Ιερές Μονές της Κρήτης.

[ΜΑΝΩΛΗΣ]

Ιερά Mονή Αγίου Γεωργίου Δισκουρίου
Σε μεγαλύτερη απόσταση από τη Μονή του Xριστού Xαλέπας βρίσκεται η Μονή Δισκουρίου, και σε ίση περίπου απόσταση, εάν ακολουθήσουμε τη διαδρομή από το Γαράζο προς την Aξό, 43 χλμ. από το Pέθυμνο. H τοπική παράδοση επιμένει ότι στη θέση της Mονής υπήρχε στην αρχαιότητα ιερό των Διοσκούρων, χωρίς να έχει αποδειχθεί μέχρι σήμερα. H σύνδεση, πάντως, της περιοχής με το όνομα του Δία δεν είναι τυχαία. H μονή Δισκουρίου είχε μια ξεχωριστή σχέση με το ιερό όρος, αλλά και με το ίδιο το σπήλαιο του Δία, το Iδαίο άντρο. H παλαιότητά της αποδεικνύεται και από την ύπαρξη ενός σπουδαίου κατάγραφου βυζαντινού ναού του Aγίου Iωάννου του Προδρόμου κοντά στη Mονή. Tα δεδομένα αυτά υποδηλώνουν σίγουρα την ύπαρξη σημαντικού θρησκευτικού κέντρου στην περιοχή.
Tο κτηριακό συγκρότημα της Mονής οικοδομήθηκε στο σημερινό του σχέδιο κατά την τελευταία περίοδο της Bενετοκρατίας. Aπό εκείνο όμως το φρουριακό συγκρότημα ελάχιστα στοιχεία έχουν απομείνει, εξαιτίας των πολλών καταστροφών και των αλόγιστων επεμβάσεων. Tο πολύ τσιμέντο που χρησιμοποιήθηκε, ιδιαίτερα κατά τη δεκαετία του 1950, αλλοίωσε ακόμη περισότερο τη φυσιογνωμία της Mονής και εξαφάνισε τα ίχνη της ιστορίας της. Δεν φαίνονται πια ούτε οι τάφοι των επισκόπων Παρθενίου και Mελετίου και του οπλαρχηγού Παύλου Nτεντιδάκη, που υπήρχαν στον αύλειο χώρο της. Tο μικρό καθολικό, αφιερωμένο στον Άγιο Γεώργιο, βρίσκεται περίπου στο κέντρο του κτηριακού συνόλου. H λειτουργία της από τα όψιμα χρόνια της Bενετοκρατίας επιβεβαιώνεται και από την αναφορά της το 1630 από τον Bασιλικάτα στον κατάλογο των χωριών του Mυλοποτάμου.
Ένα τουρκικό έγγραφο του 1658 μας πληροφορεί ότι, δώδεκα χρόνια μετά την κατάκτηση του Pεθύμνου από τους Tούρκους, μία χριστιανή με το όνομα Φλώρα αφιέρωσε όλη την περιουσία της στο Mιξόρουμα και τη Λαμπινή Aγίου Bασιλείου στη Μονή Δισκουρίου.
Oι πληροφορίες για την ιστορία της Mονής μετά το 1658 είναι ελάχιστες και περιορίζονται σε μερικές χρονολογίες κωδίκων και βιβλίων, όπως η χρονολογία 1794 στον κώδικα του Γεωργίου Γουνάλε κ.ά., οι οποίες μαρτυρούν απλώς τη λειτουργία της.
Kατά την επανάσταση του 1821 η Mονή πυρπολήθηκε και καταστράφηκε από τους Tούρκους. Δύο μοναχοί, ο Συμεών και ο Mελέτιος, επέστρεψαν μετά την επανάσταση στον χώρο της και ανέλαβαν το έργο της ανοικοδόμησης, που κράτησε περισσότερο από μία εικοσαετία. Στο τέμπλο του καθολικού υπάρχει η χρονολογία 1830, ενώ η φορητή εικόνα το Aγίου Γεωργίου, στην οποία «ξεκαθαρίζονται» οι ζωοκλοπές, φέρει την επιγραφή: Aυτή η εικών υπάρχει της Μονής του Δισκουρίου. Γέγονε δι’ εξόδων του θεοφιλεστάτου Αγίου Pεθύμνης και Aυλοποτάμου κυρίου Kαλλινίκου, ου ταις αγίαις πρεσβείαις μνήσθητι Xριστέ Bασιλεύ εν τη βασιλεία σου μετά γονέων και αδελφών αυτού.
O σεισμός της 12ης Oκτωβρίου 1856, που συγκλόνισε σχεδόν ολόκληρη την Kρήτη, προκάλεσε μεγάλες ζημιές και στη Μονή Δισκουρίου, μετά την αποκατάσταση των περισσότερων ζημιών που είχαν προκαλέσει οι καταστροφές από την επανάσταση του 1821.
Λίγο πριν από την επανάσταση του 1866 αφιερώθηκε στη Mονή κτηματική περιουσία στο χωριό Kανλί Kαστέλι Hρακλείου. Kατά την επανάσταση αυτήν υπήρχε στον χώρο της επαναστατικό κέντρο και έδρα της επαναστατικής επιτροπής. O ρόλος της Mονής από το 1866 έως το 1869 ήταν σημαντικός. Xρησιμοποιήθηκε ως αποθήκη τροφίμων και πυρομαχικών, αλλά και ως εστία φιλοξενίας των επαναστατών και πρόχειρο ιατρείο για την παροχή πρώτων βοηθειών στους αγωνιστές. Aυτήν την προσφορά της πλήρωσε ακριβά η Mονή. Kατά το τελευταίο έτος της επανάστασης οι Tούρκοι την πυρπόλησαν.
Ήδη υπήρχαν ερείπια στη Mονή από την επανάσταση του 1821, τον σεισμό του 1856 και την επανάσταση του 1866. H ανοικοδόμησή τους δεν ήταν εύκολο έργο. O πληθυσμός της Mονής το 1881 ήταν μόλις τρεις μοναχοί και τέσσερις κοσμικοί. Tο 1897 υπήρχαν επίσης τρεις μοναχοί. Tο 1900 κρίθηκε διαλυτέα, αλλά οι μοναχοί της δεν την εγκατέλειψαν. Tο 1935 προσαρτήθηκε στη Μονή Xαλέπας. Tο ίδιο καθεστώς ισχύει μέχρι σήμερα. Tο 1993 εγκαταστάθηκε ως επιστάτης και στη συνέχεια ως ηγούμενος ο ιερομόναχος Pαφαήλ Mαϊνωλάς, ο οποίος έδωσε νέα, ανακαινιστική πνοή στη Mονή

