκκλησιαστικό ή σε άλλη Μονή. Παράλληλα χορηγεί στη Λαύρα χρηματικές παροχές σε ετήσια βάση, αναγκαίες για τη συντήρηση της. Έτσι, η Λαύρα καθίσταται αυτοκρα­τορικό μοναστήρι, με κοινοβιακό χα­ρακτήρα, με πλούτο και ευμάρεια.
Την ίδια περίοδο, λόγω της φή­μης του Αθανασίου και της εντυπω­σιακής εξελίξεως της Λαύρας, μονα­χοί από πολλές περιοχές προσέρχονται να υποταχθούν. Μεταξύ αυτών έρχο­νται από τη Ρώμη, Καλαβρία, Ιταλία, Ιβηρία, Αρμενία κ.λ.π. Όλοι αυτοί βρί­σκουν καταφύγιο τη Λαύρα, η οποία την περίοδο αυτή (964 972) ήταν το μόνο σημαντικό μοναστικό ίδρυμα, εκτός του Πρωτάτου, στον Άθω.
Αυτή η πρωτόγνωρη άνοδος της Λαύ­ρας δημιούργησε ορισμένες αντιδράσεις από πολλούς Αθωνίτες ασκητές, ερημίτες και ηγουμένους μονυδρίων. Η βασική διαμαρτυρία επικεντρώνονταν στο ότι με τη μεγάλη οικονομική δραστηριότη­τα, τις άφθονες χρηματικές δωρεές κ.λπ. αλλοιώνονταν η μοναχική παράδοση του Όρους και ο χαρακτήρας του αγιορείτι­κου ασκητικού πνεύματος, όπως τότε υπήρχε στον Άθω.
Η δολοφονία του Νικηφόρου Φωκά, δημιούργησε μία νέα εποχή και τροπή στα αγιορείτικα πράγματα. Όσοι αντι­δρούσαν ή διαφωνούσαν με τον Αθανά­σιο, θεώρησαν κατάλληλη την ευκαιρία να ανακόψουν την πορεία του. Έτσι, έστειλαν αντιπροσωπεία στο νέο αυτοκράτορα στον οποίο διετύπωσαν τις αιτιάσεις τους.
Τη μνήμη του Αγίου Αθανασίου την εορτάζουμε στις 5 Ιούλιου.

[ΜΑΝΩΛΗΣ]

