Ιερά Πατριαρχική και Σταυροπηγιακή Μονή Οδηγήτριας
Η Ιερά Πατριαρχική και Σταυροπηγιακή Μονή Οδηγήτριας βρίσκεται πάνω στον ορεινό όγκο των Αστερουσίων Ορέων στα νότια του νομού Ηρακλείου, που αποτελούν το «Αγιον Όρος» της Κρήτης. Τα Αστερούσια υπήρξαν η κοιτίδα του Χριστιανισμού και αναπτύχθηκε σε αυτά πλούσια μοναστική και ασκητική παράδοση με κέντρο το Αγιοφάραγγο και το Μάρτσαλο.
Ιδρύθηκε το 14ον αιώνα και σχετίζεται με την οικογένεια των Καλλέργηδων στους οποίους ανήκε. Θεωρείται ένα από τα αρχαιότερα μοναστήρια της Κρήτης αφού αναφέρεται σε έγγραφο του Δουκικού Αρχείου του Χάνδακα (Ηράκλειο) το 1393. Στην Μονή υπάγονται και πλήθος ερημητηρίων, αλλά και εξωκκλησιών με αξιόλογες τοιχογραφίες.
Σ` αυτή τη Μονή υπάγεται και το προγενέστερο αυτής μοναστικό κέντρο των Αγίων Ευτυχιανών, όπου κατά την παράδοση ετάφησαν οι Άγιοι Ευτύχιος, Ευτυχιανός και Κασσιανή οι αυτάδελφοι. Αδελφοί της Μονής υπήρξαν και οι Άγιοι αυτάδελφοι Παρθένιος και Ευμένιος, οι κτήτορες της Ιεράς Μονής Κουδουμά.
Το καθολικό της Μονής τιμάται
στη Κοίμηση της Παναγίας
και στους Αγίους Αποστόλους
Πέτρο και Παύλο
Η εθνική αντιστασιακή ιστορία της Μονής αρχίζει ήδη από το 17ο αιώνα επί ηγουμενίας Ιωσήφ, όταν εισέβαλαν οι Τούρκοι στην Κρήτη. Πριν από την επανάσταση του 1821, η Μονή ήταν καταφύγιο των Χαΐνηδων. Μάλιστα ο γνωστός Ξωπατέρας ήταν χαινης αδελφός της Μονής με το όνομα Ιωάσαφ.
Το 1884 γίνεται με Πατριαρχικό Σιγίλλιο Σταυροπηγιακή Μονή. Το 1866 κατά την επανάσταση και επί ηγουμενίας Γερασίμου Μανιδάκη η Μονή ανέπτυξε μεγάλη εθνική δραστηριότητα. Η δραστηριότητα αυτή είχε σαν αποτέλεσμα να εξαγριώσει τους Τούρκους οι οποίοι προέβησαν σε εκτεταμένες καταστροφές και βιαιότητες.
Τα χρόνια της Γερμανικής κατοχής το μοναστήρι αντιμετώπισε ξανά την έχθρα των κατακτητών λόγω της δραστηριότητας του αφού περιέθαλπε και φρόντιζε αντάρτες.
Στη Ι.Μ. Οδηγήτριας εγκαταβιούν σήμερα πέντε μοναχοί: ο Ιερομόναχος και Ηγούμενος της Μονής Παρθένιος Βουλγαράκης ο οποίος κατάγεται από τον Πύργο Μονοφατσίου, ο Ιερομόναχος Ευτυχιανός Σηφάκης ο οποίος κατάγεται από το χωριό Λίσταρος,ο Μοναχός Ευμένειος Βαρελίδης, ο Μοναχός Ιερόθεος Καπαρουνάκης και ο Μοναχός Αρσένιος Γαργεράκης. Επίσης στην περιοχή του Αγιοφάραγγου εγκαταβιεί ο ερημίτης π.Θεόδωρος.
Το ταπεινό αυτό μοναστήρι στέκει ακοίμητος φρουρός
της Ορθοδοξίας και φιλοξενεί όσους πιστούς
προσέρχονται στον χώρο του.
Ιερές Μονές της Κρήτης.
Συντονιστές: Anastasios68, Νίκος, johnge
Re: Ιερές Μονές της Κρήτης.
Αν θέλεις εύνοια Θεού να ʽχεις και ευλογία
Αφιερώσου ολόκαρδα, κάνʼ το με προθυμία.
Αφιερώσου ολόκαρδα, κάνʼ το με προθυμία.
Re: Ιερές Μονές της Κρήτης.
Ἱερά Πατριαρχική καί Σταυροπηγιακή Μονή Προφήτου Ἠλιού Ρουστίκων
Μόλις εἴκοσι χιλιόμετρα ἀπό τό Ῥέθυμνο βρίσκεται τό χωριό Ῥούστικα καί στό νοτιοδυτικό του ἄκρο, ἐπάνω σέ μικρό βραχῶδες ὕψωμα καί μέσα σ’ ἕνα κατάφυτο τοπίο, ἡ Ἱερά Πατριαρχική καί Σταυροπηγιακή Μονή τοῦ Προφήτου Ἠλιού τοῦ Θεσβίτου, μία ἀπό τίς πλέον ἱστορικές τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Ῥεθύμνης καί Αὐλοποτάμου.
Ἀπό τό Μοναστήρι ἡ θέα εἶναι πανοραμική. Ἐκτείνεται σέ ὅλο τό βορειοδυτικό τμῆμα τοῦ νομοῦ Ῥεθύμνης μέχρι καί τοῦ κόλπου τῆς Σούδας. Ἡ Κεντρική Πύλη, πού βρίσκεται στά βόρεια, ὁδηγεῖ στή μεγάλη αὐλή τῆς Μονῆς, πού εἶναι ὁλόκληρος βράχος πάνω στόν ὁποῖο ἔχει κτισθεῖ τό Καθολικό, ἕνας Ναός τριμάρτυρος, ἀφιερωμένος στήν Ἁγία Τριάδα, στήν Ἁγία Ζώνη καί στόν Προφήτη Ἠλία. Ἀνέκαθεν ὅμως εἶναι γνωστός κυρίως ὡς Ναός τοῦ Προφήτου Ἠλιού, τοῦ Ἐφόρου καί Προστάτου τῆς Μονῆς.
Τό ἀρχιτεκτονικό σχέδιο τοῦ σημερινοῦ Καθολικοῦ προσαρμόζεται πρός τό γνωστό τύπο τῆς τρίκλιτης βασιλικῆς, ἡ ὁποῖα ὅμως ἔχει ἕνα τροῦλλο καί μία μόνο ἁψῖδα Ἱεροῦ. Στό μεγαλύτερο μέρος του ὁ Ναός εἶναι κτισμένος μέ πελεκητές ἀσβεστολιθικές πέτρες. Ἐσωτερικά ἔχει δύο κιονοστοιχίες, οἱ ὁποῖες τόν διαιροῦν στά τρία κλίτη. Τό δάπεδο τοῦ ἱεροῦ εἶναι κατά τρεῖς βαθμίδες ὑπερυψωμένο τοῦ κυρίως Ναοῦ, ἐνῶ στό θόλο εἰκονίζεται ὁ Παντοκράτωρ, ἔργο τοῦ Ῥεθύμνιου ζωγράφου Γαλληνοῦ τό 1905. Τά ξυλόγλυπτα τοῦ Καθολικοῦ εἶναι ἐξαιρετικῆς τέχνης. Ἀπό αὐτά ἀναφέρουμε: τόν ἄμβωνα (1849), τόν ἐπισκοπικό Θρόνο (1849), ἕνα ὡραιότατο εἰκονοστάσι (προσκυνητάρι) μέ τήν εἰκόνα τοῦ Προφήτη Ἠλία καί τό ἐξαίρετο Τέμπλο (1844), ἔργα τοῦ ἄριστου ξυλογλύπτη Ἀετοῦ Κατζουράκη, αὐταδέλφου τοῦ Ἡγουμένου τῆς Μονῆς Καλλινίκου, ὁ ὁποῖος ἐργάσθηκε μέ ζῆλο ἐπί ὀκτώ ἔτη.
Στή βορειοδυτική γωνία τοῦ Ναοῦ ὑπάρχει λίθινη κτιστή σκάλα ἡ ὁποία ὁδηγεῖ στό λαμπρό Κωδωνοστάσιο, πού μαζί μέ ἐκεῖνο τῆς Μονῆς Ἀρκαδίου εἶναι τά μοναδικά βενετσιάνικα κωδωνοστάσια πού σώζονται στην Κρήτη. Αὐτό ἀποτελεῖ τό κυριώτερο λείψανο τοῦ παλαιοῦ Καθολικοῦ, πού εἶχε κτισθεῖ ὁπωσδήποτε πρίν ἀπό τό 1637. Βόρεια ἐπίσης τοῦ Καθολικοῦ ὑπάρχει ἕνα βαθύ πετρόκτιστο πηγάδι βάθους 23 μέτρων καί κοντά σ’ αὐτό, στή μέση περίπου τῆς αὐλῆς, μιά κυκλική τράπεζα ἡ ὁποία εἶναι κατασκευασμένη ἀπό πελεκητούς ἀσβεστόλιθους. Ἡ τράπεζα αὐτή, σύμφωνα μέ τούς μελετητές καί τήν προφορική παράδοση τῶν παλαιοτέρων, χρησιμοποιοῦνταν γιά διάφορες ἐκκλησιαστικές τελετές (Μέγας Ἁγιασμός τῶν Θεοφανείων, ἀρτοκλασίες, κλπ). Ἐπιπλέον δυτικά τοῦ Καθολικοῦ συναντᾶ κανείς τήν λίθινη κτιστή Τράπεζα τῆς Μονῆς, σχήματος ὀρθογωνίου 18 τετραγωνικῶν μέτρων μέ κτιστό πεζούλι. Στήν Τράπεζα αὐτή κάθονται οἱ πατέρες τῆς Μονῆς καί φυσικά τό πλῆθος τῶν προσκυνητῶν, πού συρρέει κάθε χρόνο κατά τό Πανηγύρι τοῦ Προφήτη Ἠλία στίς 20 Ἰουλίου.
Γύρω ἀπό τό Καθολικό σέ σχῆμα μάνδρας εἶναι κτισμένα τά κελλιά καί οἱ διάφοροι βοηθητικοί χῶροι τῆς Μονῆς. Από αὐτά ξεχωρίζει ὁ μεγαλοπρεπής «ξενῶνας», δίπλα ἀκριβῶς στήν Τράπεζα, ὁ ὁποῖος παραμένει ἡμιτελής ἀπό τό 1911, ὁπότε λόγῳ τῆς διανομῆς τοῦ μεγαλύτερου μέρους τῆς ἀκίνητης μοναστηριακῆς περιουσίας καί τῶν μετοχίων, ἡ Μονή βρέθηκε σέ οἰκονομική ἀδυναμία νά ὁλοκληρώσει τήν οἰκοδόμησή του. Ὅλα τά κελλιά ἔχουν σχῆμα ὀρθογώνιο, εἶναι διώροφα, μέ χαμηλές εἰσόδους καί μέ εὐθύγραμμο ἤ τοξωτό ὑπέρθυρο. Αὐτός ὁ τρόπος κατασκευῆς μᾶς ἀνάγει ἱστορικά στούς χρόνους τῆς Τουρκοκρατίας, γι’ αὐτό και στεροῦνται ἰδιαίτερου ἀρχαιολογικοῦ ἐνδιαφέροντος.
Τό Καθολικό ἔχει παλαιές φορητές εἰκόνες τοῦ 18ου καί 19ου αἰῶνος. Ἀνάμεσα σ’αὐτές διακρίνεται ἡ ἐφέστιος εἰκόνα τοῦ Προφήτη Ἠλία στό περίτεχνο ξυλόγλυπτο προσκυνητάρι. Ἡ μεγάλη αὐτή εἰκόνα (διαστάσεων 1,03 Χ 0,832 μ.) παριστάνει τόν Προφήτη καί γύρω ἀπό αὐτόν ἀπεικάζονται 16 σκηνές ἀπό τόν βίο καί τά θαύματά του. Ἱστορήθηκε τό 1847 ἀπό τόν Ῥεθύμνιο ἁγιογράφο Ἀντώνιο Βεβελάκη, μέ δαπάνες τοῦ Καθηγουμένου τῆς Μονῆς κυροῦ Ματθαίου Κιρμιζάκη, ὅπως μαρτυρεῖ καί ἡ σχετική ἐπιγραφή της. Ἐπίσης ἐντός τοῦ Ἱεροῦ φυλάσσονται καί ἄλλα κειμήλια, ὅπως Ἱερά Σκεύη καί ἄμφια, πολλά ἀπό τά ὁποῖα εἶναι ρωσικῆς τέχνης. Ἡ Ἱερά Μονή Ρουστίκων ἔχει τήν ἰδιαίτερη εὐλογία νά διαφυλάσσει καί ἱερά λείψανα διαφόρων μεγάλων Ἁγίων, ὅπως τοῦ Μεγάλου Βασιλείου, τοῦ Ἁγίου Χαραλάμπους, τοῦ Ἁγίου Παντελεήμονος, τῆς Ἁγίας Μαρίνης, τῶν Ἁγίων Τεσσάρων Νεομαρτύρων Ρεθύμνης καί πολλῶν ἄλλων. Ὑπάρχουν ἀκόμη διάφορα παλαίτυπα – λειτουργικά κυρίως – βιβλία, ἀπό τά ὁποῖα ἀξιολογώτερα εἶναι τά Μηναῖα, ἐκδόσεως τοῦ 1640, καθώς καί πολλά σημαντικά χειρόγραφα καί ἐπίσημα ἔγγραφα. Ἀξιομνημόνευτο εἶναι τό χειρόγραφο Ἡμερολόγιο τῆς Μονῆς, πού ξεκινᾶ ἀπό τό 1620.
Ἐκτός ἀπό τή μεγάλη περιουσία στήν περιοχή τῶν Ῥουστίκων, ἡ Μονή τοῦ Προφήτη Ἠλία εἶχε πολλά καί πλούσια μετόχια: Ταξιαρχῶν Καλονύκτι, Ἁγίων Θεοδώρων Πετρέ, Ταξιάρχου Μιχαήλ Φοινικιᾶς, καί βοσκοτόπια, ὅπως: Φρυγάνα, Τσιλίβδικα, ΞυλάρεςΠρίνους. Ἐπίσης, στήν κυριαρχία τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Ῥουστίκων εἶχε περιέλθει, μετά τήν ἐρήμωσή της, καί ἡ Μονή Μυριοκεφάλων, τιμώμενη στό Γενέθλιο τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου, τήν ὁποία μετά τήν καταστροφή πού ὑπέστη ἀπό τούς Τούρκους τό 1770 ἀνοικοδόμησε περί τό 1830 ὁ Χατζῆ Ματθαῖος, Ἡγούμενος τῆς Μονῆς τῶν Ῥουστίκων, ἀλλά ἡ ἀρχική ἵδρυσή της ἀποδίδεται στόν Ἅγιο Ἰωάννη Κυργιάννη ἤ Ξένο (10ος11ος αἰ.).
Δέν γνωρίζομε πότε ἀκριβῶς ἱδρύθηκε ἡ Ἱερά Μονή Ρουστίκων, καθώς ἀγνοοῦμε τόσον τόν κτήτορα, ὅσον καί τίς ἱστορικές γενικά συνθῆκες τῆς ἱδρύσεώς της. Σύμφωνα ὅμως μέ στοιχεῖα πού παραθέτομε παρακάτω, μποροῦμε νά ποῦμε μέ βεβαιότητα ὅτι ἡ Μονή τῶν Ῥουστίκων ὑπῆρχε ἤδη ἀπό τά μέσα τοῦ 16ου ἤ τουλάχιστον ἀπό τίς ἀρχές τοῦ 17ου αἰῶνα. Συγκεκριμένα, στά ἀρχεῖα τῆς Μονῆς ὑπῆρχαν ἔγγραφα ἀπό τό 1587 ἕως τό 1703 περίπου. Πρόκειται περί 43 ἐγγράφων, τά ὁποῖα στάλθηκαν κατά τίς ἀρχές τοῦ 20οῦ αἰῶνα ἀπό τόν τότε Ἐπίσκοπο Ῥεθύμνης στή Μητρόπολη (νῦν Ἀρχιεπισκοπή) Κρήτης προκειμένου νά δημοσιευθοῦν. Τά ἔγγραφα αὐτά ἔκτοτε βρίσκονται στή βιβλιοθήκη τοῦ Ἀρχαιολογικοῦ Μουσείου τοῦ Ἡρακλείου Κρήτης. Τά δέκα πρῶτα ἀπό αὐτά ἀνάγονται στούς χρόνους τῆς ἑνετικῆς κυριαρχίας τῆς Κρήτης, καί εἰδικώτερα μεταξύ τῶν ἐτῶν 15871645. Τά ὑπόλοιπα 33 ἔγγραφα ἀνήκουν στήν ἐποχή τῆς Τουρκοκρατίας καί χρονολογοῦνται μεταξύ τῶν ἐτῶν 16501703.
Ἐπίσης ἡ ὕπαρξη τῆς Μονῆς μαρτυρεῖται σέ ἐπίσημο ἔγγραφο τοῦ 1609, τό ὁποῖο ἔγραψε ὁ νοτάριος Ἰωάννης Βλαστός, ὅπου γίνεται λόγος γιά δωρεά ἀπό τό Μερκούριο Βλαστό μέ μάρτυρα τό μοναχό Ἀναστάσιο Βλαστό. Σέ ἔγγραφο τοῦ 1614 ἀναφέρεται ὡς πρῶτος γνωστός ἡγούμενος ὁ Ἀκάκιος Βλαστός τόν ὁποῖο διαδέχθηκε ὁ Μητροφάνης Βλαστός. Μεταγενέστερα ἔχουμε τούς Ἡγουμένους Κοσμᾶ Βλαστό (ἀπό τό 1645) καί Ἱερεμία Βλαστό (ἀπό τό 1655).
Τά ὀνόματα αὐτά, ὅπως καί πολλά ὀνόματα μοναχῶν πού φέρουν τό ὄνομα Βλαστός καί ἀναφέρονται σέ διάφορα μεταγενέστερα ἔγγραφα, φανερώνουν ὅτι ἡ ἰστορία τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Προφήτου Ἠλιού Ῥουστίκων ἔχει συνδεθεῖ μέ τήν βυζαντινή οἰκογένεια τῶν Βλαστῶν, ἡ ὁποία ἔδωσε στήν Κρήτη ἀρκετούς ἐπώνυμους ἄνδρες, λογίους καί ἱερωμένους. Οἰκόσημο μάλιστα τῆς οἰκογένειας τῶν Βλαστῶν σώζεται στή βόρεια πλευρά τοῦ ὁστεοφυλακίου τῆς Μονῆς.
Κατά τούς χρόνους τῆς Ἑνετοκρατίας ἡ Μονή ἔχαιρε σεβασμοῦ καί διασώζονται δύο ἐπιγραφές τῆς ἐποχῆς αὐτῆς. Ἡ ἀρχαιότερη, τοῦ 1637, βρίσκεται χαραγμένη στήν πρόσοψη τοῦ ἐξαίρετου τρίλοβου Κωδωνοστασίου: «ΑΧΛΖ΄ (1637) ΗΟΥΛΗΟΥ. Κ + ΔΕ(Η)ΙΣΙΣ ΚΑΙ ΕΞΟΔΩΣ ΤΟΥ ΔΟΥΛΟΥ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΜΗΤΡΟΦΑΝΟΥ ΙΕΡΟΜΟΝΑΧΟΥ ΒΛΑΣΤΟΥ ΕΙΓΟΥΜΕΝΟΥ». Ἐπίσης, στό ὑπέρθυρο τῆς εἰσόδου τοῦ περιβόλου τῆς Μονῆς μία ἄλλη ἐπιγραφή ἀναφέρει: «ΑΧΜΑ. ΙΟΥΛΙΟΥ. Λ. ΔΕΗΣΙΣ Κ(ΑΙ) ΕΞΟΔΟΣ ΤΟΥ ΔΟΥΛΟΥ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΜΗΤΡΟΦΑΝΟΥ ΙΕΡΟ / ΜΟΝΑΧΟΥ ΤΟΥ ΒΛΑΣΤΟΥ ΚΑΙ ΚΑΘΗΓΟΥΜΕΝΟΥ ΠΟΤΑΙ ΜΑΡΚΟΜΑΝΟΛΟΠΟΥΛΟΥ». Οἱ παραπάνω ἐπιγραφές δέν συνιστοῦν χρονολογίες ἀνοικοδομήσεως τῆς Μονῆς, ἀλλά ἐνδεχομένως συμπληρώσεως τοῦ μοναστηριακοῦ συγκροτήματος μέ τό Κωδωνοστάσιο καί τήν Κεντρική Πύλη ἀντιστοίχως ἀπό τόν Ἡγούμενο καί ἀνακαινιστή τῆς Μονῆς Μητροφάνη Βλαστό κατά τή χρονική περίοδο 16301640.