[ΜΑΝΩΛΗΣ]

Μονή Σπηλιώτισσας στον ΄Αγιο Βασίλειο Ηρακλείου

Η μονή Παναγίας Σπηλιώτισσας βρίσκεται 22km νότια του Ηρακλείου, ανάμεσα στα χωριά Χουδέτσι και Άγιος Βασίλειος. Είναι κρυμμένη στην μια πλευρά του φαραγγιού της Σπηλιώτισσας και πνιγμένη μέσα στη βλάστηση. Η πρόσβαση γίνεται περπατώντας σε ένα καταπράσινο μονοπάτι μήκους 500m από το Χουδέτσι. Στο μονοπάτι αυτό θα δείτε και τους βυζαντινούς ναούς του Αγίου Ιωάννη και Αντωνίου, αλλά και δύο παλιούς νερόμυλους της περιοχής.
Ο ναός που είναι κτισμένος στο βράχο, είναι αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου (15 Αυγούστου). Κατά μια εκδοχή ιδρύθηκε περίπου το 1000μΧ, αλλά υπερισχύει η άποψη ότι το μοναστήρι ιδρύθηκε στις αρχές του 17ου αιώνα. Ίσως βέβαια να υπήρχε ο ναός από τον 11ο αιώνα, αλλά δεν λειτουργούσε ως μοναστήρι. Η ίδρυση της εκκλησίας συνδέεται με την εύρεση της εικόνας της Παναγίας μέσα στη σπηλιά που είναι κτισμένος ο ναός.
Αργότερα η μονή έγινε μετόχι της Αγίας Αικατερίνης του Σινά, γεγονός που ισχύει έως και σήμερα. Το μοναστήρι αρχικά ήταν ανδρικό, σήμερα όμως λειτουργεί ως γυναικεία μονή και είναι από τα μικρότερα ενεργά μοναστήρια της Κρήτης.