ΑΓΙΟΣ ΑΝΘΙΜΟΣ ΚΟΥΡΟΥΚΛΗΣ

Η νήσος της Κεφαλληνίας εκτός από της εξαιρετικής ευλογίας του Προστάτου και Πολιούχου αυτής Αγίου Γερασίμου, συμπεριλαμβάνει εις την τοπικήν αγιολογίαν και τους αυτόχθονας Οσίους, ’νθιμον τον Κουρούκλη Πολιούχον Αστυπάλαιας και Παναγή Μπασιά, τους Κεφαλλήνας.
Επίσης την νήσον ευλόγησε με τις περιοδείες του, ο Ιερομάρτυς Εθναπόστολος ’γιος Κοσμάς ο Αιτωλός.
Ο ’γιος ’νθιμος Κουρούκλης είδε το φως της ζωής το 1727 εις το Ληξούριον Κεφαλληνίας από τον Ιωάννη και την Ατζουλέτα Κουρούκλη, αλλά από πολύ μικρός υφίσταται τον δρόμον των δικαίων, θλίψης και ταλαιπωρίας.
Εις την ηλικίαν 7 ετών η φοβερή αρρώστια της ευλογιάς που ταλαιπωρεί την Παλλική προσέβαλε τον μικρό Αθανάσιο με αποτέλεσμα να τυφλωθεί.
Η μητέρα του κατά την ευλογημένη συνήθεια της εποχής τελεί "σαρανταλείτουργο" και εις την τεσσαρακοστήν λειτουργία εις την προσφώνησιν του ιερέως "Μετά φόβου Θεού..." Ο μικρός νοιώθει φως και απεκαταστάθη η όρασίς του από τον δεξιόν οφθαλμόν.
Ακολουθεί δι' ολίγον διάστημα το επάγγελμα του πατέρα του, ναυτικός, και φθάνει εις την πόλιν των ονείρων και πόθων κάθε Έλληνος, την Κωνσταντινούπολιν.
Αλλά η ισχυρά κλήσις της θείας Χάριτος συντονισμένη με την φυσικήν κλίσιν τον οδηγεί να λάβει την απόφασιν να αφοσιωθή εξ' ολοκλήρου εις τον Θεόν και γίνεται ρασοφόρος μοναχός εις την Ιεράν Μονήν Αγίας Παρασκευής Λεπέδων λαβών το όνομα του Ηγουμένου της Μονής, Ανθίμου και εν συνεχεία μεταβαίνει εις το Πανεπιστήμιον της Μοναχικής Πολιτείας, τον ’γιον Όρος όπου κείρεται μεγαλόσχημος Μοναχός.
Ταξιδεύει εις Χίον, Σίφνο, Πάρο και φθάνει εις τους Αγίους Τόπους Προσκυνητής των σεβασμάτων, εις "τόπον ου έστησαν οι πόδες Κυρίου".
Απ' εδώ φωτιζόμενος και καθοδηγούμενος υπό της θείας Χάριτος αρχίζει μια δύσκολη και θεοφώτιστη περιοδεία εις διαφόρους νήσους εις τας οποίας εκήρυτε, εθαυματούργει, προεφήτευε και ίδρυε μεγαλοπρεπείς μονάς.
Τόσον εντυπωσιακόν είναι το έργο του, ώστε ο καθηγητής Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Π. Ν. Πολίτης τον ονομάζει καταπληκτικόν άνθρωπον, από τους σημαντικότερους άνδρας της Εκκλησίας μας κατά τον 18ον αιώνα.
Κατ' αρχάς εις το Καστελόριζο ανεγείρη ανδρική Μονή επ' ονόματι του Αγ. Γεωργίου, εις το υπόγειον του οποίου εν είδει σπηλαίου, θεμελιώνει ναΐδριον επ' ονόματι του Πολιούχου Ληξουρίου και πάσης Πάλλης (της πατρίδος του) Αγίου Χαραλάμπους.
Σημαντικός σταθμός της ευλογημένης αυτής πορείας του είναι η νήσος Αστυπάλαια όπου το 1760 ανεγείρη εκ βάθρων μεγαλόπρεπο, με κελλιά και τείχη γυναικείο μοναστήρι αφιερωμένο εις την Υπεραγίαν Θεοτόκον Πορταΐτισσα, μεταφέρει μάλιστα και από το ’γιο Όρος, θαυματουργή εικόνα της και επικυρώνει την λειτουργίαν των δύο αυτών μονών με Πατριαρχικά Σιγγίλια, επί Πατριάρχου Ιωαννικίου.
Ο καταστρεπτικός σεισμός όμως του 1767 εις το Ληξούριον και ο πόλεμος της συκοφαντίας, ο κλήρος των Αγίων, και ο νόστος του Κεφαλλήνος τον οδηγούν να επιστρέψει εις την ερειπωμένην μονήν της Αγίας Παρασκευής Λεπέδων, την οποίαν διασώζει, ανακαινίζει και την μετατρέπει εις γυναικείον κοινόβιον, με ευσεβείς μοναχάς της συνοδείας του Μετά την ανοικοδόμησιν κτιρίων και ψυχών συνεχίζει την σημαντική περιοδεία του και ιδρύει την Ιεράν Μονήν Αγίου Αντωνίου εις Σφακιά Κρήτης
Ἡ Ἱερὰ Μονὴ τῆς Ἁγίας Παρασκευῆς τῶν Λεπέδων ὑπῆρξε ἡ βάση καὶ τὸ ὁρμητήριο τοῦ Ἁγίου Ἀνθίμου γιὰ τὴν πνευματικὴ ἀφύπνιση καὶ ἀνεφοδιασμὸ τῶν ὑπόδουλων Ἑλλήνων, μεταξὺ τῶν ὁποίων καὶ τῶν Κρητῶν τῆς ἐπαρχίας Σφακίας. Ἡ σωματικὴ ἀλγηδόνα δὲν ἐμπόδισε τὸν φλογερὸ ἱεραπόστολο τοῦ Χριστοῦ νὰ φθάσει στὰ μακρινὰ καὶ ἀπροσπέλαστα Σφακιά, ἀντιμετωπίζοντας τὸ τρικυμιῶδες πέλαγος καὶ πλῆθος ἄλλων κινδύνων. Ὁ Ἅγιος ἔφθασε στὰ Σφακιὰ τὸ ἔτος 1770, τότε ποὺ ἡ περιοχὴ συνταρασσόταν ἀπὸ τὴν ἐπανάσταση τοῦ ἥρωα ὁπλαρχηγοῦ Δασκαλογιάννη (Ἰωάννη Βλάχου) ἐναντίον τοῦ Τούρκου. Ἦταν ἡ πρώτη μεγάλη ἐπανάσταση τῶν Κρητῶν κατὰ τοῦ τουρκικοῦ ζυγοῦ (1669-1898), ἀλλὰ καὶ ἡ αἱματηρότερη μὲ πολλὲς καταστροφὲς καὶ ὁμαδικὲς σφαγές.