Ἄλλες τρεῖς ἐπιγραφές συναντοῦμε σέ τρεῖς παλιές καμπάνες τῆς Ἱερᾶς Μονῆς, οἱ ὁποῖες ἀναφέρονται χρονολογικά στά ἔτη κατασκευῆς τους: 1565, 1634 καί 1636 ἀντίστοιχα. Οἱ καμπάνες αὐτές κατασκευάστηκαν στήν βόρεια Ἰταλία, πιθανότατα στά Μεδιόλανα, καί τίς ἀναφέρει στο ἔργο του «Travels in Crete» ὁ Ἄγγλος περιηγητής Robert Pashley, ὁ ὁποῖος ἐπισκέφθηκε τήν περιοχή τῶν Ῥουστίκων τό 1834. Τήν ἐποχή ἐκείνη, σύμφωνα μέ τή μαρτυρία τοῦ Pashley, στό Μοναστήρι ἐγκαταβιοῦσαν ὁ ἡγούμενος καί 13 ἀκόμη μοναχοί.
Ἐπειδή ἡ Μονή τοῦ Προφήτη Ἠλία εἶχε τό προνόμιο νά διατηρεῖ καμπάνα, ὁ Τοῦρκος στρατάρχης Χουσεΐν πασᾶς τήν ὀνόμαζε «Τσαντλί Μοναστήρι». Τό προνόμιο αὐτό ἀπέκτησε μέ τή μεσολάβηση τοῦ Ῥεθύμνιου Νεόφυτου Πατελάρου, Ἀρχιεπισκόπου Κρήτης, καί τό διετήρησε γιά 10 περίπου χρόνια. Μετά τήν ἀνάκλησή του ὅμως διατάχθηκε τό κατέβασμα τῶν κωδώνων μεταξύ τῶν ἐτῶν 16551657.
Στά πρῶτα χρόνια τῆς Τουρκοκρατίας ἡ Μονή τοῦ Προφήτη Ἠλία βρισκόταν σέ περίοδο ἀκμῆς, ἀφοῦ οἱ χριστιανοί τῆς περιοχῆς ἀφιέρωναν σ’ αὐτή σημαντικές περιουσίες, ἀλλά καί ἡ ἴδια προέβαινε σέ διάφορες ἀγορές. Τήν περίοδο αὐτή, καί συγκεκριμένα τό 1677, οἱ μοναχοί, ὕστερα ἀπό εἰδική ἄδεια τῶν τουρκικῶν ἀρχῶν, προχώρησαν στήν ἀνέγερση ξενῶνα στό Μοναστῆρι. Στίς 8 Σεπτεμβρίου 1677, καί ἀφοῦ ἡ κατασκευή τοῦ ξενῶνα εἶχε ὁλοκληρωθεῖ, ὁ ἱεροδίκης Ῥεθύμνου ἐπισκέπτεται τόν Προφήτη Ἠλία γιά νά γνωμοδοτήσει, ἄν ἡ κατασκευή εἶναι σύμφωνη μέ τήν ἄδεια πού εἶχε δοθεῖ καί ὑποβάλλει σχετική ἔγγραφη ἔκθεση πρός τόν πασᾶ τοῦ Ῥεθύμνου. Στή διάρκεια τοῦ 18ου αἰῶνα οἱ χριστιανοί ἐξακολούθησαν νά ἀφιερώνουν περιουσίες καί ἀντικείμενα στή Μονή σύμφωνα μέ ἔγγραφα πού φυλάσσονται στό ἀρχεῖο της.
Οἱ Τοῦρκοι δέν εἶχαν δικαίωμα νά ἁρπάζουν τίς περιουσίες τῶν Μονῶν οὔτε καί νά τούς ἐπιβάλλουν φόρους, λόγῳ τῶν προνομίων πού εἶχαν παραχωρηθεῖ σ’ αὐτές. Τά προνόμια αὐτά δέν γίνονταν ὅμως πάντοτε σεβαστά. Ἔτσι, μέ κοινή ἐπιστολή τους τῆς 24ης Ὀκτωβρίου 1710 πρός τόν ἴδιο τόν Σουλτάνο οἱ Ἡγούμενοι τῶν Ἱερῶν Μονῶν Προφήτη Ἠλία, Ἀρκαδίου καί Ἀρσανίου ζητοῦν τήν ἀπαλλαγή τῶν μοναστηριῶν τους ἀπό τούς ἔκτακτους φόρους καί τίς ἀγγαρεῖες. Φαίνεται ὅτι τό ἐγχείρημα εἶχε ἀποτελέσματα καί τό 1719 ἐκδόθηκε σουλτανικό φιρμάνι πού ἀπάλλασσε τούς μοναχούς ἀπό ὁποιαδήποτε εἰσφορά καί ὅριζε νά μήν ὑποβάλλονται σέ καταναγκαστικές ἐργασίες. Ἐπίσης, τό 1776 ἐκδίδεται σουλτανική διαταγή πού ἀπαγορεύει τίς φορολογικές αὐθαιρεσίες γιά τά ἀνωτέρω τρία μοναστήρια.
Ἡ Ἱερά Μονή τοῦ Προφήτη Ἠλία ἔγινε Σταυροπηγιακή γιά πρώτη φορά τό 1713 μέ εἰδικό μολυβδόβουλο πατριαρχικό ἔγγραφο (σιγγίλιο) τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου Κυρίλλου Δ΄ (17111713), πού σύμφωνα μέ τίς πηγές ὑπῆρχε στήν Μονή μέχρι τό 1900. Τό δεύτερο Σταυροπηγιακό σιγγίλιο ἐκ περγαμηνῆς (τό ὁποῖο βρίσκεται στήν Ἐθνική Βιβλιοθήκη τῶν Παρισίων) τό ἐξέδωσε στίς 11 Ἰανουαρίου 1778 ὁ Πατριάρχης Σωφρόνιος Β΄ (17741780) καί ἡ ὑπ’ αὐτόν δεκαπενταμελής Σύνοδος μέ τήν εὐκαιρία τῆς ἀνανεώσεως τῶν σταυροπηγιακῶν της προνομίων, πού ἔγινε μέ αἴτημα τῶν μοναχῶν, προκειμένου νά ἀπαλλαγοῦν ἀπό τίς δύσκολες περιστάσεις πού προκαλοῦσαν οἱ αὐθαιρεσίες τῶν κατακτητῶν. Τέλος, τό 1797 ὁ ἐθνομάρτυς Πατριάρχης ἅγιος Γρηγόριος ὁ Ε΄ καί ἡ Δωδεκαμελής Πατριαρχική Σύνοδος ἐξέδωσε σιγγίλιο γραμμένο ἐπίσης σέ περγαμηνή (πού φυλάσσεται μέχρι σήμερα στό ἀρχεῖο τῆς Μονῆς), στό ὁποῖο μέ βαρυσήμαντους ὅρους κατοχυρωνόταν γιά ἄλλη μιά φορά ἡ σταυροπηγιακή ἰδιότητα τῆς Μονῆς τοῦ Προφήτη Ἠλία. Στό σιγγίλιο αὐτό διασώζεται ἀκόμη ἡ ἱστορική μολύβδινη σφραγίδα τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Ε΄.
Σπουδαῖα ὑπῆρξε ἡ ἐθνική δράση τῆς Μονῆς καί ἡ συμβολή της σέ ὅλους τούς ἀπελευθερωτικούς ἀγῶνες τοῦ Γένους. Ἦταν τό καταφύγιο τῶν ἐπαναστατῶν, τούς ὁποίους ἐφοδίαζε μέ ὅπλα καί τρόφιμα πού ἡ Μονή ἀγόραζε. Στό ἀρχεῖο τῆς Μονῆς σώζεται ἕνα μυστικό κατάστιχο, στό ὁποῖο εἶναι γραμμένες οἱ ποσότητες μπαρουτιοῦ καί ἄλλων πολεμοφοδίων πού μοιράζονταν στούς ἐπαναστάτες κατά τά χρόνια τῆς Ἐπανάστασης τοῦ 1821. Ἀπό αὐτό τό ἔγγραφο προκύπτει καί ἡ συνεργασία τῆς Μονῆς μέ τό Ἀρκάδι καί τό Γενικό Ἐπαναστατικό Συμβούλιο. Γι’ αὐτό πυρπολήθηκε καί καταστράφηκε ἀπό τόν τουρκικό στρατό στά τέλη Σεπτεμβρίου τοῦ 1823, κατά τή διάρκεια τῶν ἐπιχειρήσεων τοῦ Χουσεΐν Μπέη, ὁπότε χάθηκε μεγάλο μέρος τοῦ ἀρχείου τῆς Μονῆς καί ἀποτεφρώθηκαν τά κελλιά καί ὅλοι οἱ ἄλλοι χῶροι τῆς Μονῆς ἐκτός ἀπό τό Καθολικό.
Σύμφωνα μέ τόν Ἀριστείδη Ἐ. Παναγιωτάκη, ἡ Ἱερά Μονή «ἐτροφοδότησε τίς ἑκάστοτε Ἐπαναστάσεις μέ ἄνδρες, μέ πολεμοφόδια καί τρόφιμα. Ἐδῶ ἐφούντωνε ἡ φλόγα τῆς ἐλευθερίας• ἀπ’ ἐδῶ ξεκινοῦσαν, μέ καινούργιο μένος, οἱ ὁπλαρχηγοί, καλόγηροι καί μή, γιά τήν ἀπόκτησί της: τό 1828 ὁ καπετάν Συμεών, μοναχός. Τό 1889 ὁ καπετάν Μανασσῆς, μοναχός. Τό 1912 ὁ Ἱερόθεος Πετράκις, Ἱεροδιάκονος, οἱ Ἰωακείμ Δουλγεράκις καί Ἰωαννίκιος Γρυντάκις, μοναχοί (σ.σ.: Μακεδονομάχοι)».
Γύρω στά 1830 ὁ ἡγούμενος τῆς Μονῆς Συμεών Καβάκης, ἐκμεταλλευόμενος τήν πιό ἀνεκτική στάση τῆς αἰγυπτιακῆς διοίκησης, κατάφερε νά πάρει ἄδεια ἐπισκευῆς τοῦ κατεστραμμένου μοναστηριοῦ. Ὁ πρίν ἀπό τό 1637 μικρότερος ναός γκρεμίστηκε, ἐκτός ἀπό τό παλιό κωδωνοστάσιο, καθώς κρίθηκε ἀνεπαρκής γιά τίς λειτουργικές ἀνάγκες τῆς Μονῆς, καί στη θέση του χτίστηκε ὁ σημερινός ναός το 1831, ὅπως μαρτυρεῖ ἡ ἀναθηματική ἐπιγραφή, πού εἶναι ἐντειχισμένη στή βόρεια πλευρά τοῦ Καθολικοῦ: «ΑΩΛΑ ΜΗΝΙ... ΑΝΗΓΕΡΘΗ ΕΚ ΒΑΘΡΩΝ Ο ΝΑΟΣ ΟΥΤΟΣ ΑΝΕΥ ΤΟΥ ΚΑΜΠΑΝΑΡΙΟΥ ΕΞ ΙΔΙΑΣ ΔΑΠΑΝΗΣ ΑΥΤΟΥ ΣΥΝΕΡΓΙΑΣ ΚΑΙ ΣΥΝΔΡΟΜΗ(Σ) ΤΙΝΩΝ ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ». Στό δύσκολο αὐτό ἔργο τῆς ἀνοικοδομήσεως τοῦ νέου μεγαλοπρεπέστερου Καθολικοῦ τῆς Μονῆς συνέβαλε, ἐκτός ἀπό τόν ἡγούμενο Συμεών καί ὁ δραστήριος ἱερομόναχος καί μετέπειτα ἡγούμενος Χατζῆ Ματθαῖος Κιρμιζάκης. Ἡ παράδοση θέλει τόν Χατζῆ Ματθαῖο νά περιέρχεται τά χωριά, γιά νά συγκεντρώσει τά ἀπαιτούμενα ποσά τῆς ἀνακατασκευῆς. Τά ἐγκαίνια τοῦ νέου ναοῦ ἔγιναν στίς 25 Σεπτεμβρίου 1832 ἀπό τόν Ἐπίσκοπο Λάμπης καί Σφακίων Νικόδημο. Στή συνέχεια χτίστηκαν καί τά ἄλλα παραρτήματα τῆς Μονῆς (κελλιά, ἀποθῆκες, ἡγουμενεῖο, κλπ).
Ἐπί τῆς ἡγουμενίας τοῦ Χατζῆ Ματθαίου ἔλαβε χώρα καί ἕνα ἐντυπωσιακό γεγονός, πού ὑποδηλώνει τή σχέση ἀφιέρωσης καί ἀφοσίωσης τῶν μοναχῶν πρός τή Μονή τῆς μετανοίας τους. Τό 1841 καί οἱ 25 τότε πατέρες τῆς Μονῆς μέ κοινό ἀποδεικτικό καί βεβαιωτικό γρᾶμμα δωρίζουν ὅλη τήν προσωπική τους περιουσία στήν Ἱερά Μονή Προφήτη Ἠλία.
Ἡ ἐθνική προσφορά τῆς Μονῆς συνεχίστηκε καί κατά τήν Ἐπανάσταση τοῦ 1866. Ὅπως ἀναφέρει στά Ἀπομνημονεύματά του ὁ ὁπλαρχηγός Χατζῆ Μιχάλης Γιάνναρης, στίς ἀρχές Μαΐου τοῦ 1866 ἐπιτροπή ὑπό τήν ἡγεσία τοῦ ἴδιου, πηγαίνοντας γιά το Ἀρκάδι, φιλοξενήθηκαν γιά δύο ἡμέρες στην Μονή καί ἀπό αὐτήν ἀπέστειλαν ἐπιστολές πρός τούς προκρίτους τῶν ἐπαρχιῶν Ἁγίου Βασιλείου καί Ἀμαρίου προσκαλῶντας τό λαό σέ συνάθροιση στή Μονή Ἀρκαδίου. Κατά τήν παραμονή του στό μοναστήρι, ὀργάνωσε ἀπόσπασμα ἀπό 30 ἄνδρες μοναχούς καί Ῥουστικιανούς, μέ ἀρχηγό τόν Φουντουλομανώλη, προκειμένου μαζί μέ ἄλλους καπεταναίους νά σπεύσουν πρός βοήθεια τῶν ἀγωνιστῶν τοῦ Ἀρκαδίου. Ἀξιοσημείωτο εἶναι ὅτι καί ὁ Μουσταφᾶ Πασᾶς, πρίν καί μετά τό ὁλοκαύτωμα τῆς μαρτυρικῆς Μονῆς, διανυκτέρευσε στό Μοναστήρι τοῦ Προφήτη Ἠλία, σύμφωνα μέ τή μαρτυρία πού ἔδωσε στόν ἐπίσκοπο Τιμόθεο Βενέρη ὁ ἀδελφός τῆς Μονῆς ἀρχιμ. Ἀγαθάγγελος Βερνάρδος, πού ἦταν τότε καλογεροπαίδι 12 ἐτῶν.
Ἐπίσης, μερικές πηγές ἀναφέρουν ὅτι ἡ Μονή τοῦ Προφήτη Ἠλία προσέφερε ὑπηρεσίες περίθαλψης σέ τραυματίες ἐπαναστάτες καί ἔγινε νοσοκομεῖο πρώτων βοηθειῶν γιά τούς τραυματίες τῆς Μάχης τοῦ Βρύσινα, πού ἔγινε στίς 3 Ὀκτωβρίου 1866. Στά τέλη τοῦ ἴδιου μῆνα πραγματοποιήθηκε μιά συνέλευση τῆς Ἐπαναστατικῆς Ἐπιτροπῆς Ῥεθύμνου στή Μονή Προφήτη Ἠλία.
Λόγῳ τῆς ἔντονης αὐτῆς δραστηριοποίησης τῆς Μονῆς στούς ἐθνικούς ἀγῶνες, τό 1877 οἱ Τοῦρκοι ὑποχρέωσαν τόν Πατριάρχη Ἰωακείμ Β΄ νά ἀσκήσει πίεση στόν ἡγούμενο, ὥστε νά ἀπέχει στό ἐξῆς ἀπό κάθε ἐπαναστατική ἐνέργεια. Παρά τίς πιέσεις, ἡ Ἱερά Μονή δέν ἔπαψε νά παρέχει κάθε δυνατή βοήθεια στούς ἐπαναστάτες ἀγωνιστές, πού ἔκτοτε ἐγκαταστάθηκαν στό Μετόχι τῆς Μονῆς, τήν Παναγία τῶν Μυριοκεφάλων, καί περίμεναν τήν ἀπάντηση τοῦ Σουλτάνου στό αἴτημά τους γιά ἔνωση τῆς Κρήτης μέ τήν Ἑλλάδα.
Τό 1881 ἡ Μονή τοῦ Προφήτη Ἠλία εἶχε 17 μοναχούς καί 15 ἐργαζομένους λαϊκούς στά μοναστηριακά κτήματα, σύμφωνα μέ τήν «Στατιστική τοῦ πληθυσμοῦ τῆς Κρήτης», πού συνέταξε ὁ Σταυράκης. Ἦταν δηλαδή μία ἀπό τίς μεγαλύτερες Μονές τοῦ νησιοῦ τήν περίοδο ἐκείνη.
Κατά τήν Ἐπανάσταση τοῦ 1896 ὁ ἀρχιμ. Ἀγαθάγγελος Βερνάρδος, διδάσκαλος, καί οἱ λοιποί ἀδελφοί τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Ῥουστίκων ἀποφασίζουν ὅλη ἡ οἰκονομική δυνατότητα τοῦ Προφήτη Ἠλία νά τεθεῖ στή διάθεση τῆς Ἐπανάστασης. Μάλιστα ἐπειδή δέν ἦταν δυνατόν νά ἐπαρκέσουν οὔτε τά εἰσοδήματα οὔτε τά χρήματα τῆς Μονῆς γιά αὐτές τίς δαπάνες, τό Ἡγουμενοσυμβούλιο μέ ἀπόφασή του συνῆπτε ἀκόμη καί δάνεια ἀπό ἰδιῶτες καί ἔτσι ἀνταπεξῆλθε μέχρι τό τέλος στίς ἀνάγκες τοῦ ἀπελευθερωτικοῦ ἀγῶνα τῶν Κρητῶν. Ὁ Ἀγαθάγγελος ἐπισκέφθηκε ὅλα τά χωριά μέχρι καί τό Ἀρκάδι μέ σκοπό νά ὁργανώσει καί νά γενικεύσει τήν Ἐπανάσταση. Πολυάριθμοι ἐπαναστάτες συγκεντρώθηκαν στό Μοναστήρι καί ἀφοῦ ἔγινε Παράκληση στό Καθολικό τοῦ Προφήτη Ἠλία, προμηθεύτηκαν τά ἀναγκαῖα ἐφόδια καί ξεκίνησαν γιά τήν ὀχυρή θέση στό χωριό Καλονύκτη, κοντά στή Μονή, ὅπου ἀκολούθησε κρίσιμη μάχη μέ τούς Τούρκους.
Κατά τή διάρκεια τῆς τελευταίας δοκιμασίας τῆς χώρας μας (γερμανική Κατοχή) οἱ Πατέρες τῆς Μονῆς τοῦ Προφήτη Ἠλία, μέ κίνδυνο τῆς ζωῆς τους, διαφύλαξαν σέ κρύπτη τοῦ Μοναστηριοῦ καί διέσωσαν τό πολύτιμο Ἱστορικό Ἀρχεῖο Κρήτης, τό ὁποῖο μετέφερε προσωπικά ὁ Καθηγητής Ν. Τωμαδάκης, συσκευασμένο σέ μεγάλα κιβώτια, καί τό παρέδωσε στόν ἐκ Ῥουστίκων ἡγούμενο τῆς Μονῆς Ἀρχιμανδρίτη Ἱερόθεο Πετράκη.
Ἡ συμβολή τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Προφήτη Ἠλία στήν πνευματική καλλιέργεια τῶν Ῥεθυμνίων ὑπῆρξε τεράστια. Κατά τήν παράδοση, στήν ἐποχή τῆς Τουρκοκρατίας λειτουργοῦσε στό χῶρο τῆς Μονῆς ἄτυπο σχολεῖο, στό ὁποῖο μάθαιναν τά στοιχειώδη γράμματα μικροί μαθητές τῶν κοντινῶν χωριῶν. Τό 1808 ἡ Μονή ἔλαβε πατριαρχικό ἔπαινο γιά τή μεγάλη της χρηματική συνεισφορά ὑπέρ τῶν σχολείων τῆς περιφέρειας Ῥεθύμνου. Στήν περίοδο τῆς αἰγυπτιοκρατίας οἱ ἀρχές ἐπέτρεψαν τήν ἵδρυση πολλῶν ἑλληνικῶν σχολείων. Σημαντική συνεισφορά στίς δαπάνες για τη χρηματοδότηση τῶν σχολείων αὐτῶν εἶχαν τά κατά τόπους Μοναστήρια, μεταξύ τῶν ὁποίων και ἡ Μονή Προφήτη Ἠλία, ὅπως προκύπτει καί ἀπό σχετικό ἔγγραφο τοῦ 1836. Τό 1864 ἡ Μονή διέθεσε ἕνα σημαντικό ποσό γιά τήν ἀνέγερση παρθεναγωγείου στό Ῥέθυμνο. Δύο ἀνέκδοτα πατριαρχικά ἔγγραφα τῆς 26ης Ἰουλίου 1861 καί τῆς 20ῆς Ἀπριλίου 1865 καταδεικνύουν ὅτι ἡ Μονή βοηθοῦσε ταυτόχρονα τά σχολεῖα τῆς Ἐπαρχίας καί τῆς Πόλης τοῦ Ῥεθύμνου. Ἐπίσης, ἡ Ἱερά Μονή τῶν Ῥουστίκων βοήθησε πολλούς φιλομαθεῖς νέους στή συνέχιση τῶν σπουδῶν τους καί ἀνέδειξε λόγιους Ἡγουμένους καί μοναχούς, πολλοί ἀπό τούς ὁποίους ὑπῆρξαν καί γενναῖοι ἀγωνιστές.
Μετά τήν Τουρκοκρατία ἡ Ἱερά Μονή ἀνακαινίζεται κτιριακά καί παράλληλα νέοι ἄνθρωποι ἔρχονται νά μονάσουν σ’ αὐτή. Οἱ πατέρες αὐτοί γίνονται συνεχιστές καί ἐνσαρκωτές τῆς κληρονομιᾶς τῶν προηγούμενων πατέρων. Τέλος, στίς ἀρχές τοῦ 20οῦ αιῶνα τό μοναστήρι «ἐξήνθησε ὡσεί κρίνον», μέ μοναχούς, οἱ ὁποῖοι μέ τή ζωή καί τό ἔργο τους σηματοδότησαν καί ἐσφράγισαν τήν πορεῖα του, μέ τελευταῖο τῆς παλαιᾶς φρουρᾶς τόν Γέροντα Εὐμένιο Λαμπάκη, ἡγούμενο τῆς Μονῆς ἀπό τό 1963 ἕως τό 2005.
Σήμερα ἡ Ἱερά Μονή Προφήτη Ἠλία Ῥουστίκων παραμένει ἀνδρῷα καί ἀριθμεῖ 3 μοναχούς μέ Ἡγούμενο τόν Ἀρχιμανδρίτη Ἰωάννη Κουφουδάκη ἐνῶ, ὑπό τήν καθοδήγηση της 28ης Ἐφορείας Βυζαντινῶν Ἀρχαιοτήτων, γίνονται προσπάθειες γιά τήν συντήρηση καί ἀποκατάσταση τοῦ κτηριακοῦ της συγκροτήματος.
Μόλις εἴκοσι χιλιόμετρα ἀπό τό Ῥέθυμνο βρίσκεται τό χωριό Ῥούστικα καί στό νοτιοδυτικό του ἄκρο, ἐπάνω σέ μικρό βραχῶδες ὕψωμα καί μέσα σ’ ἕνα κατάφυτο τοπίο, ἡ Ἱερά Πατριαρχική καί Σταυροπηγιακή Μονή τοῦ Προφήτου Ἠλιού τοῦ Θεσβίτου, μία ἀπό τίς πλέον ἱστορικές τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Ῥεθύμνης καί Αὐλοποτάμου.
Ἀπό τό Μοναστήρι ἡ θέα εἶναι πανοραμική. Ἐκτείνεται σέ ὅλο τό βορειοδυτικό τμῆμα τοῦ νομοῦ Ῥεθύμνης μέχρι καί τοῦ κόλπου τῆς Σούδας. Ἡ Κεντρική Πύλη, πού βρίσκεται στά βόρεια, ὁδηγεῖ στή μεγάλη αὐλή τῆς Μονῆς, πού εἶναι ὁλόκληρος βράχος πάνω στόν ὁποῖο ἔχει κτισθεῖ τό Καθολικό, ἕνας Ναός τριμάρτυρος, ἀφιερωμένος στήν Ἁγία Τριάδα, στήν Ἁγία Ζώνη καί στόν Προφήτη Ἠλία. Ἀνέκαθεν ὅμως εἶναι γνωστός κυρίως ὡς Ναός τοῦ Προφήτου Ἠλιού, τοῦ Ἐφόρου καί Προστάτου τῆς Μονῆς.
Τό ἀρχιτεκτονικό σχέδιο τοῦ σημερινοῦ Καθολικοῦ προσαρμόζεται πρός τό γνωστό τύπο τῆς τρίκλιτης βασιλικῆς, ἡ ὁποῖα ὅμως ἔχει ἕνα τροῦλλο καί μία μόνο ἁψῖδα Ἱεροῦ. Στό μεγαλύτερο μέρος του ὁ Ναός εἶναι κτισμένος μέ πελεκητές ἀσβεστολιθικές πέτρες. Ἐσωτερικά ἔχει δύο κιονοστοιχίες, οἱ ὁποῖες τόν διαιροῦν στά τρία κλίτη. Τό δάπεδο τοῦ ἱεροῦ εἶναι κατά τρεῖς βαθμίδες ὑπερυψωμένο τοῦ κυρίως Ναοῦ, ἐνῶ στό θόλο εἰκονίζεται ὁ Παντοκράτωρ, ἔργο τοῦ Ῥεθύμνιου ζωγράφου Γαλληνοῦ τό 1905. Τά ξυλόγλυπτα τοῦ Καθολικοῦ εἶναι ἐξαιρετικῆς τέχνης. Ἀπό αὐτά ἀναφέρουμε: τόν ἄμβωνα (1849), τόν ἐπισκοπικό Θρόνο (1849), ἕνα ὡραιότατο εἰκονοστάσι (προσκυνητάρι) μέ τήν εἰκόνα τοῦ Προφήτη Ἠλία καί τό ἐξαίρετο Τέμπλο (1844), ἔργα τοῦ ἄριστου ξυλογλύπτη Ἀετοῦ Κατζουράκη, αὐταδέλφου τοῦ Ἡγουμένου τῆς Μονῆς Καλλινίκου, ὁ ὁποῖος ἐργάσθηκε μέ ζῆλο ἐπί ὀκτώ ἔτη.
Στή βορειοδυτική γωνία τοῦ Ναοῦ ὑπάρχει λίθινη κτιστή σκάλα ἡ ὁποία ὁδηγεῖ στό λαμπρό Κωδωνοστάσιο, πού μαζί μέ ἐκεῖνο τῆς Μονῆς Ἀρκαδίου εἶναι τά μοναδικά βενετσιάνικα κωδωνοστάσια πού σώζονται στην Κρήτη. Αὐτό ἀποτελεῖ τό κυριώτερο λείψανο τοῦ παλαιοῦ Καθολικοῦ, πού εἶχε κτισθεῖ ὁπωσδήποτε πρίν ἀπό τό 1637. Βόρεια ἐπίσης τοῦ Καθολικοῦ ὑπάρχει ἕνα βαθύ πετρόκτιστο πηγάδι βάθους 23 μέτρων καί κοντά σ’ αὐτό, στή μέση περίπου τῆς αὐλῆς, μιά κυκλική τράπεζα ἡ ὁποία εἶναι κατασκευασμένη ἀπό πελεκητούς ἀσβεστόλιθους. Ἡ τράπεζα αὐτή, σύμφωνα μέ τούς μελετητές καί τήν προφορική παράδοση τῶν παλαιοτέρων, χρησιμοποιοῦνταν γιά διάφορες ἐκκλησιαστικές τελετές (Μέγας Ἁγιασμός τῶν Θεοφανείων, ἀρτοκλασίες, κλπ). Ἐπιπλέον δυτικά τοῦ Καθολικοῦ συναντᾶ κανείς τήν λίθινη κτιστή Τράπεζα τῆς Μονῆς, σχήματος ὀρθογωνίου 18 τετραγωνικῶν μέτρων μέ κτιστό πεζούλι. Στήν Τράπεζα αὐτή κάθονται οἱ πατέρες τῆς Μονῆς καί φυσικά τό πλῆθος τῶν προσκυνητῶν, πού συρρέει κάθε χρόνο κατά τό Πανηγύρι τοῦ Προφήτη Ἠλία στίς 20 Ἰουλίου.
Γύρω ἀπό τό Καθολικό σέ σχῆμα μάνδρας εἶναι κτισμένα τά κελλιά καί οἱ διάφοροι βοηθητικοί χῶροι τῆς Μονῆς. Από αὐτά ξεχωρίζει ὁ μεγαλοπρεπής «ξενῶνας», δίπλα ἀκριβῶς στήν Τράπεζα, ὁ ὁποῖος παραμένει ἡμιτελής ἀπό τό 1911, ὁπότε λόγῳ τῆς διανομῆς τοῦ μεγαλύτερου μέρους τῆς ἀκίνητης μοναστηριακῆς περιουσίας καί τῶν μετοχίων, ἡ Μονή βρέθηκε σέ οἰκονομική ἀδυναμία νά ὁλοκληρώσει τήν οἰκοδόμησή του. Ὅλα τά κελλιά ἔχουν σχῆμα ὀρθογώνιο, εἶναι διώροφα, μέ χαμηλές εἰσόδους καί μέ εὐθύγραμμο ἤ τοξωτό ὑπέρθυρο. Αὐτός ὁ τρόπος κατασκευῆς μᾶς ἀνάγει ἱστορικά στούς χρόνους τῆς Τουρκοκρατίας, γι’ αὐτό και στεροῦνται ἰδιαίτερου ἀρχαιολογικοῦ ἐνδιαφέροντος.
Τό Καθολικό ἔχει παλαιές φορητές εἰκόνες τοῦ 18ου καί 19ου αἰῶνος. Ἀνάμεσα σ’αὐτές διακρίνεται ἡ ἐφέστιος εἰκόνα τοῦ Προφήτη Ἠλία στό περίτεχνο ξυλόγλυπτο προσκυνητάρι. Ἡ μεγάλη αὐτή εἰκόνα (διαστάσεων 1,03 Χ 0,832 μ.) παριστάνει τόν Προφήτη καί γύρω ἀπό αὐτόν ἀπεικάζονται 16 σκηνές ἀπό τόν βίο καί τά θαύματά του. Ἱστορήθηκε τό 1847 ἀπό τόν Ῥεθύμνιο ἁγιογράφο Ἀντώνιο Βεβελάκη, μέ δαπάνες τοῦ Καθηγουμένου τῆς Μονῆς κυροῦ Ματθαίου Κιρμιζάκη, ὅπως μαρτυρεῖ καί ἡ σχετική ἐπιγραφή της. Ἐπίσης ἐντός τοῦ Ἱεροῦ φυλάσσονται καί ἄλλα κειμήλια, ὅπως Ἱερά Σκεύη καί ἄμφια, πολλά ἀπό τά ὁποῖα εἶναι ρωσικῆς τέχνης. Ἡ Ἱερά Μονή Ρουστίκων ἔχει τήν ἰδιαίτερη εὐλογία νά διαφυλάσσει καί ἱερά λείψανα διαφόρων μεγάλων Ἁγίων, ὅπως τοῦ Μεγάλου Βασιλείου, τοῦ Ἁγίου Χαραλάμπους, τοῦ Ἁγίου Παντελεήμονος, τῆς Ἁγίας Μαρίνης, τῶν Ἁγίων Τεσσάρων Νεομαρτύρων Ρεθύμνης καί πολλῶν ἄλλων. Ὑπάρχουν ἀκόμη διάφορα παλαίτυπα – λειτουργικά κυρίως – βιβλία, ἀπό τά ὁποῖα ἀξιολογώτερα εἶναι τά Μηναῖα, ἐκδόσεως τοῦ 1640, καθώς καί πολλά σημαντικά χειρόγραφα καί ἐπίσημα ἔγγραφα. Ἀξιομνημόνευτο εἶναι τό χειρόγραφο Ἡμερολόγιο τῆς Μονῆς, πού ξεκινᾶ ἀπό τό 1620.
Ἐκτός ἀπό τή μεγάλη περιουσία στήν περιοχή τῶν Ῥουστίκων, ἡ Μονή τοῦ Προφήτη Ἠλία εἶχε πολλά καί πλούσια μετόχια: Ταξιαρχῶν Καλονύκτι, Ἁγίων Θεοδώρων Πετρέ, Ταξιάρχου Μιχαήλ Φοινικιᾶς, καί βοσκοτόπια, ὅπως: Φρυγάνα, Τσιλίβδικα, ΞυλάρεςΠρίνους. Ἐπίσης, στήν κυριαρχία τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Ῥουστίκων εἶχε περιέλθει, μετά τήν ἐρήμωσή της, καί ἡ Μονή Μυριοκεφάλων, τιμώμενη στό Γενέθλιο τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου, τήν ὁποία μετά τήν καταστροφή πού ὑπέστη ἀπό τούς Τούρκους τό 1770 ἀνοικοδόμησε περί τό 1830 ὁ Χατζῆ Ματθαῖος, Ἡγούμενος τῆς Μονῆς τῶν Ῥουστίκων, ἀλλά ἡ ἀρχική ἵδρυσή της ἀποδίδεται στόν Ἅγιο Ἰωάννη Κυργιάννη ἤ Ξένο (10ος11ος αἰ.).
Δέν γνωρίζομε πότε ἀκριβῶς ἱδρύθηκε ἡ Ἱερά Μονή Ρουστίκων, καθώς ἀγνοοῦμε τόσον τόν κτήτορα, ὅσον καί τίς ἱστορικές γενικά συνθῆκες τῆς ἱδρύσεώς της. Σύμφωνα ὅμως μέ στοιχεῖα πού παραθέτομε παρακάτω, μποροῦμε νά ποῦμε μέ βεβαιότητα ὅτι ἡ Μονή τῶν Ῥουστίκων ὑπῆρχε ἤδη ἀπό τά μέσα τοῦ 16ου ἤ τουλάχιστον ἀπό τίς ἀρχές τοῦ 17ου αἰῶνα. Συγκεκριμένα, στά ἀρχεῖα τῆς Μονῆς ὑπῆρχαν ἔγγραφα ἀπό τό 1587 ἕως τό 1703 περίπου. Πρόκειται περί 43 ἐγγράφων, τά ὁποῖα στάλθηκαν κατά τίς ἀρχές τοῦ 20οῦ αἰῶνα ἀπό τόν τότε Ἐπίσκοπο Ῥεθύμνης στή Μητρόπολη (νῦν Ἀρχιεπισκοπή) Κρήτης προκειμένου νά δημοσιευθοῦν. Τά ἔγγραφα αὐτά ἔκτοτε βρίσκονται στή βιβλιοθήκη τοῦ Ἀρχαιολογικοῦ Μουσείου τοῦ Ἡρακλείου Κρήτης. Τά δέκα πρῶτα ἀπό αὐτά ἀνάγονται στούς χρόνους τῆς ἑνετικῆς κυριαρχίας τῆς Κρήτης, καί εἰδικώτερα μεταξύ τῶν ἐτῶν 15871645. Τά ὑπόλοιπα 33 ἔγγραφα ἀνήκουν στήν ἐποχή τῆς Τουρκοκρατίας καί χρονολογοῦνται μεταξύ τῶν ἐτῶν 16501703.
Ἐπίσης ἡ ὕπαρξη τῆς Μονῆς μαρτυρεῖται σέ ἐπίσημο ἔγγραφο τοῦ 1609, τό ὁποῖο ἔγραψε ὁ νοτάριος Ἰωάννης Βλαστός, ὅπου γίνεται λόγος γιά δωρεά ἀπό τό Μερκούριο Βλαστό μέ μάρτυρα τό μοναχό Ἀναστάσιο Βλαστό. Σέ ἔγγραφο τοῦ 1614 ἀναφέρεται ὡς πρῶτος γνωστός ἡγούμενος ὁ Ἀκάκιος Βλαστός τόν ὁποῖο διαδέχθηκε ὁ Μητροφάνης Βλαστός. Μεταγενέστερα ἔχουμε τούς Ἡγουμένους Κοσμᾶ Βλαστό (ἀπό τό 1645) καί Ἱερεμία Βλαστό (ἀπό τό 1655).
Τά ὀνόματα αὐτά, ὅπως καί πολλά ὀνόματα μοναχῶν πού φέρουν τό ὄνομα Βλαστός καί ἀναφέρονται σέ διάφορα μεταγενέστερα ἔγγραφα, φανερώνουν ὅτι ἡ ἰστορία τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Προφήτου Ἠλιού Ῥουστίκων ἔχει συνδεθεῖ μέ τήν βυζαντινή οἰκογένεια τῶν Βλαστῶν, ἡ ὁποία ἔδωσε στήν Κρήτη ἀρκετούς ἐπώνυμους ἄνδρες, λογίους καί ἱερωμένους. Οἰκόσημο μάλιστα τῆς οἰκογένειας τῶν Βλαστῶν σώζεται στή βόρεια πλευρά τοῦ ὁστεοφυλακίου τῆς Μονῆς.
Κατά τούς χρόνους τῆς Ἑνετοκρατίας ἡ Μονή ἔχαιρε σεβασμοῦ καί διασώζονται δύο ἐπιγραφές τῆς ἐποχῆς αὐτῆς. Ἡ ἀρχαιότερη, τοῦ 1637, βρίσκεται χαραγμένη στήν πρόσοψη τοῦ ἐξαίρετου τρίλοβου Κωδωνοστασίου: «ΑΧΛΖ΄ (1637) ΗΟΥΛΗΟΥ. Κ + ΔΕ(Η)ΙΣΙΣ ΚΑΙ ΕΞΟΔΩΣ ΤΟΥ ΔΟΥΛΟΥ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΜΗΤΡΟΦΑΝΟΥ ΙΕΡΟΜΟΝΑΧΟΥ ΒΛΑΣΤΟΥ ΕΙΓΟΥΜΕΝΟΥ». Ἐπίσης, στό ὑπέρθυρο τῆς εἰσόδου τοῦ περιβόλου τῆς Μονῆς μία ἄλλη ἐπιγραφή ἀναφέρει: «ΑΧΜΑ. ΙΟΥΛΙΟΥ. Λ. ΔΕΗΣΙΣ Κ(ΑΙ) ΕΞΟΔΟΣ ΤΟΥ ΔΟΥΛΟΥ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΜΗΤΡΟΦΑΝΟΥ ΙΕΡΟ / ΜΟΝΑΧΟΥ ΤΟΥ ΒΛΑΣΤΟΥ ΚΑΙ ΚΑΘΗΓΟΥΜΕΝΟΥ ΠΟΤΑΙ ΜΑΡΚΟΜΑΝΟΛΟΠΟΥΛΟΥ». Οἱ παραπάνω ἐπιγραφές δέν συνιστοῦν χρονολογίες ἀνοικοδομήσεως τῆς Μονῆς, ἀλλά ἐνδεχομένως συμπληρώσεως τοῦ μοναστηριακοῦ συγκροτήματος μέ τό Κωδωνοστάσιο καί τήν Κεντρική Πύλη ἀντιστοίχως ἀπό τόν Ἡγούμενο καί ἀνακαινιστή τῆς Μονῆς Μητροφάνη Βλαστό κατά τή χρονική περίοδο 16301640.
Ἄλλες τρεῖς ἐπιγραφές συναντοῦμε σέ τρεῖς παλιές καμπάνες τῆς Ἱερᾶς Μονῆς, οἱ ὁποῖες ἀναφέρονται χρονολογικά στά ἔτη κατασκευῆς τους: 1565, 1634 καί 1636 ἀντίστοιχα. Οἱ καμπάνες αὐτές κατασκευάστηκαν στήν βόρεια Ἰταλία, πιθανότατα στά Μεδιόλανα, καί τίς ἀναφέρει στο ἔργο του «Travels in Crete» ὁ Ἄγγλος περιηγητής Robert Pashley, ὁ ὁποῖος ἐπισκέφθηκε τήν περιοχή τῶν Ῥουστίκων τό 1834. Τήν ἐποχή ἐκείνη, σύμφωνα μέ τή μαρτυρία τοῦ Pashley, στό Μοναστήρι ἐγκαταβιοῦσαν ὁ ἡγούμενος καί 13 ἀκόμη μοναχοί.