Ὁ Ὅσιος Πατὴρ βρῆκε τοὺς κατοίκους νὰ ζοῦν σὰν ἄγρια θηρία, μὲ ἔριδες καὶ φθόνους, ἴσως λόγῳ τῆς ἐμπόλεμης κατάστασης ποὺ ἐπικρατοῦσε. Οἱ Σφακιανοὶ ἐντυπωσιάστηκαν ἀπὸ τὴν παρουσία τοῦ τυφλοῦ μοναχοῦ. Τὸ εὐαγγελικό του κήρυγμα ἔφερε τὴν καλλὴ ἀλλοίωση στὴν ψυχή τους, ὥστε πολλοὶ νὰ ἀφήσουν τὰ ὅπλα καὶ νὰ εἰρηνεύσουν μεταξύ τους. Ὑπακούοντας στὶς παρακλήσεις τῶν ντόπιων ὁ Ὅσιος ἔκτισε μικρὸ γυναικεῖο Μοναστήρι πρὸς τιμὴν τοῦ Μεγάλου Ἀντωνίου. Ἀπὸ ὅλα τὰ μέρη τῆς Κρήτης κατέφθανε καθημερινὰ στὰ Σφακιά, πλῆθος κόσμου γιὰ νὰ φωτισθοῦν καὶ ξεδιψάσουν ἀπὸ τὸ ζείδωρο λόγο τοῦ μακαρίου Ἀνθίμου. Ἡ ἐπιῤῥοὴ τοῦ Ὁσίου ἦταν τόσο μεγάλη, ὥστε κάποτε 3 δόλιοι μάγοι ἀποφάσισαν νὰ τὸν συλλάβουν και νὰ τὸν θανατώσουν. Ἀπὸ τὴν κορυφὴ ψηλοῦ βουνοῦ τῆς περιοχῆς ἀντίκρισαν τὸν Ὅσιο Ἄνθιμο νὰ διδάσκει τοὺς πιστούς. Ἔντρομοι ὅμως παρατήρησαν ἀπὸ τὸ ὑποχθόνιο αὐτὸ ἐπιχείρημα. Κατάλαβαν ὅτι εἶχαν μπροστά τους ἕναν ἄξιο ὑπηρέτη τοῦ Θεοῦ, στὴν ἁγιότητα τοῦ ὁποίου ἐκδημενίζεται κάθε ῥαδιουργία καὶ δολιοφθορά.

Ὅταν κάποτε ὁλοκλήρωσε τὴν διδασκαλία του ὁ Ὅσιος, ἔφεραν κοντά του μιὰ γυναίκα τυφλή. Καὶ πάλι ἡ μεγάλη πίστη τοῦ Ἁγίου ἀσκητοῦ θαυματούργησε. Συντριβήτωσαν ὑπὸ τὴν σημείωσιν τοῦ τύπου τοῦ Τιμίου Σταυροῦ σου πᾶσαι αἱ ἐναντίαι δυνάμεις· προσευχήθηκε, σχηματίζοντας ταυτόχρονα τὸ σημεῖο τοῦ Τιμίου Σταυροῦ στὰ ἄφωτα μάτια τῆς παθούσης. Ἀμέσως ἡ πρώην τυφλὴ ἀνέβλεψε καὶ εὐχαρίστησε μὲ δάκρυα χαρᾶς τὸν Ἅγιον θεράποντα τοῦ Θεοῦ. Ὄντως μεγάλα τὰ τῆς πίστεως κατορθώματα! Ἄλλοτε πάλι, θέλοντας ὁ Ἅγιος νὰ ἀφυπνίσει τὶς συνειδήσεις τῶν κατοίκων καὶ νὰ ἐμφυτεύσει στὴν ψυχή τους τὴν καλὴν ἀνησυχίαν γιὰ τὴν σωτηρία τους, προσευχήθηκε κατὰ τὸν Ἰούλιο μῆνα καὶ ἔβρεξε πολύ, ἐνῷ σὲ ἄλλη περίπτωση τὸ κήρυγμά του συνοδεύτηκε ἀπὸ ἰσχυρὴ σεισμικὴ δόνηση. Σὲ τόση καθαρότητα καρδιᾶς ἔφθασε ὁ ζηλωτὴς ἱεραπόστολος καὶ τόση παῤῥησία εἶχε πρὸς τὸν Θεό, ὥστε ὑποκλίνονταν μπρός του τὰ στοιχεῖα καὶ οἱ δυνάμεις τῆς φύσεως.

Κάποια ἄλλη φορά, μιὰ ἄτεκνη γυναῖκα ἀπὸ χωριὸ τῆς περιοχής, ἱκέτεψε τὸν Ὅσιο νὰ προσευχηθεῖ γιὰ νὰ ἀποκτήσει παιδί. Ὁ πατὴρ Ἄνθιμος δέχθηκε, τὴν συμβούλευσε ὅμως νὰ τὸ ἀφιερώσει στὸν Κύριο. Πράγματι ἡ γυναῖκα γέννησε, ὅμως δὲν δέχθηκε νὰ ὑπακούσει στὴν προτροπὴ τοῦ Ὁσίου. Θλιβερὸ ἀποτέλεσμα ἦταν νὰ πεθάνει τὸ παιδί, καὶ νὰ μείνει ξανὰ ἄτεκνη…

Σὲ ἕνα ἄλλο χωριὸ τῶν Σφακίων ζοῦσε μιὰ μάγισσα, ἡ ὁποία ἔφτιαχνε φυλακτά. Ετσι ὁ διάβολος κέρδιζε ὕπουλα τὶς ψυχὲς τῶν κατοίκων. Ὅταν τὸ ἔμαθε ὁ Ἅγιος, συγκέντρωσε τὰ φυλακτά, καὶ πρόσταξε νὰ τὰ κάψουν. Τότε ἔπνευσε δυνατὸς ἄνεμος καὶ ἐμφανίστηκε ἕνα σκοτεινὸ σύννεφο μὲ ἀναρίθμητους κόρακες, τοὺς ὁποίους ἐπετίμησε ὁ θεοφώτιστος Πατὴρ καὶ ἐξαφανίστηκαν.

Ἄλλοτε πάλι κάποιοι χριστιανοὶ ἀπὸ τὴν Ῥέθυμνο ξεκίνησαν γιὰ τὰ Σφακιά, μὲ σκοπὸ νὰ ἀκούσουν τὴν διδαχὴ τοῦ Ὁσίου Ἀνθίμου καὶ νὰ πάρουν τὴν εὐλογία του. Στὸ δρόμο συνάντησαν κάποιον Τοῦρκο που περιποιόταν τὸν ἐλαιῶνά του. Ὅταν ἔμαθε τὸν σκοπὸ τοῦ ταξιδιοῦ τους ἄρχισε νὰ τοὺς χλευάζει: Ἀνόητοι! Πηγαίνετε νὰ ἀκούσετε διδαχὴ ἀπὸ τὸν Ἅγιόν σας! Αὐτὸς εἶναι μάγος καὶ ἀπατεώνας, καὶ γιὰ αὐτὸ τυφλώθηκε ἀπὸ τὸν Θεό. Ὅμως ὁ βλάσφημος ὑβριστὴς τιμωρήθηκε σκληρά. Στὴν ἐπιστροφή τους οἱ ταπεινοὶ ἐκεῖνοι προσκυνητές, εἶδαν ὅτι ὁ θαυμάσιος ἐκεῖνος ἐλαιῶνας εἶχε καεῖ ὁλοσχερῶς. Ὁ δὲ Τούρκος ἰδιοκτήτης ἀφοῦ ἀῤῥώστησε, πέθανε σὲ λίγες μέρες μέσα σὲ φριχτοὺς πόνους.