Ἐπειδή ἡ Μονή τοῦ Προφήτη Ἠλία εἶχε τό προνόμιο νά διατηρεῖ καμπάνα, ὁ Τοῦρκος στρατάρχης Χουσεΐν πασᾶς τήν ὀνόμαζε «Τσαντλί Μοναστήρι». Τό προνόμιο αὐτό ἀπέκτησε μέ τή μεσολάβηση τοῦ Ῥεθύμνιου Νεόφυτου Πατελάρου, Ἀρχιεπισκόπου Κρήτης, καί τό διετήρησε γιά 10 περίπου χρόνια. Μετά τήν ἀνάκλησή του ὅμως διατάχθηκε τό κατέβασμα τῶν κωδώνων μεταξύ τῶν ἐτῶν 16551657.
Στά πρῶτα χρόνια τῆς Τουρκοκρατίας ἡ Μονή τοῦ Προφήτη Ἠλία βρισκόταν σέ περίοδο ἀκμῆς, ἀφοῦ οἱ χριστιανοί τῆς περιοχῆς ἀφιέρωναν σ’ αὐτή σημαντικές περιουσίες, ἀλλά καί ἡ ἴδια προέβαινε σέ διάφορες ἀγορές. Τήν περίοδο αὐτή, καί συγκεκριμένα τό 1677, οἱ μοναχοί, ὕστερα ἀπό εἰδική ἄδεια τῶν τουρκικῶν ἀρχῶν, προχώρησαν στήν ἀνέγερση ξενῶνα στό Μοναστῆρι. Στίς 8 Σεπτεμβρίου 1677, καί ἀφοῦ ἡ κατασκευή τοῦ ξενῶνα εἶχε ὁλοκληρωθεῖ, ὁ ἱεροδίκης Ῥεθύμνου ἐπισκέπτεται τόν Προφήτη Ἠλία γιά νά γνωμοδοτήσει, ἄν ἡ κατασκευή εἶναι σύμφωνη μέ τήν ἄδεια πού εἶχε δοθεῖ καί ὑποβάλλει σχετική ἔγγραφη ἔκθεση πρός τόν πασᾶ τοῦ Ῥεθύμνου. Στή διάρκεια τοῦ 18ου αἰῶνα οἱ χριστιανοί ἐξακολούθησαν νά ἀφιερώνουν περιουσίες καί ἀντικείμενα στή Μονή σύμφωνα μέ ἔγγραφα πού φυλάσσονται στό ἀρχεῖο της.
Οἱ Τοῦρκοι δέν εἶχαν δικαίωμα νά ἁρπάζουν τίς περιουσίες τῶν Μονῶν οὔτε καί νά τούς ἐπιβάλλουν φόρους, λόγῳ τῶν προνομίων πού εἶχαν παραχωρηθεῖ σ’ αὐτές. Τά προνόμια αὐτά δέν γίνονταν ὅμως πάντοτε σεβαστά. Ἔτσι, μέ κοινή ἐπιστολή τους τῆς 24ης Ὀκτωβρίου 1710 πρός τόν ἴδιο τόν Σουλτάνο οἱ Ἡγούμενοι τῶν Ἱερῶν Μονῶν Προφήτη Ἠλία, Ἀρκαδίου καί Ἀρσανίου ζητοῦν τήν ἀπαλλαγή τῶν μοναστηριῶν τους ἀπό τούς ἔκτακτους φόρους καί τίς ἀγγαρεῖες. Φαίνεται ὅτι τό ἐγχείρημα εἶχε ἀποτελέσματα καί τό 1719 ἐκδόθηκε σουλτανικό φιρμάνι πού ἀπάλλασσε τούς μοναχούς ἀπό ὁποιαδήποτε εἰσφορά καί ὅριζε νά μήν ὑποβάλλονται σέ καταναγκαστικές ἐργασίες. Ἐπίσης, τό 1776 ἐκδίδεται σουλτανική διαταγή πού ἀπαγορεύει τίς φορολογικές αὐθαιρεσίες γιά τά ἀνωτέρω τρία μοναστήρια.
Ἡ Ἱερά Μονή τοῦ Προφήτη Ἠλία ἔγινε Σταυροπηγιακή γιά πρώτη φορά τό 1713 μέ εἰδικό μολυβδόβουλο πατριαρχικό ἔγγραφο (σιγγίλιο) τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου Κυρίλλου Δ΄ (17111713), πού σύμφωνα μέ τίς πηγές ὑπῆρχε στήν Μονή μέχρι τό 1900. Τό δεύτερο Σταυροπηγιακό σιγγίλιο ἐκ περγαμηνῆς (τό ὁποῖο βρίσκεται στήν Ἐθνική Βιβλιοθήκη τῶν Παρισίων) τό ἐξέδωσε στίς 11 Ἰανουαρίου 1778 ὁ Πατριάρχης Σωφρόνιος Β΄ (17741780) καί ἡ ὑπ’ αὐτόν δεκαπενταμελής Σύνοδος μέ τήν εὐκαιρία τῆς ἀνανεώσεως τῶν σταυροπηγιακῶν της προνομίων, πού ἔγινε μέ αἴτημα τῶν μοναχῶν, προκειμένου νά ἀπαλλαγοῦν ἀπό τίς δύσκολες περιστάσεις πού προκαλοῦσαν οἱ αὐθαιρεσίες τῶν κατακτητῶν. Τέλος, τό 1797 ὁ ἐθνομάρτυς Πατριάρχης ἅγιος Γρηγόριος ὁ Ε΄ καί ἡ Δωδεκαμελής Πατριαρχική Σύνοδος ἐξέδωσε σιγγίλιο γραμμένο ἐπίσης σέ περγαμηνή (πού φυλάσσεται μέχρι σήμερα στό ἀρχεῖο τῆς Μονῆς), στό ὁποῖο μέ βαρυσήμαντους ὅρους κατοχυρωνόταν γιά ἄλλη μιά φορά ἡ σταυροπηγιακή ἰδιότητα τῆς Μονῆς τοῦ Προφήτη Ἠλία. Στό σιγγίλιο αὐτό διασώζεται ἀκόμη ἡ ἱστορική μολύβδινη σφραγίδα τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Ε΄.
Σπουδαῖα ὑπῆρξε ἡ ἐθνική δράση τῆς Μονῆς καί ἡ συμβολή της σέ ὅλους τούς ἀπελευθερωτικούς ἀγῶνες τοῦ Γένους. Ἦταν τό καταφύγιο τῶν ἐπαναστατῶν, τούς ὁποίους ἐφοδίαζε μέ ὅπλα καί τρόφιμα πού ἡ Μονή ἀγόραζε. Στό ἀρχεῖο τῆς Μονῆς σώζεται ἕνα μυστικό κατάστιχο, στό ὁποῖο εἶναι γραμμένες οἱ ποσότητες μπαρουτιοῦ καί ἄλλων πολεμοφοδίων πού μοιράζονταν στούς ἐπαναστάτες κατά τά χρόνια τῆς Ἐπανάστασης τοῦ 1821. Ἀπό αὐτό τό ἔγγραφο προκύπτει καί ἡ συνεργασία τῆς Μονῆς μέ τό Ἀρκάδι καί τό Γενικό Ἐπαναστατικό Συμβούλιο. Γι’ αὐτό πυρπολήθηκε καί καταστράφηκε ἀπό τόν τουρκικό στρατό στά τέλη Σεπτεμβρίου τοῦ 1823, κατά τή διάρκεια τῶν ἐπιχειρήσεων τοῦ Χουσεΐν Μπέη, ὁπότε χάθηκε μεγάλο μέρος τοῦ ἀρχείου τῆς Μονῆς καί ἀποτεφρώθηκαν τά κελλιά καί ὅλοι οἱ ἄλλοι χῶροι τῆς Μονῆς ἐκτός ἀπό τό Καθολικό.
Σύμφωνα μέ τόν Ἀριστείδη Ἐ. Παναγιωτάκη, ἡ Ἱερά Μονή «ἐτροφοδότησε τίς ἑκάστοτε Ἐπαναστάσεις μέ ἄνδρες, μέ πολεμοφόδια καί τρόφιμα. Ἐδῶ ἐφούντωνε ἡ φλόγα τῆς ἐλευθερίας• ἀπ’ ἐδῶ ξεκινοῦσαν, μέ καινούργιο μένος, οἱ ὁπλαρχηγοί, καλόγηροι καί μή, γιά τήν ἀπόκτησί της: τό 1828 ὁ καπετάν Συμεών, μοναχός. Τό 1889 ὁ καπετάν Μανασσῆς, μοναχός. Τό 1912 ὁ Ἱερόθεος Πετράκις, Ἱεροδιάκονος, οἱ Ἰωακείμ Δουλγεράκις καί Ἰωαννίκιος Γρυντάκις, μοναχοί (σ.σ.: Μακεδονομάχοι)».
Γύρω στά 1830 ὁ ἡγούμενος τῆς Μονῆς Συμεών Καβάκης, ἐκμεταλλευόμενος τήν πιό ἀνεκτική στάση τῆς αἰγυπτιακῆς διοίκησης, κατάφερε νά πάρει ἄδεια ἐπισκευῆς τοῦ κατεστραμμένου μοναστηριοῦ. Ὁ πρίν ἀπό τό 1637 μικρότερος ναός γκρεμίστηκε, ἐκτός ἀπό τό παλιό κωδωνοστάσιο, καθώς κρίθηκε ἀνεπαρκής γιά τίς λειτουργικές ἀνάγκες τῆς Μονῆς, καί στη θέση του χτίστηκε ὁ σημερινός ναός το 1831, ὅπως μαρτυρεῖ ἡ ἀναθηματική ἐπιγραφή, πού εἶναι ἐντειχισμένη στή βόρεια πλευρά τοῦ Καθολικοῦ: «ΑΩΛΑ ΜΗΝΙ... ΑΝΗΓΕΡΘΗ ΕΚ ΒΑΘΡΩΝ Ο ΝΑΟΣ ΟΥΤΟΣ ΑΝΕΥ ΤΟΥ ΚΑΜΠΑΝΑΡΙΟΥ ΕΞ ΙΔΙΑΣ ΔΑΠΑΝΗΣ ΑΥΤΟΥ ΣΥΝΕΡΓΙΑΣ ΚΑΙ ΣΥΝΔΡΟΜΗ(Σ) ΤΙΝΩΝ ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ». Στό δύσκολο αὐτό ἔργο τῆς ἀνοικοδομήσεως τοῦ νέου μεγαλοπρεπέστερου Καθολικοῦ τῆς Μονῆς συνέβαλε, ἐκτός ἀπό τόν ἡγούμενο Συμεών καί ὁ δραστήριος ἱερομόναχος καί μετέπειτα ἡγούμενος Χατζῆ Ματθαῖος Κιρμιζάκης. Ἡ παράδοση θέλει τόν Χατζῆ Ματθαῖο νά περιέρχεται τά χωριά, γιά νά συγκεντρώσει τά ἀπαιτούμενα ποσά τῆς ἀνακατασκευῆς. Τά ἐγκαίνια τοῦ νέου ναοῦ ἔγιναν στίς 25 Σεπτεμβρίου 1832 ἀπό τόν Ἐπίσκοπο Λάμπης καί Σφακίων Νικόδημο. Στή συνέχεια χτίστηκαν καί τά ἄλλα παραρτήματα τῆς Μονῆς (κελλιά, ἀποθῆκες, ἡγουμενεῖο, κλπ).
Ἐπί τῆς ἡγουμενίας τοῦ Χατζῆ Ματθαίου ἔλαβε χώρα καί ἕνα ἐντυπωσιακό γεγονός, πού ὑποδηλώνει τή σχέση ἀφιέρωσης καί ἀφοσίωσης τῶν μοναχῶν πρός τή Μονή τῆς μετανοίας τους. Τό 1841 καί οἱ 25 τότε πατέρες τῆς Μονῆς μέ κοινό ἀποδεικτικό καί βεβαιωτικό γρᾶμμα δωρίζουν ὅλη τήν προσωπική τους περιουσία στήν Ἱερά Μονή Προφήτη Ἠλία.
Ἡ ἐθνική προσφορά τῆς Μονῆς συνεχίστηκε καί κατά τήν Ἐπανάσταση τοῦ 1866. Ὅπως ἀναφέρει στά Ἀπομνημονεύματά του ὁ ὁπλαρχηγός Χατζῆ Μιχάλης Γιάνναρης, στίς ἀρχές Μαΐου τοῦ 1866 ἐπιτροπή ὑπό τήν ἡγεσία τοῦ ἴδιου, πηγαίνοντας γιά το Ἀρκάδι, φιλοξενήθηκαν γιά δύο ἡμέρες στην Μονή καί ἀπό αὐτήν ἀπέστειλαν ἐπιστολές πρός τούς προκρίτους τῶν ἐπαρχιῶν Ἁγίου Βασιλείου καί Ἀμαρίου προσκαλῶντας τό λαό σέ συνάθροιση στή Μονή Ἀρκαδίου. Κατά τήν παραμονή του στό μοναστήρι, ὀργάνωσε ἀπόσπασμα ἀπό 30 ἄνδρες μοναχούς καί Ῥουστικιανούς, μέ ἀρχηγό τόν Φουντουλομανώλη, προκειμένου μαζί μέ ἄλλους καπεταναίους νά σπεύσουν πρός βοήθεια τῶν ἀγωνιστῶν τοῦ Ἀρκαδίου. Ἀξιοσημείωτο εἶναι ὅτι καί ὁ Μουσταφᾶ Πασᾶς, πρίν καί μετά τό ὁλοκαύτωμα τῆς μαρτυρικῆς Μονῆς, διανυκτέρευσε στό Μοναστήρι τοῦ Προφήτη Ἠλία, σύμφωνα μέ τή μαρτυρία πού ἔδωσε στόν ἐπίσκοπο Τιμόθεο Βενέρη ὁ ἀδελφός τῆς Μονῆς ἀρχιμ. Ἀγαθάγγελος Βερνάρδος, πού ἦταν τότε καλογεροπαίδι 12 ἐτῶν.
Ἐπίσης, μερικές πηγές ἀναφέρουν ὅτι ἡ Μονή τοῦ Προφήτη Ἠλία προσέφερε ὑπηρεσίες περίθαλψης σέ τραυματίες ἐπαναστάτες καί ἔγινε νοσοκομεῖο πρώτων βοηθειῶν γιά τούς τραυματίες τῆς Μάχης τοῦ Βρύσινα, πού ἔγινε στίς 3 Ὀκτωβρίου 1866. Στά τέλη τοῦ ἴδιου μῆνα πραγματοποιήθηκε μιά συνέλευση τῆς Ἐπαναστατικῆς Ἐπιτροπῆς Ῥεθύμνου στή Μονή Προφήτη Ἠλία.
Λόγῳ τῆς ἔντονης αὐτῆς δραστηριοποίησης τῆς Μονῆς στούς ἐθνικούς ἀγῶνες, τό 1877 οἱ Τοῦρκοι ὑποχρέωσαν τόν Πατριάρχη Ἰωακείμ Β΄ νά ἀσκήσει πίεση στόν ἡγούμενο, ὥστε νά ἀπέχει στό ἐξῆς ἀπό κάθε ἐπαναστατική ἐνέργεια. Παρά τίς πιέσεις, ἡ Ἱερά Μονή δέν ἔπαψε νά παρέχει κάθε δυνατή βοήθεια στούς ἐπαναστάτες ἀγωνιστές, πού ἔκτοτε ἐγκαταστάθηκαν στό Μετόχι τῆς Μονῆς, τήν Παναγία τῶν Μυριοκεφάλων, καί περίμεναν τήν ἀπάντηση τοῦ Σουλτάνου στό αἴτημά τους γιά ἔνωση τῆς Κρήτης μέ τήν Ἑλλάδα.
Τό 1881 ἡ Μονή τοῦ Προφήτη Ἠλία εἶχε 17 μοναχούς καί 15 ἐργαζομένους λαϊκούς στά μοναστηριακά κτήματα, σύμφωνα μέ τήν «Στατιστική τοῦ πληθυσμοῦ τῆς Κρήτης», πού συνέταξε ὁ Σταυράκης. Ἦταν δηλαδή μία ἀπό τίς μεγαλύτερες Μονές τοῦ νησιοῦ τήν περίοδο ἐκείνη.
Κατά τήν Ἐπανάσταση τοῦ 1896 ὁ ἀρχιμ. Ἀγαθάγγελος Βερνάρδος, διδάσκαλος, καί οἱ λοιποί ἀδελφοί τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Ῥουστίκων ἀποφασίζουν ὅλη ἡ οἰκονομική δυνατότητα τοῦ Προφήτη Ἠλία νά τεθεῖ στή διάθεση τῆς Ἐπανάστασης. Μάλιστα ἐπειδή δέν ἦταν δυνατόν νά ἐπαρκέσουν οὔτε τά εἰσοδήματα οὔτε τά χρήματα τῆς Μονῆς γιά αὐτές τίς δαπάνες, τό Ἡγουμενοσυμβούλιο μέ ἀπόφασή του συνῆπτε ἀκόμη καί δάνεια ἀπό ἰδιῶτες καί ἔτσι ἀνταπεξῆλθε μέχρι τό τέλος στίς ἀνάγκες τοῦ ἀπελευθερωτικοῦ ἀγῶνα τῶν Κρητῶν. Ὁ Ἀγαθάγγελος ἐπισκέφθηκε ὅλα τά χωριά μέχρι καί τό Ἀρκάδι μέ σκοπό νά ὁργανώσει καί νά γενικεύσει τήν Ἐπανάσταση. Πολυάριθμοι ἐπαναστάτες συγκεντρώθηκαν στό Μοναστήρι καί ἀφοῦ ἔγινε Παράκληση στό Καθολικό τοῦ Προφήτη Ἠλία, προμηθεύτηκαν τά ἀναγκαῖα ἐφόδια καί ξεκίνησαν γιά τήν ὀχυρή θέση στό χωριό Καλονύκτη, κοντά στή Μονή, ὅπου ἀκολούθησε κρίσιμη μάχη μέ τούς Τούρκους.
Κατά τή διάρκεια τῆς τελευταίας δοκιμασίας τῆς χώρας μας (γερμανική Κατοχή) οἱ Πατέρες τῆς Μονῆς τοῦ Προφήτη Ἠλία, μέ κίνδυνο τῆς ζωῆς τους, διαφύλαξαν σέ κρύπτη τοῦ Μοναστηριοῦ καί διέσωσαν τό πολύτιμο Ἱστορικό Ἀρχεῖο Κρήτης, τό ὁποῖο μετέφερε προσωπικά ὁ Καθηγητής Ν. Τωμαδάκης, συσκευασμένο σέ μεγάλα κιβώτια, καί τό παρέδωσε στόν ἐκ Ῥουστίκων ἡγούμενο τῆς Μονῆς Ἀρχιμανδρίτη Ἱερόθεο Πετράκη.
Ἡ συμβολή τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Προφήτη Ἠλία στήν πνευματική καλλιέργεια τῶν Ῥεθυμνίων ὑπῆρξε τεράστια. Κατά τήν παράδοση, στήν ἐποχή τῆς Τουρκοκρατίας λειτουργοῦσε στό χῶρο τῆς Μονῆς ἄτυπο σχολεῖο, στό ὁποῖο μάθαιναν τά στοιχειώδη γράμματα μικροί μαθητές τῶν κοντινῶν χωριῶν. Τό 1808 ἡ Μονή ἔλαβε πατριαρχικό ἔπαινο γιά τή μεγάλη της χρηματική συνεισφορά ὑπέρ τῶν σχολείων τῆς περιφέρειας Ῥεθύμνου. Στήν περίοδο τῆς αἰγυπτιοκρατίας οἱ ἀρχές ἐπέτρεψαν τήν ἵδρυση πολλῶν ἑλληνικῶν σχολείων. Σημαντική συνεισφορά στίς δαπάνες για τη χρηματοδότηση τῶν σχολείων αὐτῶν εἶχαν τά κατά τόπους Μοναστήρια, μεταξύ τῶν ὁποίων και ἡ Μονή Προφήτη Ἠλία, ὅπως προκύπτει καί ἀπό σχετικό ἔγγραφο τοῦ 1836. Τό 1864 ἡ Μονή διέθεσε ἕνα σημαντικό ποσό γιά τήν ἀνέγερση παρθεναγωγείου στό Ῥέθυμνο. Δύο ἀνέκδοτα πατριαρχικά ἔγγραφα τῆς 26ης Ἰουλίου 1861 καί τῆς 20ῆς Ἀπριλίου 1865 καταδεικνύουν ὅτι ἡ Μονή βοηθοῦσε ταυτόχρονα τά σχολεῖα τῆς Ἐπαρχίας καί τῆς Πόλης τοῦ Ῥεθύμνου. Ἐπίσης, ἡ Ἱερά Μονή τῶν Ῥουστίκων βοήθησε πολλούς φιλομαθεῖς νέους στή συνέχιση τῶν σπουδῶν τους καί ἀνέδειξε λόγιους Ἡγουμένους καί μοναχούς, πολλοί ἀπό τούς ὁποίους ὑπῆρξαν καί γενναῖοι ἀγωνιστές.