Ἄρκετὲς πληροφορίες γιὰ τὸν Ὅσιο καὶ τὴν δράση του στὴν Κρήτη δίνει ὁ Ἄγγλος περιηγητὴς καὶ νομικὸς Robert Pashley στὸ ἔργο του· Ταξίδια στὴν Κρήτη. Γράφει: Οἱ γεροντότεροι Σφακιανοί, θυμοῦνται ὅτι λίγο μετὰ τὴν καταστροφὴ τοῦ 1769 ἦρθε ἀπὸ τὸ Ἅγιον Ὄρος ἕνας ἅγιος ποὺ ἦταν τυφλός, καὶ ποὺ δὲν ἔτρωγε ποτέ. Ἦρθε γιὰ νὰ κάνει κήρυγμα καὶ προφητεῖες στοὺς Σφακιανούς. Ὅταν εἶχε μεγάλο ἀκροατήριο συνήθιζε νὰ δείχνει ποιοὶ ἦσαν οἱ ἁμαρτωλοί, καὶ ποιοὶ οἱ ἐνάρετοι. Μια φορὰ μάλιστα ἦρθαν στὴν συνάθροιση μερικοὶ μωαμεθανοί, οἱ ὁποῖοι δὲν εἶχαν προλάβει ἀκόμη νὰ μποῦν στὴν ἐκκλησία, ὅταν ἀναφώνησε ὅτι δὲν θὰ μάθουν ἀπὸ αὐτὸν τίποτα καὶ ὅτι ἔπρεπε νὰ πᾶνε στὸν προφήτη τους τὸν Μωάμεθ. Δήλωσε ἐπιπλέον ὅτι ἡ ὀργὴ τοῦ Θεοῦ θὰ ἀποτρεπόταν μόνον ἐφ᾿ ὅσον ἐγκατέλειπαν τὶς ἀντιχριστιανικὲς καὶ δολοφονικές τους συνήθειες. Κατὰ γενικὴ ὁμολογία ἐξ᾿ ἄλλου, ἡ φήμη καὶ ἡ ἐπιῤῥοὴ τῶν κηρυγμάτων του ἦταν τόσο σημαντική, ὥστε γιὰ κάποιο διάστημα σταμάτησαν οἱ δολοφονίες ποὺ ἦταν συνήθεις στὰ Σφακιά ἀπὸ ἀμνημονεύτων χρόνων. Ὡστοσο, ἡ ἐποχὴ ποὺ συνέβαιναν αὐτὰ εἶναι τόσο παλιὰ ὥστε δὲν μποροῦμε νὰ μάθουμε κάτι περισσότερο γιὰ αὐτὸν τὸν ἄξιο ἄνθρωπο9.

Εἶναι σημαντικὸ νὰ ἀναφέρουμε, ὅτι μὲ τὸν Ἅγιο Ἄνθιμο κατέφυγαν στὴν Κεφαλληνία Κρῆτες πρόσφυγες, μετὰ τὴν κατάληψη τῆς Κρήτης ἀπὸ τοὺς Ὀθωμανοὺς τὸ ἔτος 1669.

[ΜΑΝΩΛΗΣ]

Όσιος Ανανίας εκ Μαλλών Κρήτης

Πρώτος Αδελφός, ανακαινιστής και Ηγούμενος της Ιεράς Μονής Παναγίας Εξακουστής Μαλλών Ιεράπετρας, υπήρξε ο Χατζη-Ανανίας, κατά κόσμον Αντώνιος Μπαρμπεράκης, που γεννήθηκε το έτος 1837 μ.Χ. στις Μαλλες Ιεράπετρας από απλούς, φτωχούς αλλά θεοσεβείς γονείς, τον Ιωάννη και την Αθηνά, οι οποίοι μεγάλωσαν το παιδί τους «εν παιδεία και νουθεσία Κυρίου».

Ο Αντώνιος δεν έμαθε γράμματα, αλλά από μικρός είχε έφεση στα ιερά γράμματα και επιθυμούσε να περιβληθεί το αγγελικό σχήμα. Απέφευγε κάθε σωματική απόλαυση. Ως βρέφος δεν θήλαζε Τετάρτη και Παρασκευή και αρνούνταν πεισματικά να πιάσει τον μαστό της μητέρας του. Δεν έφαγε ποτέ κρέας, ψάρι και τυροκομικά. Μόνο τα Σαββατοκύριακα και τις μεγάλες εορτές έτρωγε λάδι και το Πάσχα κατέλυε οστρακοειδή, σουπιές και καλαμάρια. Ήταν πάντοτε ξυπόλυτος και ντυμένος κατάσαρκα με τρίχινα και χονδρά ράσα ενώ για κρεββάτι του είχε το δέρμα ενός ζώου, συνήθως προβάτου, και μαξιλάρι του μία κακόβολη πέτρα. Έτσι, σε ηλικία μόλις 14 ετών εγκατέλειψε το πατρικό του σπίτι και κατέφυγε στην Ιερά Μονή Τιμίου Προδρόμου Καψά Σητείας, όπου εκάρη Μοναχός και υπήρξε μαθητής και συμμοναστής του Οσίου Ιωσήφ του Γεροντογιάννη, ιδρυτού της σημερινής Μονής Καψά, ο οποίος τον όρισε διάδοχό του.

Μετά το θάνατο του Οσίου Ιωσήφ το 1870 μ.Χ. εξελέγη Ηγούμενος της Μονής, αλλά κάποιες συκοφαντίες τον ανάγκασαν αργότερα να καταφύγει στα Ιεροσόλυμα. Επειδή έμεινε στους Αγίους Τόπους, όπου είχε πάει να προσκυνήσει τα Ιερά Προσκυνήματα φέρει τον τίτλο του Χατζή, που στα αραβικά σημαίνει προσκυνητής.

Ο νόστος και η αγάπη του για την πατρίδα τον έφεραν πίσω στις Μάλλες το έτος 1877 μ.Χ., όπου κατέφυγε στην Εξακουστή και επιδόθηκε στο ανακαινιστικό έργο της Μονής. Συγκαταλέγεται ανάμεσα στους δραστήριους εκείνους μοναχούς που έδρασαν κατά τα τέλη του 19ου αιώνα μ.Χ., ως ανακαινιστές ξεχασμένων μοναστηριών και ως ιδρυτές καινούργιων.

Ο Χατζη-Ανανίας ανακαίνισε το σπηλαιώδη ναό και ανοικοδόμησε τον παλαιό ναό, τον οποίο και μετέτρεψε σε καθολικό της νεοσύστατης Μονής. Συμφωνα με τον Γάλλο αρχαιολόγο Πωλ Φωρ βρήκε εκεί «ερείπιόν τι ναού, αγνώστου ονόματος και μικρόν τι Εξωκκλήσιον, επωνομαζόμενον δε Παναγία Εξακουστή...». Αυτό επιβεβαιώνεται και από άλλες πηγές, που αναφέρουν ότι ο Χατζή- Ανανίας ανακαίνισε την εκκλησία που υπήρχε εκεί και άρχισε να οικοδομεί την καινούργια Μονή κοντά στο σπήλαιο. Η αποπεράτωση των εργασιών της ανακαίνισης της Μονής έγινε πέντε χρόνια μετά και αναφέρεται σε επιγραφή που σώζεται στη βάση του κωδωνοστασίου του Ναού: «ΤΗ 21η ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1882 / ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΕΞΑΚΟΥΣΤΗΣ / ΜΝΗΣΘΗΤΙ ΚΥΡΙΕ ΤΟΥ ΔΟΥΛΟΥ ΣΟΥ ΑΝΑΝΙΟΥ ΜΟΝΑΧΟΥ / ΚΑΙ ΤΗΣ ΣΥΝΟΔΕΙΑΣ ΑΥΤΟΥ».

Ο Ναός έχει σχήμα μονόκλιτης Βασιλικής, με στέγη σαμαροειδή, όπως συνηθίζεται στην Κρήτη. Οι εικόνες του τέμπλου είναι νεώτερες, όμως δεξιά και αριστερά του Τέμπλου βρίσκονται εντοιχισμένες δύο παλιές εικόνες της Υπεραγίας Θεοτόκου Βρεφοκρατούσης και του Τιμίου Προδρόμου, ενώ παλιός είναι και ο Δεσποτικός Θρόνος. Το τέμπλο είναι ξυλόγλυπτο εξαιρετικής τέχνης και είναι έργο των περίφημων ξυλογλυπτών (νιταδόρων) αδελφών Παναγιώτου και Ιωάννου Μακράκη και Ζαχ. Φαρσάρη από το Μέσα Λασίθι Οροπεδίου. Στη νότια πλευρά του περιβόλου και σε μικρή απόσταση υπάρχει βράχος, η κορυφή του οποίου καλύπτεται από τους κλάδους συκιάς.