Μετά τήν Τουρκοκρατία ἡ Ἱερά Μονή ἀνακαινίζεται κτιριακά καί παράλληλα νέοι ἄνθρωποι ἔρχονται νά μονάσουν σ’ αὐτή. Οἱ πατέρες αὐτοί γίνονται συνεχιστές καί ἐνσαρκωτές τῆς κληρονομιᾶς τῶν προηγούμενων πατέρων. Τέλος, στίς ἀρχές τοῦ 20οῦ αιῶνα τό μοναστήρι «ἐξήνθησε ὡσεί κρίνον», μέ μοναχούς, οἱ ὁποῖοι μέ τή ζωή καί τό ἔργο τους σηματοδότησαν καί ἐσφράγισαν τήν πορεῖα του, μέ τελευταῖο τῆς παλαιᾶς φρουρᾶς τόν Γέροντα Εὐμένιο Λαμπάκη, ἡγούμενο τῆς Μονῆς ἀπό τό 1963 ἕως τό 2005.
Σήμερα ἡ Ἱερά Μονή Προφήτη Ἠλία Ῥουστίκων παραμένει ἀνδρῷα καί ἀριθμεῖ 3 μοναχούς μέ Ἡγούμενο τόν Ἀρχιμανδρίτη Ἰωάννη Κουφουδάκη ἐνῶ, ὑπό τήν καθοδήγηση της 28ης Ἐφορείας Βυζαντινῶν Ἀρχαιοτήτων, γίνονται προσπάθειες γιά τήν συντήρηση καί ἀποκατάσταση τοῦ κτηριακοῦ της συγκροτήματος.
Τελευταία επεξεργασία από 2 και Anastasios68, έχει επεξεργασθεί 0 φορά/ες συνολικά
Αιτία: Καθαρισμός του κειμένου από τον χαρακτήρα ¬ και τον χαρακτήρα -
Αιτία: Καθαρισμός του κειμένου από τον χαρακτήρα ¬ και τον χαρακτήρα -
Αν θέλεις εύνοια Θεού να ʽχεις και ευλογία
Αφιερώσου ολόκαρδα, κάνʼ το με προθυμία.
Αφιερώσου ολόκαρδα, κάνʼ το με προθυμία.
Ο Θρυλικός «Ξωπατέρας»και το τραγούδι του Ξεπατέρα
Εχθές σας έγραψα για το μοναστήρι της Οδηγήτριας στο οποίο αναφέρετε το όνομα του ΞΩΠΑΤΕΡΑ. Ποιος είναι αυτός λοιπόν ο «ΞΩΠΑΤΕΡΑΣ».
Όταν πρωτοδείτε το μοναστήρι της Οδηγήτριας από μακριά, θα νομίσετε ότι πρόκειται για παλιό κάστρο. Παρότι βρίσκεται αρκετά μακριά από την ακτή που την λυμαίνονταν οι πειρατές, το μέρος ήταν τότε (16ος αιώνας) τόσο ερημικό όσο είναι και σήμερα, και η μόνη άμυνα εναντίον των πάσης φύσεως εχθρών (ληστών, Τούρκων, κ.λπ) ήταν τα ψηλά τείχη και οι ετοιμοπόλεμοι μοναχοί.
Ένας από αυτούς ήταν ο θρυλικός Ξωπατέρας ή Ξέπαπας, όπως ονομάστηκε ο Ιωάννης Μαρκάκης ή πατήρ Ιωάσαφ. Ο Ιωάννης Μαρκάκης γεννήθηκε το 1788 και όταν μεγάλωσε θέλησε να παντρευτεί μια κοπέλα την οποία ο πατέρας του δεν ήθελε για νύφη του. Σαν αντίδραση στην επιμονή του πατέρα του ο Ιωάννης πήγε στην Ιερά Μονή της Οδηγήτριας και έγινε καλόγερος, οπότε και πήρε το όνομα Ιωάσαφ. Γρήγορα ο Ιωάσαφ γνωρίστηκε με τους Κρητικούς επαναστάτες που αντιμάχονταν τους Τούρκους: Κόρακα, Μαλικούτη, Μαστραχά, Ρωμανό, Τσακίρη, Σκουντή και άλλους.
Οι ηρωικές πράξεις του Ιωάσαφ αρχίζουν να γίνονται γνωστές από το 1810, εποχή κατά την οποία οι Τούρκοι τον αποκαλούν «Χαΐνη» – από την αραβική λέξη «Χαΐν» που σημαίνει επίβουλος, αχάριστος, προδότης, αποστάτης (οι Χαΐνηδες ήταν γνωστοί στο στόμα του κρητικού λαού με το όνομα «καλησπέρηδες» εξαιτίας της νυχτερινής δράσης τους). Επίσης τον ονόμαζαν και «Ντελή» παπά δηλαδή τρελό παπά.
Η φήμη του σαν προστάτη των χριστιανών γρήγορα εξαπλώθηκε και κινητοποίησε τους Τούρκους της περιοχής αλλά και του «Μεγάλου Κάστρου» (Ηράκλειο), οι οποίοι και έκαναν αναφορά στον μητροπολίτη για να τον συνετίσει. Μετά από εκβιασμούς και απειλές ο μητροπολίτης τον καθαίρεσε δηλαδή τον έκανε ξέπαπα ή ξώπαπα και από εκεί έχει μείνει και το προσωνύμιο «Ξωπατέρας». (Μια άλλη εκδοχή λέει ότι ο μητροπολίτης καθαίρεσε τον Ιωάσαφ επειδή σκότωσε κάποιον Τούρκο γενίτσαρο που μίλησε προσβλητικά για την αδελφή του).
Όποια και εάν είναι η αλήθεια τα ανδραγαθήματα και η φήμη του Ξωπατέρα ήταν τέτοια ώστε ακόμα και στις δυτικές επαρχίες της Κρήτης η λαϊκή μούσα του έπλεξε το εγκώμιο:
«Τρεις Ανδρειωμένοι περπατούν στην Κρήτη την παντέρμη
Σαν εξάδελφοι σαν αδελφοί σαν φίλοι μπιστεμένοι
Σαν να ταν από μια κοιλιά, να φάγαν ένα γάλα
Έτσι δ’ αγαπηθήκανε περίσσια και μεγάλα
Τον έναν τον έλεγαν Ξώπαπα, τον άλλο Μπούζο Μάρκο
Τον τρίτο λέγαν Παναγή που φύλαγε το Κάστρο»
Μετά τον θανάτωση του αιμοσταγή και τυραννικού γενίτσαρου «Αργολίδη» από τον Ξώπαπα, οι Τούρκοι αποφάσισαν να εξορμήσουν εναντίον της Οδηγήτριας τον Φεβρουάριο του 1828 με δύναμη 3.000 στρατιωτών (ή 800 κατά μία άλλη αναφορά). Ο Ξωπατέρας που είχε ενημερωθεί για την εκστρατεία των Τούρκων ειδοποίησε τους άλλους Μεσσαρίτες οπλαρχηγούς να τρέξουν σε βοήθεια, κάτι που όμως δεν συνέβη αφού λόγω των δυνατών βροχοπτώσεων των ημερών είχε πλημμυρίσει ο Γεροπόταμος και δεν μπόρεσαν να τον περάσουν. Στο μοναστήρι βρίσκονταν πέντε καλόγεροι και πέντε λαϊκοί ανάμεσα στους οποίους και η αδελφή του Ξωπατέρα.
Μέσα από τον πύργο που σώζεται μέχρι σήμερα στον περίβολο του μοναστηριού ο Ξωπατέρας και οι σύντροφοί του έδωσαν σκληρή και άνιση μάχη που κράτησε τρία ολόκληρα μερόνυχτα . Την Τρίτη ημέρα όλοι οι σύντροφοι του Ξωπατέρα είχαν σκοτωθεί (εκτός από την αδερφή του, την οποία είχε κατορθώσει να φυγαδεύσει από την μονή την προηγούμενη ημέρα) και αυτός αγωνίζονταν μόνος του παρά το γεγονός ότι ήταν τραυματισμένος στο χέρι από εχθρικό βόλι:
«Αυτό δεν είναι Τούρκοι αντρειά
μονό ’νε πουστουλούκι
να πολεμάτ’ έναν Παπά τόσοι
χιλιάδες Τούρκοι…»
Το τέλος του ήταν ηρωικό όταν οι Τούρκοι έβαλαν φωτιά στον πύργο και αναγκάστηκε να βγει και να τους πολεμήσει με το όπλο στο ένα χέρι και το σπαθί του στο άλλο. Αφού τον σκότωσαν, οι Τούρκοι τον αποκεφάλισαν κάρφωσαν το κεφάλι του σε ένα κοντάρι και το περιέφεραν σε όλη την περιοχή για να δείξουν τον θρίαμβό τους που μόνο θρίαμβος δεν ήταν.
Έτσι χάθηκε ένας από τους πιο ανδρειωμένους ήρωες της Κρητικής ιστορίας που μόνο με τον Δασκαλογιάννη, τον ηγούμενο του Αρκαδίου Γραβριήλ και τον Γιαμπουδάκη μπορεί να συγκριθεί.
Η Κρητική μούσα ξέρει να τιμάει τους ήρωές της, και σε αυτή ανήκει το παρακάτω παραδοσιακό τραγούδι που διαδόθηκε από στόμα σε στόμα και αναφέρεται στη ζωή και το θάνατο του Ξωπατέρα:
«Πουλιά μην κελαηδήσετε Σάββατο ως Δευτέρα,
γιατί τον εσκοτώσανε Τούρκοι τον Ξωπατέρα.
Μηδέ στην Κρήτη ακούστηκε μηδέ στην Ιγγλετέρα,
να πολεμήσει την Τουρκιά ωσάν τον Ξωπατέρα.
Σαν ήθελε στο Τοπαλτί να κατεβή μια ώρα,
μικρούς μεγάλους την Τουρκιά την μάζευε στη χώρα.
Ένα πρωί σηκώθηκε στον κάμπο κατεβαίνει,
κι επτά αγάδων κεφαλές επήρε εις το χέρι.
Τις κεφαλές τις έκοψε στον ήλιο τις ξαπλώνει,
και η Τουρκιά ως το ‘μαθε περίσσα ξαγριώνει.
Επήρε και μια κεφαλή την κάνει μπαϊράκι,
κι οι Τούρκοι την εβλέπανε και πίνανε φαρμάκι.
Αναφορά εκάμανε αμέσως και τερτίπι,
για να σκοτώσουν τον παπά να ξεμπερδέψει η Κρήτη.
Δευτέρα ετοιμάζονταν, Δευτέρα ως Σαββάτο,
στου Ξωπατέρα για να παν τον Πύργο από κάτω.
Ο Μαλικούτης αρχηγός του διπλοπαγγέρνει,
για το Θεό αξάδερφε στον Πύργο μην κοιμάσαι,
για σε ετοιμάζεται η Τουρκιά και θα παραπονάσαι.
Εγώ με τ’όνομα του Θεού και με της Παναγίας,
στον Πύργο μέσα θα κλειστώ, Τούρκους δεν έχω χρεία.
Κι έστεκε και επερίμενε με το γυμνό μαχαίρι.
Κι άξαφνα βλέπει από μακριά πασά με το καούκι,
και αξοπίσω να κλουθούν εννιά χιλιάδες Τούρκοι.
Αγλακηχτοί πηγαίνανε και με φωνές μεγάλες,
μα ο παπάς τοιμάστηκε να τους δεχθή με μπάλες.
Κοντά, κοντά όταν φτάσανε στον Πύργο από κάτω,
του Ξωπατέρα ξαφνικά βροντά το καριοφύλλι,
κι έναν αγά ωσάν τ’ ασκί ρίχνει απ’ το μπεγίρι.
Στου Πύργου την άλλη μεριά άλλος αγάς σκαλώνει,
ο Ξωπατέρας του ‘ρίξε στη γη τόνε ξαπλώνει.
Κι οι Τούρκοι άμα είδανε και πέφταν τόσες μπάλες
δεν είναι Ξωπατέρας επά μονό ‘ναι Ξωπαπάδες.
Κι αμέσως φοβηθήκανε και λάγαραν του Πύργου.
Μηνά του ο Σαϊτ Αγάς να του τον παραδώσει,
γιατί φωτιά του Πύργου του ως το πρωί θα δώσει.
Δεν προσκυνώ εγώ Τουρκιά καλιά θα πολεμήσω,
μέσα στον Πύργο θα κλειστώ να σα σε διαγουμίσω.
Ξαναμηνά του ο Αγάς παραδώσου Ξωπατέρα,
γιατί έφτασε το τέλος σου κι η άσκημη σου μέρα.
Μα αν πεινάτε κι ήρθατε να σα σε μαγειρέψω,
πάλι αν θέλετε καυγά κορμιά θα μακελέψω.
Μα τι να κάμω του καιρού που τρέξαν τα ποτάμια,
μα δω θελα βρωμέσουνε τσ’ Οδηγήτριας τα πλάγια.
Μα τι να κάμω του καιρού που χω λαβή στο χέρι,
μα της Τουρκιάς δε θα ‘μενε κανείς σ’ αυτά τα μέρη.
Σαν έφρανα το χέρι μου κι έφρανα το κορμί μου,
έλα κι ασύ Σαϊτ Αγά πάρε την καφαλή μου.
Την κεφαλή του έκοψαν στο Κάστρο την επήγαν .
Μα όσοι Χριστό ονομάζομε και τονε προσκυνούμε,
λιβάνι να του βάνομε και να του συχωρούμε.»
Πηγή ‘Ιερά Πατριαρχική και Σταυροπηγιακή Μονή Οδηγήτριας ‘
Αν θέλεις εύνοια Θεού να ʽχεις και ευλογία
Αφιερώσου ολόκαρδα, κάνʼ το με προθυμία.
Αφιερώσου ολόκαρδα, κάνʼ το με προθυμία.
Re: Ιερές Μονές της Κρήτης.
Μονή Καλλέργη
Κτίστηκε πριν από μια εκατονταετία. Όπως αναφέρει ο Μενέλαος Παρλαμάς το 1949 το μέρος ήταν κατάλληλο για την ίδρυση μονής. Στην κορυφή των Βουκολιών όπου βρίσκεται η εκκλησία του Προφήτη Ηλία, σώζονται ερείπια παλαιών κελιών, που προδίδουν την ύπαρξη μονής, όπου διέμενε ο «μέγας διδάσκαλος Ιωσήφ Βρυένιος» όταν ήλθε στην Κρήτη τα τέλη του 14ου αιώνα.
Το μοναστήρι ανήκε στην ιερά μονή Βιδιανής, του Οροπεδίου Λασιθίου και αγοράστηκε από τον Ηγούμενο Μεθόδιο Περάκη το 1879. Η μονή ανακαινίστηκε το 1912, από τον αρχιμανδρίτη Νικηφόρο Βεληβασάκη και τη μοναχή Ευλαμπία Δολαψάκη, σύμφωνα με επιγραφή που υπάρχει στο Κωδωνοστάσιο, διατηρώντας αρχιτεκτονικά στοιχεία παλαιότερων εποχών. Πάντως κατά την προφορική παράδοση υπήρχαν και παλαιότερα μοναχοί στο μοναστήρι, το οποίο κατά τον Ι. Μ. Καραβαλάκη χτίστηκε στα ερείπια παλαιότερης μονής.
Μετά τον θάνατο των ανακαινιστών της, το 1938, η μονή εγκαταλείφθηκε για 50 περίπου χρόνια. Ξαναλειτούργησε το 1988 με την έλευση του Αρχιμανδρίτου Ιεροθέου Αλεξάκη. Σήμερα η μονή ανακαινίζεται με τη βοήθεια του Συλλόγου «Φίλοι της Μονής Καλλέργη». Το κεντρικό κτήριο έχει επισκευαστεί.Το θολωτό τμήμα της ΝΔ πλευράς έχει μετατραπεί σε τράπεζα.
Υπάρχει και ένα παρεκκλήσι, που είναι αφιερωμένο στους Κρήτες Νεομάρτυρες (οι οποίοι μαρτύρησαν επί Τουρκοκρατίας) και εξυπηρετεί στις νυχτερινές ακολουθίες. Η νεότερη εκκλησία είναι κτισμένη έξω από τον περίβολο της μονής και είναι αφιερωμένη στον Αγ. Γεώργιο και στον Αγ. Σπυρίδωνα.
Με την ίδρυση της ενάτης Μητροπόλεως -στις 20/1/2001- της Εκκλησίας της Κρήτης, (υπ' αριθμό 1047/2000 Πατριαρχικό και Συνοδικό τόμο), η Ιερά Μονή Καλλέργη ανήκει διοικητικά στη Νέα Μητρόπολη Αρκαλοχωρίου, Καστελλίου και Βιάνου.
Η Μονή Καλέργη είναι αφιερωμένη στον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο. Βρίσκεται νοτιοανατολικά του χωριού Σμαρίου και νοτίως της κορυφής των Βουκολιών, σε απόσταση δύο χιλιομέτρων από το Καστέλλι.
Κτίστηκε πριν από μια εκατονταετία. Όπως αναφέρει ο Μενέλαος Παρλαμάς το 1949 το μέρος ήταν κατάλληλο για την ίδρυση μονής. Στην κορυφή των Βουκολιών όπου βρίσκεται η εκκλησία του Προφήτη Ηλία, σώζονται ερείπια παλαιών κελιών, που προδίδουν την ύπαρξη μονής, όπου διέμενε ο «μέγας διδάσκαλος Ιωσήφ Βρυένιος» όταν ήλθε στην Κρήτη τα τέλη του 14ου αιώνα.
Το μοναστήρι ανήκε στην ιερά μονή Βιδιανής, του Οροπεδίου Λασιθίου και αγοράστηκε από τον Ηγούμενο Μεθόδιο Περάκη το 1879. Η μονή ανακαινίστηκε το 1912, από τον αρχιμανδρίτη Νικηφόρο Βεληβασάκη και τη μοναχή Ευλαμπία Δολαψάκη, σύμφωνα με επιγραφή που υπάρχει στο Κωδωνοστάσιο, διατηρώντας αρχιτεκτονικά στοιχεία παλαιότερων εποχών. Πάντως κατά την προφορική παράδοση υπήρχαν και παλαιότερα μοναχοί στο μοναστήρι, το οποίο κατά τον Ι. Μ. Καραβαλάκη χτίστηκε στα ερείπια παλαιότερης μονής.
Μετά τον θάνατο των ανακαινιστών της, το 1938, η μονή εγκαταλείφθηκε για 50 περίπου χρόνια. Ξαναλειτούργησε το 1988 με την έλευση του Αρχιμανδρίτου Ιεροθέου Αλεξάκη. Σήμερα η μονή ανακαινίζεται με τη βοήθεια του Συλλόγου «Φίλοι της Μονής Καλλέργη». Το κεντρικό κτήριο έχει επισκευαστεί.Το θολωτό τμήμα της ΝΔ πλευράς έχει μετατραπεί σε τράπεζα.
Υπάρχει και ένα παρεκκλήσι, που είναι αφιερωμένο στους Κρήτες Νεομάρτυρες (οι οποίοι μαρτύρησαν επί Τουρκοκρατίας) και εξυπηρετεί στις νυχτερινές ακολουθίες. Η νεότερη εκκλησία είναι κτισμένη έξω από τον περίβολο της μονής και είναι αφιερωμένη στον Αγ. Γεώργιο και στον Αγ. Σπυρίδωνα.
Με την ίδρυση της ενάτης Μητροπόλεως -στις 20/1/2001- της Εκκλησίας της Κρήτης, (υπ' αριθμό 1047/2000 Πατριαρχικό και Συνοδικό τόμο), η Ιερά Μονή Καλλέργη ανήκει διοικητικά στη Νέα Μητρόπολη Αρκαλοχωρίου, Καστελλίου και Βιάνου.
Η Μονή Καλέργη είναι αφιερωμένη στον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο. Βρίσκεται νοτιοανατολικά του χωριού Σμαρίου και νοτίως της κορυφής των Βουκολιών, σε απόσταση δύο χιλιομέτρων από το Καστέλλι.
Αν θέλεις εύνοια Θεού να ʽχεις και ευλογία
Αφιερώσου ολόκαρδα, κάνʼ το με προθυμία.
Αφιερώσου ολόκαρδα, κάνʼ το με προθυμία.
Re: Ιερές Μονές της Κρήτης.
Ι. Μονή Παναγίας Κυρίας των Αγγέλων (Γωνιάς)
Η ιστορία της Μονής αρχίζει από τα μέσα του 9ου αιώνα, τότε που για πρώτη φορά κτίσθηκε, από ζηλωτές Μοναχούς, στη θέση «Μένιες» του Ακρωτηρίου αυτού προς τιμή του Αγίου Γεωργίου στον ίδιο τόπο, που υπήρχε το Ιερό της θεάς Δικτύνης - Βρυτομάρτιδος Αρτέμιδος. Οι συχνές και βάρβαρες επιδρομές των πειρατών σ' εκείνη την περιοχή, και φυσικά εναντίον της Μονής, ανάγκασαν τους Μοναχούς και ασκητές να ζητήσουν ασφαλέστερο τόπο μοναχικής ζωής. Έτσι ήλθαν νοτιότερα και σχεδόν στη «ρίζα» του Ακρωτηρίου κατά το 13ο αιώνα και έκτισαν το μικρό Μοναστήρι, που σήμερα είναι το Κοιμητήριο της Μονής.
Από το μικρό αυτό Μοναστήρι, αρχές του 17ου αιώνα, ο Μοναχός Βλάσιος, από την Αμάσεια της Κύπρου, άρχισε να κτίζει τη Μονή στη θέση που είναι σήμερα (ύστερα από μια οπτασία, κατά την παράδοση) και το έργο του συνέχισε ο Ιερομόναχος Βενέδικος Τζαγκαρόλας, ο οποίος καταγόταν από ονομαστή οικογένεια των Χανίων, που η ρίζα της ήταν Βενετική κι είχε προσχωρήσει στο Ορθόδοξο Δόγμα. Ένας ευγενής των Χανίων, ο Γεώργιος Μουρμούρης, χάρισε τεράστια περιουσία στη Μονή, που βοήθησε σημαντικά τόσο για την οικοδόμηση, όσο και για τη συντήρηση της και γι’ αυτό και δίκαια, συγκαταλέγεται στους κτήτορες της Μονής. Το χτίσιμο άρχισε το 1618 και ο Ναός της τελείωσε το 1634, όπως μαρτυρεί η επιγραφή που είναι χαραγμένη στο δυτικό πάνω μέρος του τρούλου.Από την ίδρυση της στο χώρο αυτό η Μονή μέχρι σήμερα έχει υποστεί έξι (6) μεγάλες καταστροφές: τα έτη 1645, 1652, 1822, 1841, 1867 από τους Τούρκους και το 1941 από τους Γερμανούς. Έτσι η ιστορία του Μοναστηριού μας είναι βαμμένη από το αίμα των Μοναχών του και σημαδεμένη από την καταστροφή. Όμως παρ' όλες πς ερημώσεις και τις καταστροφές του το Μοναστήρι μας στάθηκε Κιβωτός της Ορθοδοξίας στην πίστη και στην παράδοση της, αναδείχθηκε στοργική Μάνα του υπόδουλου Γένους στον τόπο αυτό. Γαλούχησε και κράτησε την Ελληνική Παιδεία σε χρόνους και καιρούς σκοταδισμού. Διατήρησε άσβηστη τη φλόγα για την Ελευθερία και την ανάσταση του Ελληνικού Γένους. Συμπορεύτηκε με το Λαό μας στις οδύνες και στις δοκιμασίες του. Ανεδειξε στο πέρασμα των αιώνων της ζωής μου, μέχρι και σήμερα, μεγάλους της Εκκλησίας Πατέρες και Διδασκάλους, γενναίους αγωνιστές της Ελευθερίας και ονομαστούς εκπροσώπους της Ελληνικής Παιδείας.
Και σήμερα το Μοναστήρι αυτό δίδει τη ζωντανή μαρτυρία του μέσα στο χώρο της Ορθοδοξίας και του Ελληνισμού γενικά και του Τόπου μας ειδικότερα. Οι Μοναχοί του εξυπηρετούν τις λατρευτικές και πνευματικές ανάγκες σε πολλά χωριά της περιοχής, προσφέρουν εθελοντική εργασία στα ευαγή Ιδρύματα της Ιεράς Μητροπόλεως Κισάμου και Σελίνου, διδάσκουν σε Σχολεία της περιοχής, ενώ ταυτόχρονα και πρωταρχικά συμμετέχουν στη λατρευτική, πνευματική και κοινοβιακή ζωή του Μοναστηριού και κρατούν την παράδοση της Ορθοδοξίας και της Ελληνικής Φυλής.
Μαζί μ' αυτά η Μονή, κατά τα τελευταία χρόνια, έχει προσφέρει μεγάλες και πολύ αξιόλογες εκτάσεις γης για την εγκατάσταση αναπτυξιακών Μονάδων της περιοχής Κολυμβαρίου, όπως είναι: το Γυμνάσιο - Λύκειο, ο Αγροτικός Συνεταιρισμός, η Ένωση Γεωργικών Συνεταιρισμών, το Κέντρο Αγροτικής Ανάπτυξης, το Εκκλησιαστικό Οικοτροφείο, το Στάδιο, το Ειρηνοδικείο κ.λπ. Εξαιρετικά δε πρόσφερε αξιόλογη έκταση, και σε απόσταση μόλις δεκάδων μέτρων από αυτήν, για την ίδρυση της Ορθοδόξου Ακαδημίας Κρήτης.
Ιδιαίτεροι σταθμοί της ζωής και της πορείας της Μονής
1618: Άρχισε η οικοδόμηση της στο χώρο που υπάρχει σήμερα.
1634: 1η Ιουνίου: Τελείωσε η οικοδόμηση του Ιερού Ναού της, που είναι αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου (15 Αυγούστου), όπου και η επίσημη ετήσια εορτή της Μονής.
1662: Η Μονή με Πατριαρχικό Σιγγίλιο (επίσημο Πατριαρχικό έγγραφο) του Οικουμενικού Πατριάρχου Διονυσίου του Γ', ύστερα από προσωπικές παραστάσεις κι ενέργειες του ονομαστού Ηγουμένου Ησαΐου Διακοπούλου, ανακηρύχθηκε Σταυροπηγιακή.
1664: Άρχισε η λειτουργία του Σχολείου της Μονής, σύμφωνα με τα προνόμια που της εξασφάλιζε το νέο Σταυροπηγιακό καθεστώς.
1668: Τέθηκε σε εφαρμογή το νέο καταστατικό λειτουργίας της Μονής υπό του Ηγουμένου Ησαΐου Διακοπούλου.
1805: Κτίστηκαν τα παρεκκλήσια του Ναού (Αγίου Νικολάου και Αγίου Χαραλάμπους).
1821: Η Μονή εντός των χώρων της ίδρυσε και λειτούργησε Νοσοκομείο για τους πληγωμένους αγωνιστές.
1897: Ο συνταγματάρχης του Ελληνικού Στρατού Τιμολέων Βάσσος αποβιβάστηκε με στρατό νότια της Μονής και κατέλαβε την Κρήτη «εν ονόματι του Βασιλέως των Ελλήνων», όπως αναφέρεται σε προκήρυξή του, και εγκατέστησε το Αρχηγείο του εντός της Μονής.
1899: Κτίσθηκε το μεγαλοπρεπές καμπαναριό, που αντικατέστησε το παλαιότερο πολύ μικρό.
1941: Μετά την κατάληψη των Αθηνών από τα Γερμανικά Στρατεύματα κατοχής, εγκαταστάθηκε στη Μονή η Στρατιωτική Σχολή των Ευελπίδων. Το ίδιο έτος συνελήφθησαν οι Μοναχοί της Μονής από τους Γερμανούς, οδηγήθηκαν στις φυλακές Αγυιάς, αποφασίστηκε η εκτέλεση τους, αλλά την 9η Σεπτεμβρίου του ίδιου έτους αμνηστεύθηκαν.
1942 (Μεγάλη Εβδομάδα - Πάσχα): Επαναλειτούργησε μερικώς η Μονή, η οποία είχε μεταβληθεί σε Στρατόπεδο μέχρι την απελευθέρωση.
Ιερά Κειμήλια
Αν και η Μονή στο διάβα της ζωής της έπαθε τόσα δεινά και τόσες καταστροφές από τους διάφορους κατακτητές, κατόρθωσαν οι Μοναχοί της να διασώσουν αρκετά κειμήλια, που σήμερα μ' ευγνωμοσύνη σ' αυτούς και σεβασμό στην ιερότητα αυτών των κειμηλίων, φυλάσσονται στο χώρο της. Τέτοια κειμήλια είναι:
1. Εικόνες: Δείγματα της Κρητικής Σχολής οι περισσότερες, έργα των ονομαστών αγιογράφων Μοναχού Παρθενίου, Δημ. Σγουρού, Α. Ρίπου, Γεωργ. Στάη, Κων/νου Παλαιόκαπα, Νείλου κ.ά., που ιστορήθηκαν κατά τα έτη 1642, 1643, 1660, 1662, 1705, 1728, 1772 κ.λπ.
2. Βιβλία: Η Βιβλιοθήκη της Μονής κάηκε κατ' επανάληψη από τούς κατακτητές. Σήμερα λειτουργεί νέα Βιβλιοθήκη - Αναγνωστήριο με μερικές χιλιάδες τόμους Βιβλίων όλων των Επιστημών. Παράλληλα φυλάσσονται μερικά παλαιά Βιβλία και ιστορικά έγγραφα όπως: Ο Κώδικας του Κτήτορα (1665) καιμικρότεροι άλλοι.
3. Δύο Πατριαρχικά Σιγγίλια: του Πατριάρχη Καλλίνικου (1690) και του Πατριάρχη Γρηγορίου του Ε' (1797), και το Αρχείο Παρθενίου Περίδη.
4. Άμφια: Του Κτήτορα Βενεδίκτου, Επισκόπων- Αδελφών της Μονής, Επισκόπων Κισάμου - Σελίνου, και άλλων αδελφών.
5. Εκκλησιαστικά Σκεύη: Πολύτιμοι Σταυροί, ασημένια Ευαγγέλια, Δισκοπότηρα, Επιστήθιοι Σταυροί, Εξαπτέρυγα, Λειψανοθήκες με Ιερά λείψανα κ.λπ.
Η ιστορία της Μονής αρχίζει από τα μέσα του 9ου αιώνα, τότε που για πρώτη φορά κτίσθηκε, από ζηλωτές Μοναχούς, στη θέση «Μένιες» του Ακρωτηρίου αυτού προς τιμή του Αγίου Γεωργίου στον ίδιο τόπο, που υπήρχε το Ιερό της θεάς Δικτύνης - Βρυτομάρτιδος Αρτέμιδος. Οι συχνές και βάρβαρες επιδρομές των πειρατών σ' εκείνη την περιοχή, και φυσικά εναντίον της Μονής, ανάγκασαν τους Μοναχούς και ασκητές να ζητήσουν ασφαλέστερο τόπο μοναχικής ζωής. Έτσι ήλθαν νοτιότερα και σχεδόν στη «ρίζα» του Ακρωτηρίου κατά το 13ο αιώνα και έκτισαν το μικρό Μοναστήρι, που σήμερα είναι το Κοιμητήριο της Μονής.
Από το μικρό αυτό Μοναστήρι, αρχές του 17ου αιώνα, ο Μοναχός Βλάσιος, από την Αμάσεια της Κύπρου, άρχισε να κτίζει τη Μονή στη θέση που είναι σήμερα (ύστερα από μια οπτασία, κατά την παράδοση) και το έργο του συνέχισε ο Ιερομόναχος Βενέδικος Τζαγκαρόλας, ο οποίος καταγόταν από ονομαστή οικογένεια των Χανίων, που η ρίζα της ήταν Βενετική κι είχε προσχωρήσει στο Ορθόδοξο Δόγμα. Ένας ευγενής των Χανίων, ο Γεώργιος Μουρμούρης, χάρισε τεράστια περιουσία στη Μονή, που βοήθησε σημαντικά τόσο για την οικοδόμηση, όσο και για τη συντήρηση της και γι’ αυτό και δίκαια, συγκαταλέγεται στους κτήτορες της Μονής. Το χτίσιμο άρχισε το 1618 και ο Ναός της τελείωσε το 1634, όπως μαρτυρεί η επιγραφή που είναι χαραγμένη στο δυτικό πάνω μέρος του τρούλου.Από την ίδρυση της στο χώρο αυτό η Μονή μέχρι σήμερα έχει υποστεί έξι (6) μεγάλες καταστροφές: τα έτη 1645, 1652, 1822, 1841, 1867 από τους Τούρκους και το 1941 από τους Γερμανούς. Έτσι η ιστορία του Μοναστηριού μας είναι βαμμένη από το αίμα των Μοναχών του και σημαδεμένη από την καταστροφή. Όμως παρ' όλες πς ερημώσεις και τις καταστροφές του το Μοναστήρι μας στάθηκε Κιβωτός της Ορθοδοξίας στην πίστη και στην παράδοση της, αναδείχθηκε στοργική Μάνα του υπόδουλου Γένους στον τόπο αυτό. Γαλούχησε και κράτησε την Ελληνική Παιδεία σε χρόνους και καιρούς σκοταδισμού. Διατήρησε άσβηστη τη φλόγα για την Ελευθερία και την ανάσταση του Ελληνικού Γένους. Συμπορεύτηκε με το Λαό μας στις οδύνες και στις δοκιμασίες του. Ανεδειξε στο πέρασμα των αιώνων της ζωής μου, μέχρι και σήμερα, μεγάλους της Εκκλησίας Πατέρες και Διδασκάλους, γενναίους αγωνιστές της Ελευθερίας και ονομαστούς εκπροσώπους της Ελληνικής Παιδείας.
Και σήμερα το Μοναστήρι αυτό δίδει τη ζωντανή μαρτυρία του μέσα στο χώρο της Ορθοδοξίας και του Ελληνισμού γενικά και του Τόπου μας ειδικότερα. Οι Μοναχοί του εξυπηρετούν τις λατρευτικές και πνευματικές ανάγκες σε πολλά χωριά της περιοχής, προσφέρουν εθελοντική εργασία στα ευαγή Ιδρύματα της Ιεράς Μητροπόλεως Κισάμου και Σελίνου, διδάσκουν σε Σχολεία της περιοχής, ενώ ταυτόχρονα και πρωταρχικά συμμετέχουν στη λατρευτική, πνευματική και κοινοβιακή ζωή του Μοναστηριού και κρατούν την παράδοση της Ορθοδοξίας και της Ελληνικής Φυλής.
Μαζί μ' αυτά η Μονή, κατά τα τελευταία χρόνια, έχει προσφέρει μεγάλες και πολύ αξιόλογες εκτάσεις γης για την εγκατάσταση αναπτυξιακών Μονάδων της περιοχής Κολυμβαρίου, όπως είναι: το Γυμνάσιο - Λύκειο, ο Αγροτικός Συνεταιρισμός, η Ένωση Γεωργικών Συνεταιρισμών, το Κέντρο Αγροτικής Ανάπτυξης, το Εκκλησιαστικό Οικοτροφείο, το Στάδιο, το Ειρηνοδικείο κ.λπ. Εξαιρετικά δε πρόσφερε αξιόλογη έκταση, και σε απόσταση μόλις δεκάδων μέτρων από αυτήν, για την ίδρυση της Ορθοδόξου Ακαδημίας Κρήτης.
Ιδιαίτεροι σταθμοί της ζωής και της πορείας της Μονής
1618: Άρχισε η οικοδόμηση της στο χώρο που υπάρχει σήμερα.
1634: 1η Ιουνίου: Τελείωσε η οικοδόμηση του Ιερού Ναού της, που είναι αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου (15 Αυγούστου), όπου και η επίσημη ετήσια εορτή της Μονής.
1662: Η Μονή με Πατριαρχικό Σιγγίλιο (επίσημο Πατριαρχικό έγγραφο) του Οικουμενικού Πατριάρχου Διονυσίου του Γ', ύστερα από προσωπικές παραστάσεις κι ενέργειες του ονομαστού Ηγουμένου Ησαΐου Διακοπούλου, ανακηρύχθηκε Σταυροπηγιακή.
1664: Άρχισε η λειτουργία του Σχολείου της Μονής, σύμφωνα με τα προνόμια που της εξασφάλιζε το νέο Σταυροπηγιακό καθεστώς.
1668: Τέθηκε σε εφαρμογή το νέο καταστατικό λειτουργίας της Μονής υπό του Ηγουμένου Ησαΐου Διακοπούλου.
1805: Κτίστηκαν τα παρεκκλήσια του Ναού (Αγίου Νικολάου και Αγίου Χαραλάμπους).
1821: Η Μονή εντός των χώρων της ίδρυσε και λειτούργησε Νοσοκομείο για τους πληγωμένους αγωνιστές.
1897: Ο συνταγματάρχης του Ελληνικού Στρατού Τιμολέων Βάσσος αποβιβάστηκε με στρατό νότια της Μονής και κατέλαβε την Κρήτη «εν ονόματι του Βασιλέως των Ελλήνων», όπως αναφέρεται σε προκήρυξή του, και εγκατέστησε το Αρχηγείο του εντός της Μονής.
1899: Κτίσθηκε το μεγαλοπρεπές καμπαναριό, που αντικατέστησε το παλαιότερο πολύ μικρό.
1941: Μετά την κατάληψη των Αθηνών από τα Γερμανικά Στρατεύματα κατοχής, εγκαταστάθηκε στη Μονή η Στρατιωτική Σχολή των Ευελπίδων. Το ίδιο έτος συνελήφθησαν οι Μοναχοί της Μονής από τους Γερμανούς, οδηγήθηκαν στις φυλακές Αγυιάς, αποφασίστηκε η εκτέλεση τους, αλλά την 9η Σεπτεμβρίου του ίδιου έτους αμνηστεύθηκαν.
1942 (Μεγάλη Εβδομάδα - Πάσχα): Επαναλειτούργησε μερικώς η Μονή, η οποία είχε μεταβληθεί σε Στρατόπεδο μέχρι την απελευθέρωση.
Ιερά Κειμήλια
Αν και η Μονή στο διάβα της ζωής της έπαθε τόσα δεινά και τόσες καταστροφές από τους διάφορους κατακτητές, κατόρθωσαν οι Μοναχοί της να διασώσουν αρκετά κειμήλια, που σήμερα μ' ευγνωμοσύνη σ' αυτούς και σεβασμό στην ιερότητα αυτών των κειμηλίων, φυλάσσονται στο χώρο της. Τέτοια κειμήλια είναι:
1. Εικόνες: Δείγματα της Κρητικής Σχολής οι περισσότερες, έργα των ονομαστών αγιογράφων Μοναχού Παρθενίου, Δημ. Σγουρού, Α. Ρίπου, Γεωργ. Στάη, Κων/νου Παλαιόκαπα, Νείλου κ.ά., που ιστορήθηκαν κατά τα έτη 1642, 1643, 1660, 1662, 1705, 1728, 1772 κ.λπ.
2. Βιβλία: Η Βιβλιοθήκη της Μονής κάηκε κατ' επανάληψη από τούς κατακτητές. Σήμερα λειτουργεί νέα Βιβλιοθήκη - Αναγνωστήριο με μερικές χιλιάδες τόμους Βιβλίων όλων των Επιστημών. Παράλληλα φυλάσσονται μερικά παλαιά Βιβλία και ιστορικά έγγραφα όπως: Ο Κώδικας του Κτήτορα (1665) καιμικρότεροι άλλοι.
3. Δύο Πατριαρχικά Σιγγίλια: του Πατριάρχη Καλλίνικου (1690) και του Πατριάρχη Γρηγορίου του Ε' (1797), και το Αρχείο Παρθενίου Περίδη.
4. Άμφια: Του Κτήτορα Βενεδίκτου, Επισκόπων- Αδελφών της Μονής, Επισκόπων Κισάμου - Σελίνου, και άλλων αδελφών.
5. Εκκλησιαστικά Σκεύη: Πολύτιμοι Σταυροί, ασημένια Ευαγγέλια, Δισκοπότηρα, Επιστήθιοι Σταυροί, Εξαπτέρυγα, Λειψανοθήκες με Ιερά λείψανα κ.λπ.
Αν θέλεις εύνοια Θεού να ʽχεις και ευλογία
Αφιερώσου ολόκαρδα, κάνʼ το με προθυμία.
Αφιερώσου ολόκαρδα, κάνʼ το με προθυμία.
Re: Ιερές Μονές της Κρήτης.
ΜΟΝΗ ΚΑΨΑ &ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΗ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ
Η Μονή Καψά βρίσκεται ανατολικά από το Μακρύγιαλο, στο δρόμο προς Γούδουρα. Το πλήρες όνομα του μοναστηριού είναι Μονή Αγίου Ιωάννη Καψά και είναι μετόχι της Μονής Τοπλού κοντά στο Βάι και τη Σητεία.