Στη βάση του υπάρχει μικρός σπηλαιώδης ναός αφιερωμένος στην ένδοξη Μεταμόρφωση του Κυρίου. Αρχικά ήταν μικρό φυσικό σπήλαιο, το οποίο διαμορφώθηκε πρόχειρα σε ναΰδριο και γι’ αυτό θεωρείται αχειροποίητος η θεόκτιστος ναός, στον οποίο ανακαλύφθηκε η εικόνα της Υπεραγίας Θεοτόκου. Αργότερα καλύφθηκε με τοίχο η δυτική πλευρά του και κλείσθηκε με πόρτα, ενώ σοβατίσθηκε το εσωτερικό του και κατασκευάσθηκε μικρό τέμπλο. Το Θυσιαστήριο του είναι φυσικός βράχος. Πάνω στο Θυσιαστήριο υπάρχει βράχος, χωρίς όμως να έχει ερευνηθεί γιατί η διάμετρος είναι πολύ μικρή.

Συμφώνα με την παράδοση το ναΰδριο αυτό δεν υπήρχε, αλλά υπήρχε απλώς μικρό φυσικό σπήλαιο. Σ’ αυτό αναγκάσθηκε να καταφύγει μικρό παιδί ο Αντώνιος Μπαρμπεράκης, ο μετέπειτα Μοναχός Χατζη-Ανανίας, μία μέρα του χειμώνα που έβοσκε εκεί κοντά τα ζώα της οικογένειας του για να προφυλαχθεί από τη βροχή και αποκοιμήθηκε. Τότε είδε στο όνειρό του την Παναγία, η οποία του είπε ότι είναι εκεί και να ερευνήσει να βρει την εικόνα της. Το παιδί εκείνο ξύπνησε φοβισμένο και έφυγε. Το ίδιο όνειρο είδε και την επόμενη μέρα όταν αναγκάστηκε και πάλι να καταφύγει στο σπήλαιο αυτό για να προφυλαχθεί από τη βροχή και αποκοιμήθηκε. Όταν ξύπνησε ερεύνησε στο βάθος του σπηλαίου και ανακάλυψε μία εικόνα της Παναγίας, την οποία μετέφερε το βράδυ στο πατρικό σπίτι του. Ο πατέρας του Αντωνίου φοβήθηκε να κρατήσει την εικόνα στο σπίτι του, επειδή θεωρούσε ανάξιο και ακατάλληλο τον χώρο αυτό για την Παναγία. Έτσι παρήγγειλε στο γιό του να επιστρέψει την εικόνα στον τόπο που την βρήκε. Από τότε ο μικρός Αντώνιος πήγαινε καθημερινά στο χώρο αυτό και άναβε κανδήλι μπροστά στην εικόνα. Αργότερα μαζί με τον πατέρα του διαμόρφωσαν εκείνο το σπήλαιο σε Ναΰδριο.

Μετά από πολλά χρόνια, ο Αντώνιος έγινε Μοναχός στη Μονή Καψά και έλαβε το όνομα Ανανίας, και επέστρεψε, όπως είπαμε, στη γενέτειρά του το έτος 1877 μ.Χ. για να εγκατασταθεί στην μέχρι τότε ερειπωμένη Μονή Εξακουστής. Η φωτισμένη προσωπικότητα και η αγιότητα του Χατζή- Ανανία προσέλκυσε και άλλους Μοναχούς στο Μοναστήρι, οι οποίοι πρόσφεραν και την πατρική τους περιουσία, με αποτέλεσμα τη σύντομη αποπεράτωση και επάνδρωση της Μονής. Η γύρω περιοχή ανήκε στην οικογένεια Τσακιράκη, που τη δώρισε για την ανέγερση της Μονής και βοήθησε τον Χατζή-Ανανία στο έργο του. Νέοι προσκυνητές κατέφθαναν καθημερινά στο νεόδμητο τότε μοναστήρι και υποψήφιοι μοναχοί εγκαταστάθηκαν σ' αυτό. Το 1881 μ.Χ. η Μονή αριθμούσε οκτώ μοναχούς και δύο λαϊκούς κατοίκους. Ηγούμενος της Μονής παρέμεινε ως το 1895 μ.Χ. ο Χατζή-Ανανίας, ο οποίος προσπάθησε με τα πλούσια διοικητικά του χαρίσματα να αποκτήσει το μοναστήρι πόρους για να μπορέσει να επιβιώσει. «...Η της Μονής περιουσία, η οποία κατ’ αρχάς αποτελείτο κατ’ έκτασιν εκ κτήματος οκτώ στρεμμάτων πέριξ της Μονής, ηυξήθη δι’ αγορών εις τριάκοντα στρέμματα, καλλιεργημένα και δενδροφυτευμένα. Εις την περιουσίαν ταύτην, δι’ αγορών ομοίως και αφιερώσεων, προσετέθησαν και άλλα εις εννέα διαφόρους θέσεις κτήματα, εν οις και ελαιοτριβείον εντός του χωρίου Μαλλών...», σημειώνει ο Ν. Ι. Παπαδάκης στο έργο του «Η Εκκλησία της Κρήτης».