Το μοναστήρι μοιάζει σκαλισμένο πάνω στο λόφο δίπλα στο φαράγγι Περβολάκια, ατενίζοντας το Λιβυκό Πέλαγος και το Κουφονήσι απέναντι.
Η Μονή Καψά ιδρύθηκε το 15ο αιώνα σύμφωνα με την επικρατέστερη εκδοχή, ενώ σύμφωνα με άλλες πηγές μπορεί να ιδρύθηκε πολύ νωρίτερα, το 14ο ή ακόμα και τον 13ο αιώνα.
Το 1471 Τούρκοι έκαναν επιδρομή από τη θάλασσα και κατάστρεψαν μεγάλο μέρος του μοναστηριού. Η περιοχή πέρασε από τα χέρια διάφορων ιδιοκτητών και έμεινε γνωστή με το όνομα ενός από αυτούς, που ονομάζονταν Καψάς.
Η μισο-ερειπωμένη μονή αναστηλώθηκε 400 χρόνια αργότερα από τον μοναχό Ιωσήφ Γεροντογιάννη, που την έκανε γνωστή όχι μόνο σε ολόκληρη την Κρήτη, αλλά και στην υπόλοιπη Ελλάδα. Το έργο του Γεροντογιάννη συνέχισε ο εγγονός του Ιωσήφ Γεροντάκης και οι επόμενοι ηγούμενοι μετά από αυτόν.
Η Μονή Καψά υπήρξε κέντρο αντίστασης κατά του Γερμανικού στρατού κατοχής την περίοδο 1941-1944. Εδώ κατέφευγαν Ελληνες και Αγγλοι αντιστασιακοί για να κρυφτούν και στη συνέχεια να φυγαδευτούν στην Αίγυπτο με βρετανικά υποβρύχια. Ηγούμενος στη Μονή Καψά την περίοδο εκείνη ήταν ο Ιλαρίων Συντυχάκης, που μαζί με τους υπόλοιπους μοναχούς υποχρεώθηκαν να εγκαταλείψουν το μοναστήρι το Νοέμβριο του 1943 μετά από διαταγή των Γερμανών. Επέστρεψαν όμως μετά το τέλος του πολέμου.
Η Μονή Καψά βρίσκεται ανατολικά από το Μακρύγιαλο, στο δρόμο προς Γούδουρα. Το πλήρες όνομα του μοναστηριού είναι Μονή Αγίου Ιωάννη Καψά και είναι μετόχι της Μονής Τοπλού κοντά στο Βάι και τη Σητεία.
Το μοναστήρι μοιάζει σκαλισμένο πάνω στο λόφο δίπλα στο φαράγγι Περβολάκια, ατενίζοντας το Λιβυκό Πέλαγος και το Κουφονήσι απέναντι.
Η Μονή Καψά ιδρύθηκε το 15ο αιώνα σύμφωνα με την επικρατέστερη εκδοχή, ενώ σύμφωνα με άλλες πηγές μπορεί να ιδρύθηκε πολύ νωρίτερα, το 14ο ή ακόμα και τον 13ο αιώνα.
Το 1471 Τούρκοι έκαναν επιδρομή από τη θάλασσα και κατάστρεψαν μεγάλο μέρος του μοναστηριού. Η περιοχή πέρασε από τα χέρια διάφορων ιδιοκτητών και έμεινε γνωστή με το όνομα ενός από αυτούς, που ονομάζονταν Καψάς.
Η μισο-ερειπωμένη μονή αναστηλώθηκε 400 χρόνια αργότερα από τον μοναχό Ιωσήφ Γεροντογιάννη, που την έκανε γνωστή όχι μόνο σε ολόκληρη την Κρήτη, αλλά και στην υπόλοιπη Ελλάδα. Το έργο του Γεροντογιάννη συνέχισε ο εγγονός του Ιωσήφ Γεροντάκης και οι επόμενοι ηγούμενοι μετά από αυτόν.
Η Μονή Καψά υπήρξε κέντρο αντίστασης κατά του Γερμανικού στρατού κατοχής την περίοδο 1941-1944. Εδώ κατέφευγαν Ελληνες και Αγγλοι αντιστασιακοί για να κρυφτούν και στη συνέχεια να φυγαδευτούν στην Αίγυπτο με βρετανικά υποβρύχια. Ηγούμενος στη Μονή Καψά την περίοδο εκείνη ήταν ο Ιλαρίων Συντυχάκης, που μαζί με τους υπόλοιπους μοναχούς υποχρεώθηκαν να εγκαταλείψουν το μοναστήρι το Νοέμβριο του 1943 μετά από διαταγή των Γερμανών. Επέστρεψαν όμως μετά το τέλος του πολέμου.
Αν θέλεις εύνοια Θεού να ʽχεις και ευλογία
Αφιερώσου ολόκαρδα, κάνʼ το με προθυμία.
Αφιερώσου ολόκαρδα, κάνʼ το με προθυμία.
Re: Ιερές Μονές της Κρήτης.
Μονή Παναγίας Κουδουμά
Η Μονή Κουδουμά βρίσκεται στην έξοδο του φαραγγιού «Καταρράκτης» στα Αστερούσια Όρη, 80km νότια του Ηρακλείου και μόλις 40m από μια πανέμορφη παραλία. Είναι από τις πλέον απομονωμένες μονές της Κρήτης, καθώς η πρόσβαση από το Ηράκλειο απαιτεί 2,5 ώρες. Γίνεται από χωματόδρομο 24km που ξεκινάει από το χωριό Στέρνες (πρόσβαση από τον Χάρακα), σε υψόμετρο 1000m κοντά στην κορυφή Κόφινας (1231m). Κατά την κατάβαση σας με το αυτοκίνητο η θέα στη θάλασσα είναι εκπληκτική (έως και τρομακτική) και οι γκρεμοί προκαλούν ίλιγγο. Στη πορεία θα δείτε το πευκόδασος του Κουδουμά, αλλά και πολλές κατσίκες πάνω στους γυμνούς κοφτερούς βράχους να κρέμονται από τα φρύδια του βουνού.
Μέσα σε αυτό το αμιγώς Κρητικό τοπίο λοιπόν, είναι κτισμένο το παλιό ανδρικό μοναστήρι του Κουδουμά. Ο ναός, κτισμένος σε σπηλιά, είναι αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου (εορτ. 15 Αυγούστου). Η περιοχή είναι γεμάτη σπηλιές σε πολλές από τις οποίες αποσύρονται και προσεύχονται οι μοναχοί. Από την μονή ξεκινάει ένα ενδιαφέρον μονοπάτι που καταλήγει στο σπήλαιο του Αγίου Αντωνίου και άλλο ένα που καταλήγει στο Αββακόσπηλιο. Επίσης, κάποιοι περπατούν το πανέμορφο μονοπάτι που ξεκινάει από τις Στέρνες (3 ώρες) και διέρχεται μέσα από το πανέμορφο πευκοδάσος, ενώ την άνοιξη διεξάγεται και αγώνας δρόμου ανωμάλου εδάφους 22.5km (Στέρνες - Κουδουμάς).
Το όνομα Κουδουμάς πιθανόν προέρχεται από τον αρχικό ιδρυτή της μονής. Μάλιστα, σε έγγραφο του 1280 υπάρχει το επώνυμο Cudhumano. Η μονή με τη σημερινή της μορφή κτίστηκε το 1870 από τους μοναχούς Παρθένιο και Ευμένιο Χαριτάκη στα ερείπια της παλαιάς μονής. Η μονή είχε ως τότε εγκαταλειφθεί, όπως κι όλες οι παραθαλάσσιες μονές της Κρήτης, λόγω των συχνών πειρατικών επιδρομών στα παράλια της Κρήτης.
Η μονή εορτάζει πανηγυρικά στις 15 Αυγούστου, όταν και πολλοί πιστοί έρχονται εδώ από όλη τη Μεσαρά. Έρχονται στις 14 Αυγούστου και διανυκτερεύουν είτε στους ξενώνες, είτε στην παραλία. Επίσης, η μονή εορτάζει στις 10 Ιουλίου προς τιμήν των μοναχών Ευμένιου και Παρθένιου, που επανίδρυσαν το μοναστήρι και έχουν ανακηρυχτεί άγιοι.
Στη Μονή Κουδουμά υπάρχει η εικόνα της Παναγίας του Κύκκου ή Παναγίας της Δεξιοκρατούσας, που βρέθηκε στο κονάκι του Αλή Πασά στα Ιωάννινα και την δώρισε στη Μονή η Ελένη Σκανδαλάκη το 1957. Επίσης, σε παρεκκλήσι, φυλάσσεται η εικόνα της Υπαπαντής, που έχει συνδεθεί με θαύμα του 1940 : Οι Γερμανοί επιχειρούν να μετατρέψουν το μοναστήρι σε φυλάκιο. Λόγω θαύματος (ένας Γερμανός πυροβολεί την εικόνα της Υπαπαντής και η σφαίρα εξοστρακίζεται) οι Γερμανοί εγκαταλείπουν το μοναστήρι. Η μονή, εκτός του ναού, έχει υποστεί ζημιές.
Οι μοναχοί, ίσως οι πιο φιλόξενοι στην Κρήτη, μπορούν να σας προσφέρουν κατάλυμα για το βράδυ. Μάλιστα πολλοί ντόπιοι μένουν εδώ όλο το καλοκαίρι, στα δωματιάκια της μονής, όπου υπάρχουν οι βασικές ανέσεις (κουζίνα, νερό, μπάνιο, κλπ). Στο συγκρότημα υπάρχει ακόμη το αρχονταρίκι, η τραπεζαρία, βιβλιοθήκη, μικρό μουσείο, τα κελιά των μοναχών, κλπ.
Η Μονή Κουδουμά βρίσκεται στην έξοδο του φαραγγιού «Καταρράκτης» στα Αστερούσια Όρη, 80km νότια του Ηρακλείου και μόλις 40m από μια πανέμορφη παραλία. Είναι από τις πλέον απομονωμένες μονές της Κρήτης, καθώς η πρόσβαση από το Ηράκλειο απαιτεί 2,5 ώρες. Γίνεται από χωματόδρομο 24km που ξεκινάει από το χωριό Στέρνες (πρόσβαση από τον Χάρακα), σε υψόμετρο 1000m κοντά στην κορυφή Κόφινας (1231m). Κατά την κατάβαση σας με το αυτοκίνητο η θέα στη θάλασσα είναι εκπληκτική (έως και τρομακτική) και οι γκρεμοί προκαλούν ίλιγγο. Στη πορεία θα δείτε το πευκόδασος του Κουδουμά, αλλά και πολλές κατσίκες πάνω στους γυμνούς κοφτερούς βράχους να κρέμονται από τα φρύδια του βουνού.
Μέσα σε αυτό το αμιγώς Κρητικό τοπίο λοιπόν, είναι κτισμένο το παλιό ανδρικό μοναστήρι του Κουδουμά. Ο ναός, κτισμένος σε σπηλιά, είναι αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου (εορτ. 15 Αυγούστου). Η περιοχή είναι γεμάτη σπηλιές σε πολλές από τις οποίες αποσύρονται και προσεύχονται οι μοναχοί. Από την μονή ξεκινάει ένα ενδιαφέρον μονοπάτι που καταλήγει στο σπήλαιο του Αγίου Αντωνίου και άλλο ένα που καταλήγει στο Αββακόσπηλιο. Επίσης, κάποιοι περπατούν το πανέμορφο μονοπάτι που ξεκινάει από τις Στέρνες (3 ώρες) και διέρχεται μέσα από το πανέμορφο πευκοδάσος, ενώ την άνοιξη διεξάγεται και αγώνας δρόμου ανωμάλου εδάφους 22.5km (Στέρνες - Κουδουμάς).
Το όνομα Κουδουμάς πιθανόν προέρχεται από τον αρχικό ιδρυτή της μονής. Μάλιστα, σε έγγραφο του 1280 υπάρχει το επώνυμο Cudhumano. Η μονή με τη σημερινή της μορφή κτίστηκε το 1870 από τους μοναχούς Παρθένιο και Ευμένιο Χαριτάκη στα ερείπια της παλαιάς μονής. Η μονή είχε ως τότε εγκαταλειφθεί, όπως κι όλες οι παραθαλάσσιες μονές της Κρήτης, λόγω των συχνών πειρατικών επιδρομών στα παράλια της Κρήτης.
Η μονή εορτάζει πανηγυρικά στις 15 Αυγούστου, όταν και πολλοί πιστοί έρχονται εδώ από όλη τη Μεσαρά. Έρχονται στις 14 Αυγούστου και διανυκτερεύουν είτε στους ξενώνες, είτε στην παραλία. Επίσης, η μονή εορτάζει στις 10 Ιουλίου προς τιμήν των μοναχών Ευμένιου και Παρθένιου, που επανίδρυσαν το μοναστήρι και έχουν ανακηρυχτεί άγιοι.
Στη Μονή Κουδουμά υπάρχει η εικόνα της Παναγίας του Κύκκου ή Παναγίας της Δεξιοκρατούσας, που βρέθηκε στο κονάκι του Αλή Πασά στα Ιωάννινα και την δώρισε στη Μονή η Ελένη Σκανδαλάκη το 1957. Επίσης, σε παρεκκλήσι, φυλάσσεται η εικόνα της Υπαπαντής, που έχει συνδεθεί με θαύμα του 1940 : Οι Γερμανοί επιχειρούν να μετατρέψουν το μοναστήρι σε φυλάκιο. Λόγω θαύματος (ένας Γερμανός πυροβολεί την εικόνα της Υπαπαντής και η σφαίρα εξοστρακίζεται) οι Γερμανοί εγκαταλείπουν το μοναστήρι. Η μονή, εκτός του ναού, έχει υποστεί ζημιές.
Οι μοναχοί, ίσως οι πιο φιλόξενοι στην Κρήτη, μπορούν να σας προσφέρουν κατάλυμα για το βράδυ. Μάλιστα πολλοί ντόπιοι μένουν εδώ όλο το καλοκαίρι, στα δωματιάκια της μονής, όπου υπάρχουν οι βασικές ανέσεις (κουζίνα, νερό, μπάνιο, κλπ). Στο συγκρότημα υπάρχει ακόμη το αρχονταρίκι, η τραπεζαρία, βιβλιοθήκη, μικρό μουσείο, τα κελιά των μοναχών, κλπ.
Αν θέλεις εύνοια Θεού να ʽχεις και ευλογία
Αφιερώσου ολόκαρδα, κάνʼ το με προθυμία.
Αφιερώσου ολόκαρδα, κάνʼ το με προθυμία.
Re: Ιερές Μονές της Κρήτης.
ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΠΑΛΙΑΝΗΣ
Η γυναικεία μονή Παλιανής βρίσκεται σε υψόμετρο 280m δίπλα στο χωριό Βενεράτο, 20km βόρεια του Ηρακλείου, κοντά στο φαράγγι του Βενεράτου. Το καθολικό της είναι αφιερωμένο στην κοίμηση της Θεοτόκου, που εορτάζει το Δεκαπενταύγουστο.
Η μονή Παλιανής θεωρείται μια από τις αρχαιότερες μονές της Κρήτης, χωρίς να είναι γνωστή η ακριβής χρονολογία της ίδρυσης της. Το όνομα της συνδέεται με την ονομασία Παλιά Μονή, που με το πέρασμα των αιώνων έγινε μονή. Ωστόσο, υπάρχει μια δεύτερη εκδοχή, σύμφωνα με την οποία το όνομα Παλιανή συνδέεται με την Απολωνία, μια αρχαία πόλη που βρισκόταν πολύ κοντά.
Η μονή υπήρξε πατριαρχική και ανά περιόδους είχε τεράστια περιουσία και πολλά μετόχια. Ειδικά κατά την Τουρκοκρατία, η Παλιανή πλήρωσε πολύ βαρύ τίμημα, καθώς καταστράφηκε από τους Τούρκους και οι μοναχές της σφαγιάστηκαν. Ανασυγκροτήθηκε πολύ γρήγορα και έκτοτε ανήκει στα πλουσιότερα μοναστήρια της Κρήτης.
Ο κεντρικός ναός είναι τρίκλιτη βασιλική, με τα τρία κλίτη αφιερωμένα στην Κοίμηση της Θεοτόκου (15 Αυγούστου), στους Τρεις Ιεράρχες (30 Ιανουαρίου) και στον Άγιο Παντελεήμονα (27 Ιουλίου). Επίσης υπάρχει κι ένα μικρό παρεκκλήσι των Αγίων Αποστόλων (30 Ιουνίου). Ο ναός υποστηριζόταν από κίονες Βυζαντινού Ρυθμού με φύλλα άκανθας, μέρη από τους οποίους υπάρχουν διάσπαρτα στο μοναστήρι. Γενικά, παντού υπάρχουν μαρμάρινα τμήματα της Βυζαντινής εποχής ενώ η μορφή του μοναστηριού έχει αλλοιωθεί αρκετά.
Γύρω από τον ναό υπάρχουν τα κελιά των μοναζουσών και οι βοηθητικοί χώροι, ενώ ο επισκέπτης μπορεί ακόμη να διακρίνει ίχνη του φρουριακού τείχους που προστάτευε παλαιότερα την Παλιανή. Στη Παλιανή ανήκει και ο βυζαντινός ναός του Αγίου Ιωάννου με τις τοιχογραφίες του 14ου αιώνα. Στο μοναστήρι λειτουργεί και μουσείο με εικόνες, ιερά κειμήλια και διάφορα βιβλία μεγάλης ιστορικής και αρχαιολογικής αξίας. Το μοναστήρι είναι ανοικτό από την ανατολή έως τη δύση του ήλιου και όποιος θέλει μπορεί να το επισκεφτεί.
Τέλος, σήμα κατατεθέν της Παλιανής είναι η «Η Αγία Μυρτιά», ένα αιωνόβιο δέντρο το οποίο εορτάζει 24 Σεπτεμβρίου. Μέσα στον περιπεπλεγμένο κορμό της Αγίας Μυρτιάς, όπως λέγεται, πιστεύεται ότι είναι κρυμμένη η εικόνα της Παναγίας της Μυρτιδιώτισσας. Σύμφωνα με την παράδοση, κάποτε η περιοχή καλυπτόταν από δάσος και οι χωρικοί έβαλαν φωτιά για να δημιουργήσουν καλλιεργούμενες εκτάσεις. Ξαφνικά, μέσα από τα βάτα ακούστηκε η φωνή της Παναγίας και με έκπληξη οι χωρικοί είδαν την εικόνα της Παναγίας. Γύρω από τη μορφή της, ήταν ζωγραφισμένα κλαδιά μυρτιάς. Ύστερα από καιρό, όταν πήγαν κάποια παιδιά στο ίδιο σημείο, τα ζωγραφισμένα κλαδιά είχαν φυτρώσει στα αλήθεια, μεγάλωσαν και σταδιακά κάλυψαν την εικόνα! Η εικόνα της Παναγίας θεωρείται ότι μπορούν να τη δουν μόνο παιδιά.
Αν επισκεφτείτε την Παλιανή, θα δείτε ένα αναμμένο καντήλι δίπλα στη μυρτιά και πολλά τάματα κρεμασμένα στα κλαδιά, καθώς θεωρείται θαυματουργή. Μάλιστα η ευλογία των άρτων γίνεται κάθε χρόνο κάτω από το ιερό αυτό δέντρο και ως τράπεζα χρησιμοποιείται ένα αρχαίο κιονόκρανο, ενώ οι πιστοί παίρνουν φύλλα από κλαδιά! Η λατρεία της «Αγίας Μυρτιάς» αποτελεί επιβίωση πανάρχαιων λατρευτικών συνηθειών και πιο συγκεκριμένα της λατρείας των ιερών δέντρων της Μινωικής θρησκείας.
Η γυναικεία μονή Παλιανής βρίσκεται σε υψόμετρο 280m δίπλα στο χωριό Βενεράτο, 20km βόρεια του Ηρακλείου, κοντά στο φαράγγι του Βενεράτου. Το καθολικό της είναι αφιερωμένο στην κοίμηση της Θεοτόκου, που εορτάζει το Δεκαπενταύγουστο.
Η μονή Παλιανής θεωρείται μια από τις αρχαιότερες μονές της Κρήτης, χωρίς να είναι γνωστή η ακριβής χρονολογία της ίδρυσης της. Το όνομα της συνδέεται με την ονομασία Παλιά Μονή, που με το πέρασμα των αιώνων έγινε μονή. Ωστόσο, υπάρχει μια δεύτερη εκδοχή, σύμφωνα με την οποία το όνομα Παλιανή συνδέεται με την Απολωνία, μια αρχαία πόλη που βρισκόταν πολύ κοντά.
Η μονή υπήρξε πατριαρχική και ανά περιόδους είχε τεράστια περιουσία και πολλά μετόχια. Ειδικά κατά την Τουρκοκρατία, η Παλιανή πλήρωσε πολύ βαρύ τίμημα, καθώς καταστράφηκε από τους Τούρκους και οι μοναχές της σφαγιάστηκαν. Ανασυγκροτήθηκε πολύ γρήγορα και έκτοτε ανήκει στα πλουσιότερα μοναστήρια της Κρήτης.
Ο κεντρικός ναός είναι τρίκλιτη βασιλική, με τα τρία κλίτη αφιερωμένα στην Κοίμηση της Θεοτόκου (15 Αυγούστου), στους Τρεις Ιεράρχες (30 Ιανουαρίου) και στον Άγιο Παντελεήμονα (27 Ιουλίου). Επίσης υπάρχει κι ένα μικρό παρεκκλήσι των Αγίων Αποστόλων (30 Ιουνίου). Ο ναός υποστηριζόταν από κίονες Βυζαντινού Ρυθμού με φύλλα άκανθας, μέρη από τους οποίους υπάρχουν διάσπαρτα στο μοναστήρι. Γενικά, παντού υπάρχουν μαρμάρινα τμήματα της Βυζαντινής εποχής ενώ η μορφή του μοναστηριού έχει αλλοιωθεί αρκετά.
Γύρω από τον ναό υπάρχουν τα κελιά των μοναζουσών και οι βοηθητικοί χώροι, ενώ ο επισκέπτης μπορεί ακόμη να διακρίνει ίχνη του φρουριακού τείχους που προστάτευε παλαιότερα την Παλιανή. Στη Παλιανή ανήκει και ο βυζαντινός ναός του Αγίου Ιωάννου με τις τοιχογραφίες του 14ου αιώνα. Στο μοναστήρι λειτουργεί και μουσείο με εικόνες, ιερά κειμήλια και διάφορα βιβλία μεγάλης ιστορικής και αρχαιολογικής αξίας. Το μοναστήρι είναι ανοικτό από την ανατολή έως τη δύση του ήλιου και όποιος θέλει μπορεί να το επισκεφτεί.
Τέλος, σήμα κατατεθέν της Παλιανής είναι η «Η Αγία Μυρτιά», ένα αιωνόβιο δέντρο το οποίο εορτάζει 24 Σεπτεμβρίου. Μέσα στον περιπεπλεγμένο κορμό της Αγίας Μυρτιάς, όπως λέγεται, πιστεύεται ότι είναι κρυμμένη η εικόνα της Παναγίας της Μυρτιδιώτισσας. Σύμφωνα με την παράδοση, κάποτε η περιοχή καλυπτόταν από δάσος και οι χωρικοί έβαλαν φωτιά για να δημιουργήσουν καλλιεργούμενες εκτάσεις. Ξαφνικά, μέσα από τα βάτα ακούστηκε η φωνή της Παναγίας και με έκπληξη οι χωρικοί είδαν την εικόνα της Παναγίας. Γύρω από τη μορφή της, ήταν ζωγραφισμένα κλαδιά μυρτιάς. Ύστερα από καιρό, όταν πήγαν κάποια παιδιά στο ίδιο σημείο, τα ζωγραφισμένα κλαδιά είχαν φυτρώσει στα αλήθεια, μεγάλωσαν και σταδιακά κάλυψαν την εικόνα! Η εικόνα της Παναγίας θεωρείται ότι μπορούν να τη δουν μόνο παιδιά.
Αν επισκεφτείτε την Παλιανή, θα δείτε ένα αναμμένο καντήλι δίπλα στη μυρτιά και πολλά τάματα κρεμασμένα στα κλαδιά, καθώς θεωρείται θαυματουργή. Μάλιστα η ευλογία των άρτων γίνεται κάθε χρόνο κάτω από το ιερό αυτό δέντρο και ως τράπεζα χρησιμοποιείται ένα αρχαίο κιονόκρανο, ενώ οι πιστοί παίρνουν φύλλα από κλαδιά! Η λατρεία της «Αγίας Μυρτιάς» αποτελεί επιβίωση πανάρχαιων λατρευτικών συνηθειών και πιο συγκεκριμένα της λατρείας των ιερών δέντρων της Μινωικής θρησκείας.
Αν θέλεις εύνοια Θεού να ʽχεις και ευλογία
Αφιερώσου ολόκαρδα, κάνʼ το με προθυμία.
Αφιερώσου ολόκαρδα, κάνʼ το με προθυμία.
Re: Ιερές Μονές της Κρήτης.
Μονή Καθολικού στο Ακρωτήρι
Η Μονή Καθολικού βρίσκεται 20km βορειοανατολικά των Χανίων, κοντά στη βόρεια ακτή του Ακρωτηρίου. Είναι κτισμένο κοντά στην έξοδο του φαραγγιού Αυλάκι, σε μικρή απόσταση από τη θάλασσα.
Θεωρείται το αρχαιότερο μοναστήρι στην Κρήτη, καθώς ιδρύθηκε στα μέσα του 11ου αιώνα. Ιδρυτής του θεωρείται ο Άγιος Ιωάννης ο Ξένος ή Ερημίτης, ο οποίος έζησε στη σπηλιά όπου είναι κτισμένος ο σπηλαιώδης ναός αφιερωμένος στον ίδιο (εορτάζει στις 20 Σεπτεμβρίου). Οι τριγύρω σπηλιές αποτέλεσαν αρχικά καταφύγιο για τους μοναχούς που έφτασαν εδώ, ενώ αργότερα κτίστηκαν και τα κελιά της μονής. Όταν οι ακτές της Κρήτης αποτέλεσαν στόχο των πειρατών της Μεσογείου, οι μοναχοί αναγκάστηκαν να μεταφερθούν σε πιο απόμερο μέρος κι έτσι ίδρυσαν την μονή Γουβερνέτου.
1632: Το Πατριαρχείο αναγνωρίζει ως Άγιο τον Ιωάννη τον Ξένο. Έτσι, προκαλείται τεράστια ανάπτυξη του μοναχισμού στην περιοχή
Το μοναστήρι σήμερα είναι ερειπωμένο και η πρόσβαση γίνεται μέσω καλντεριμιού που ξεκινάει από τη μονή Γουβερνέτου (20-30’). Στο χώρο του μοναστηριού θα δείτε τον ναό του Αγίου Ιωάννη και τη σπηλιά, τα ερειπωμένα κελιά των μοναχών και το παλιό εντυπωσιακό γεφυράκι που διασχίζει τον ποταμό του φαραγγιού. Κάτω από το δάπεδο της γέφυρας έχει αρκετούς αποθηκευτικούς και βοηθητικούς χώρους.
Επίσης, αν συνεχίσετε 10’ λεπτά προς τη θάλασσα, θα βρεθείτε σε ένα υπέροχο μικρό φιόρδ με γαλαζοπράσινα νερά, στο οποίο υπάρχουν ερείπια από το παλιό λιμάνι της μονής. Επίσης, κοντά υπάρχει ένας μεγάλος βράχος με μορφή που θυμίζει καράβι. Σύμφωνα με το θρύλο, ο βράχος αυτός είναι πειρατικό καράβι που πέτρωσε μετά από τις κατάρες του ηγούμενου του Καθολικού.
Η Μονή Καθολικού βρίσκεται 20km βορειοανατολικά των Χανίων, κοντά στη βόρεια ακτή του Ακρωτηρίου. Είναι κτισμένο κοντά στην έξοδο του φαραγγιού Αυλάκι, σε μικρή απόσταση από τη θάλασσα.
Θεωρείται το αρχαιότερο μοναστήρι στην Κρήτη, καθώς ιδρύθηκε στα μέσα του 11ου αιώνα. Ιδρυτής του θεωρείται ο Άγιος Ιωάννης ο Ξένος ή Ερημίτης, ο οποίος έζησε στη σπηλιά όπου είναι κτισμένος ο σπηλαιώδης ναός αφιερωμένος στον ίδιο (εορτάζει στις 20 Σεπτεμβρίου). Οι τριγύρω σπηλιές αποτέλεσαν αρχικά καταφύγιο για τους μοναχούς που έφτασαν εδώ, ενώ αργότερα κτίστηκαν και τα κελιά της μονής. Όταν οι ακτές της Κρήτης αποτέλεσαν στόχο των πειρατών της Μεσογείου, οι μοναχοί αναγκάστηκαν να μεταφερθούν σε πιο απόμερο μέρος κι έτσι ίδρυσαν την μονή Γουβερνέτου.
1632: Το Πατριαρχείο αναγνωρίζει ως Άγιο τον Ιωάννη τον Ξένο. Έτσι, προκαλείται τεράστια ανάπτυξη του μοναχισμού στην περιοχή
Το μοναστήρι σήμερα είναι ερειπωμένο και η πρόσβαση γίνεται μέσω καλντεριμιού που ξεκινάει από τη μονή Γουβερνέτου (20-30’). Στο χώρο του μοναστηριού θα δείτε τον ναό του Αγίου Ιωάννη και τη σπηλιά, τα ερειπωμένα κελιά των μοναχών και το παλιό εντυπωσιακό γεφυράκι που διασχίζει τον ποταμό του φαραγγιού. Κάτω από το δάπεδο της γέφυρας έχει αρκετούς αποθηκευτικούς και βοηθητικούς χώρους.
Επίσης, αν συνεχίσετε 10’ λεπτά προς τη θάλασσα, θα βρεθείτε σε ένα υπέροχο μικρό φιόρδ με γαλαζοπράσινα νερά, στο οποίο υπάρχουν ερείπια από το παλιό λιμάνι της μονής. Επίσης, κοντά υπάρχει ένας μεγάλος βράχος με μορφή που θυμίζει καράβι. Σύμφωνα με το θρύλο, ο βράχος αυτός είναι πειρατικό καράβι που πέτρωσε μετά από τις κατάρες του ηγούμενου του Καθολικού.
Αν θέλεις εύνοια Θεού να ʽχεις και ευλογία
Αφιερώσου ολόκαρδα, κάνʼ το με προθυμία.
Αφιερώσου ολόκαρδα, κάνʼ το με προθυμία.
Re: Ιερές Μονές της Κρήτης.
Μονή Παναγίας Φανερωμένης στα Γουρνιά
961-1211: Ιδρύεται η Μονή
Η Μονή Φανερωμένης ή Παναγία Γουρνιών βρίσκεται στην περιοχή Γουρνιά, βορειοδυτικά της Παχειάς Άμμου, 24km νότια του Αγίου Νικολάου. Είναι ανδρική μονή κτισμένη σε απότομη πλαγιά σε υψόμετρο 540 μέτρων με εκπληκτική θέα στη θάλασσα. Το καθολικό της Μονής είναι κτισμένο μέσα σε μια σπηλιά. Η εκκλησία είναι δίκλιτη και είναι αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου και στη Ζωοδόχο Πηγή.
Το Μοναστήρι αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα προσκυνήματα της Ανατολικής Κρήτης. Το δεκαπενταύγουστο, που εορτάζει η Μονή, καθημερινά συρρέει πλήθος πιστών, πολλοί από τους οποίους ανεβαίνουν με τα πόδια προκειμένου να εκπληρώσουν κάποιο τάμα τους,
Η θέση της μονής είναι οχυρή, θυμίζοντας φρούριο ψηλά πάνω από τη θάλασσα. Αυτή η θέση της δείχνει τον αμυντικό χαρακτήρα της απέναντι στις συχνές επιδρομές πειρατών στα παράλια της Κρήτης. Η αρχιτεκτονική της διάταξη θυμίζει τα μοναστήρια που ανοικοδομήθηκαν στα τέλη του 16ου και 17ου αιώνα.
Σύμφωνα με την παράδοση, κάποτε ένας βοσκός έχανε κάθε μεσημέρι το μπροστάρη κριό του, δηλαδή τον οδηγό του κοπαδιού. Μια μέρα τον ακολούθησε και είδε τον τράγο να πίνει νερό που έρρεε από μια σπηλιά. Πλησίασε και τότε μέσα στη σπηλιά του «φανερώθηκε» η εικόνα της Θεοτόκου σε κάποιον βοσκό, εξ ου και το όνομα Φανερωμένη. Όταν πήρε την εικόνα και τη μετέφερε στη στάνη του, αυτή εξαφανίστηκε και ο βοσκός την ξαναβρήκε στη σπηλιά, όπου και κτίστηκε η Μονή. Λένε ότι η ίδια εικόνα κατά περιόδους, ιδιαίτερα τον δεκαπενταύγουστο και τις άλλες θεομητορικές εορτές, επανεμφανίζεται στους πιστούς και κατά μυστηριώδη τρόπο πάλι χάνεται.
Το σπήλαιο έχει διασκευαστεί σε ναό, οι τοίχοι του οποίου είναι κατάγραφοι, και βρίσκεται στο μέσο του γκρεμού. Οι τοιχογραφίες, ωστόσο, είναι μαυρισμένες από τον καπνό που προήλθε από πυρκαγιά που προκάλεσαν πιθανόν οι Τούρκοι. Το ιερό επικοινωνεί με δεύτερο σπήλαιο, από το οποίο ρέει νερό που χρησιμοποιείται ως αγίασμα. Η πρόσβαση σε αυτό γίνεται με σκάλα που οδηγεί από την κεντρική αυλή στον ναό, μπροστά από τον οποίο υπάρχει μικρή αυλή και άλλα μικρά κτίσματα. Τα κτίσματα έχουν κτιστεί έτσι ώστε οι εξωτερικοί τους τοίχοι να σχηματίζουν τείχος, στην κορυφή των οποίων υπήρχαν πολεμίστρες και επάλξεις. Μέσα στο φρουριακό συγκρότημα υπήρχε αρτοποιείο, αποθήκες τροφίμων και τα κελιά. Πάνω από την κύρια είσοδο υπήρχε η «ζεματίστρα», μια τρύπα από την οποία έριχναν καυτό λάδι ή λιωμένο μολύβι στους εχθρούς.
Η μονή Φανερωμένης ήταν πολύ πλούσια και είχε ως μετόχια τις μικρότερες μονές Αρμού, Εξακουστής και Καρυδιανής. Η πλούσια περιουσία της μονής ήταν και η αιτία αντιπαράθεσης μεταξύ της Μονής και των αγάδων της Ιεράπετρας.
Όμως πέρα από το θρύλο, η μονή αποτελεί και ένα ιστορικό μοναστήρι, όπου κατέφευγαν για προστασία και ενδυνάμωση οι Κρήτες επαναστάτες, όπως ο Φραγκίσκος Τσαντηράκης ή Παπαδάκης, στα δύσκολα χρόνια της ενετικής και τουρκικής υποδούλωσης. Επίσης, εδώ λένε ότι υπήρξε το πρώτο κρυφό σχολειό επί Τουρκοκρατίας. Τέλος, εδώ γαλουχήθηκε η Ροδάνθη, που αργότερα μεταμφιεσμένη σε άνδρα με το ψευδώνυμο Σπανομανόλης, κατατάχτηκε στο σώμα του Καπετάν Καζάνη από το Μαρμακέτω Λασιθίου και πολέμησε τους Τούρκους.
Το 1293: Οι επαναστάτες Αλέξιος Καλλέργης, Μελισσινός, Καβάσιλας και Χαμολέος συναντιούνται κρυφά στη Μονή την Κυριακή των Βαΐων για να αποφασίσουν το μέλλον του αγώνα τους κατά των Ενετών.
961-1211: Ιδρύεται η Μονή
Η Μονή Φανερωμένης ή Παναγία Γουρνιών βρίσκεται στην περιοχή Γουρνιά, βορειοδυτικά της Παχειάς Άμμου, 24km νότια του Αγίου Νικολάου. Είναι ανδρική μονή κτισμένη σε απότομη πλαγιά σε υψόμετρο 540 μέτρων με εκπληκτική θέα στη θάλασσα. Το καθολικό της Μονής είναι κτισμένο μέσα σε μια σπηλιά. Η εκκλησία είναι δίκλιτη και είναι αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου και στη Ζωοδόχο Πηγή.
Το Μοναστήρι αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα προσκυνήματα της Ανατολικής Κρήτης. Το δεκαπενταύγουστο, που εορτάζει η Μονή, καθημερινά συρρέει πλήθος πιστών, πολλοί από τους οποίους ανεβαίνουν με τα πόδια προκειμένου να εκπληρώσουν κάποιο τάμα τους,
Η θέση της μονής είναι οχυρή, θυμίζοντας φρούριο ψηλά πάνω από τη θάλασσα. Αυτή η θέση της δείχνει τον αμυντικό χαρακτήρα της απέναντι στις συχνές επιδρομές πειρατών στα παράλια της Κρήτης. Η αρχιτεκτονική της διάταξη θυμίζει τα μοναστήρια που ανοικοδομήθηκαν στα τέλη του 16ου και 17ου αιώνα.
Σύμφωνα με την παράδοση, κάποτε ένας βοσκός έχανε κάθε μεσημέρι το μπροστάρη κριό του, δηλαδή τον οδηγό του κοπαδιού. Μια μέρα τον ακολούθησε και είδε τον τράγο να πίνει νερό που έρρεε από μια σπηλιά. Πλησίασε και τότε μέσα στη σπηλιά του «φανερώθηκε» η εικόνα της Θεοτόκου σε κάποιον βοσκό, εξ ου και το όνομα Φανερωμένη. Όταν πήρε την εικόνα και τη μετέφερε στη στάνη του, αυτή εξαφανίστηκε και ο βοσκός την ξαναβρήκε στη σπηλιά, όπου και κτίστηκε η Μονή. Λένε ότι η ίδια εικόνα κατά περιόδους, ιδιαίτερα τον δεκαπενταύγουστο και τις άλλες θεομητορικές εορτές, επανεμφανίζεται στους πιστούς και κατά μυστηριώδη τρόπο πάλι χάνεται.
Το σπήλαιο έχει διασκευαστεί σε ναό, οι τοίχοι του οποίου είναι κατάγραφοι, και βρίσκεται στο μέσο του γκρεμού. Οι τοιχογραφίες, ωστόσο, είναι μαυρισμένες από τον καπνό που προήλθε από πυρκαγιά που προκάλεσαν πιθανόν οι Τούρκοι. Το ιερό επικοινωνεί με δεύτερο σπήλαιο, από το οποίο ρέει νερό που χρησιμοποιείται ως αγίασμα. Η πρόσβαση σε αυτό γίνεται με σκάλα που οδηγεί από την κεντρική αυλή στον ναό, μπροστά από τον οποίο υπάρχει μικρή αυλή και άλλα μικρά κτίσματα. Τα κτίσματα έχουν κτιστεί έτσι ώστε οι εξωτερικοί τους τοίχοι να σχηματίζουν τείχος, στην κορυφή των οποίων υπήρχαν πολεμίστρες και επάλξεις. Μέσα στο φρουριακό συγκρότημα υπήρχε αρτοποιείο, αποθήκες τροφίμων και τα κελιά. Πάνω από την κύρια είσοδο υπήρχε η «ζεματίστρα», μια τρύπα από την οποία έριχναν καυτό λάδι ή λιωμένο μολύβι στους εχθρούς.
Η μονή Φανερωμένης ήταν πολύ πλούσια και είχε ως μετόχια τις μικρότερες μονές Αρμού, Εξακουστής και Καρυδιανής. Η πλούσια περιουσία της μονής ήταν και η αιτία αντιπαράθεσης μεταξύ της Μονής και των αγάδων της Ιεράπετρας.
Όμως πέρα από το θρύλο, η μονή αποτελεί και ένα ιστορικό μοναστήρι, όπου κατέφευγαν για προστασία και ενδυνάμωση οι Κρήτες επαναστάτες, όπως ο Φραγκίσκος Τσαντηράκης ή Παπαδάκης, στα δύσκολα χρόνια της ενετικής και τουρκικής υποδούλωσης. Επίσης, εδώ λένε ότι υπήρξε το πρώτο κρυφό σχολειό επί Τουρκοκρατίας. Τέλος, εδώ γαλουχήθηκε η Ροδάνθη, που αργότερα μεταμφιεσμένη σε άνδρα με το ψευδώνυμο Σπανομανόλης, κατατάχτηκε στο σώμα του Καπετάν Καζάνη από το Μαρμακέτω Λασιθίου και πολέμησε τους Τούρκους.
Το 1293: Οι επαναστάτες Αλέξιος Καλλέργης, Μελισσινός, Καβάσιλας και Χαμολέος συναντιούνται κρυφά στη Μονή την Κυριακή των Βαΐων για να αποφασίσουν το μέλλον του αγώνα τους κατά των Ενετών.
Αν θέλεις εύνοια Θεού να ʽχεις και ευλογία
Αφιερώσου ολόκαρδα, κάνʼ το με προθυμία.
Αφιερώσου ολόκαρδα, κάνʼ το με προθυμία.
Μέλη σε σύνδεση
Μέλη σε αυτή την Δ. Συζήτηση: 35 και 0 επισκέπτες