Το 1893 μ.Χ. κανονικός Ηγούμενος της Μονής εξελέγη ο Ιερομόναχος Μεθόδιος Βρυγιωνάκης από τους Αρμένους, αλλά τίποτα δεν γινόταν στη Μονή χωρίς τη γνώμη και του Χατζή-Ανανία, τον οποίο όλοι αναγνώριζαν ως κτίτορα. Τα χρόνια αυτά η Αδελφότητα της Μονής είχε δύναμη οκτώ Μοναχούς και δύο δοκίμους, ενώ διέθεται αξιόλογη κτηματική περιουσία και ικανό αριθμό αιγοπροβάτων. Το επόμενο έτος ο π. Μεθόδιος παραιτήθηκε και στη θέση του ηγουμένου εξελέγη ο Ιερομόναχος Ιερόθεος Μπαρμπεράκης, ανηψιός του Χατζή-Ανανία. Λίγο αργότερα, λόγω δύσκολων συνθηκών, ο τότε Επίσκοπος Ιεράς και Σητείας Αμβρόσιος ανέθεσε πάλι στον Χατζή-Ανανία την επιστασία της Μονής από τις 7 Απριλίου 1898 μ.Χ. έως 3 Φεβρουαρίου 1899 μ.Χ.

Η σπουδαία αυτή πορεία του Μοναστηριού διακόπηκε με το ξεκίνημα του 20ου αιώνα μ.Χ., αφού η Μονή κρίθηκε διαλυτέα σύμφωνα με τον Καταστατικό Νομό της Κρητικής Πολιτείας 276/1900 της εν Κρήτη Ορθοδόξου Εκκλησίας, με την οποία οι δέκα (10) μοναχοί μετατέθηκαν και εγγράφησαν στη Μονή Φανερωμένης. Ομως το 1903 μ.Χ. η Μονή επανασυστάθηκε και ο Χατζή-Ανανίας με όλη την αδελφότητα των μοναχών επανήλθαν στον αγαπημένο τους τόπο, την Μονή της μετανοίας τους.

Λίγα χρόνια αργότερα, ο ίδιος ο Ηγούμενος Ανανίας εκοιμήθη οσιακά τη νύκτα του Πασχα, στις 22 Απριλίου του 1907 μ.Χ., την ώρα μάλιστα της τελετής της Αναστάσεως.

Στη συνείδηση όσων τον γνώρισαν από κοντά είναι ένας άγιος, που η φήμη του φτάνει ως τις μέρες μας και διατηρείται ζωντανή στους κατοίκους της περιοχής Ιεράπετρας και Βιάννου. Εκτός από το χάρισμα της ιάσεως ασθενών, ήταν προικισμένος από τον Θεό και με το προορατικό χάρισμα, με το οποίο βοήθηκε πολλούς πιστούς να συναισθανθούν την αμαρτωλότητά τους και να μετανοήσουν. Τα Λείψανά του μετά την εκταφή αποπνέουν άρρητη ευωδία και επιτελούν θαύματα σε όσους με πίστη επικαλούνται την βοήθεια του.

Όπως είναι φυσικό μετά τον θάνατο του Οσίου Ανανία η Μονή γνωρίζει περίοδο παρακμής, αφού ο βασικός πόλος έλξεως των προσκυνητών δεν βρίσκεται πια στη ζωή. Το 1920 μ.Χ. αριθμούσε μόλις τέσσερις μοναχούς, ενώ το 1935 μ.Χ. η Μονή κρίθηκε διαλυτέα και άρχισε η ερήμωσή της. Ο Οργανισμός Διαχειρίσεως Εκκλησιαστικής Περιουσίας πώλησε στην τότε Κοινότητα Μαλλών όσα κτήματα είχαν απομείνει.

Κατά το διάστημα της Γερμανοϊταλικής Κατοχής τα κελλιά λεηλατήθηκαν και ερημώθηκαν. Δεν καταστράφηκαν μόνο το παρεκκλήσιο της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, αλλά και το Καθολικό της Μονής και το κελλί του Ιερομονάχου π. Ιωακείμ Χατζάκη, που πήγαινε τακτικά για να λειτουργεί στο Μοναστήρι του.