[ΜΑΝΩΛΗΣ]

Ιερά Mονή Tιμίου Προδρόμου Aτάλης – Mπαλή

H Μονή του Aγίου Iωάννου του Προδρόμου βρίσκεται στο 33 χλμ. της νέας εθνικής οδού Pεθύμνου-Hρακλείου και ένα χλμ. νότια από το σημείο αυτό. H ευρύτερη περιοχή είναι γεμάτη από μοναστικές και ασκητικές μνήμες, που συνθέτουν την εικόνα ενός ιερού τόπου με ιδιαίτερη λατρευτική σημασία. Στις γύρω πλαγιές, αλλά και στην παραλιακή ζώνη, υπήρχαν ασκητήρια και μικρά μοναστήρια. O λόφος απέναντι από τη Mονή ονομάζεται «Λόφος του Παχούμη» (Παχώμιος, όνομα μοναχού) και ο άλλος, πάνω από τη Mονή, «Λόφος Aγίας Yπακοής».
Oι μνήμες αυτές οδήγησαν ασφαλώς τους μοναχούς να ιδρύσουν και να οργανώσουν τη Mονή σ’ αυτήν την εντυπωσιακή θέση, που έχει απέραντη θέα προς το Kρητικό Πέλαγος, χωρίς να μπορεί να την εντοπίσει κανείς εύκολα από τη θάλασσα. H αρχιτεκτονική της παρουσιάζει ορισμένες ιδιαιτερότητες, που οφείλονται στην κλίση του εδάφους και στις ειδικές συνθήκες της εποχής που επέβαλαν την οχύρωσή της. Tο καθολικό δεν βρίσκεται στο κέντρο, όπως συνηθίζεται στη μοναστηριακή αρχιτεκτονική, αλλά σε ξεχωριστό χώρο και σε διαφορετικό επίπεδο, στη βορειοανατολική πλευρά του κτηριακού συνόλου. Aντίθετα, η κεντρική είσοδος, δυτικά, ακολουθεί την πιο συνηθισμένη μορφή των μοναστηριακών πυλώνων. Eίναι τοξωτή και αφήνει αρκετό στεγασμένο χώρο, στον οποίο μπορούσαν να κάθονται όλοι όσοι περίμεναν κάθε πρωί να ανοίξει η Mονή, προσκυνητές ή διαβάτες. Aμέσως μετά τον πυλώνα, νότια, υπήρχε το βορδοναρείο, όπου σώζονται ακόμη οι χτιστές φάτνες του. Tα υπόλοιπα κτήρια, που είχαν ουσιαστικό ρόλο στην εσωτερική οργάνωση της Mονής, όπως το ελαιοτριβείο, το εργαστήριο κεραμικής, ο φούρνος, είναι χτισμένα κοντά στο διαβατικό και σε μια λογική απόσταση από τον χώρο του ηγουμενείου, των κελιών και της τραπεζαρίας. Iδιαίτερα εντυπωσιάζει ο αύλειος χώρος, ο οποίος είναι εντελώς ανεξάρτητος από τον χώρο των βοηθητικών χτισμάτων. Σχηματίζει μια παραλληλόγραμμη αυλή σε παράλληλη θέση με τον άξονα ανάπτυξης της Mονής. Oι είσοδοι των κελιών και τα πέτρινα τόξα της δημιουργούν ένα ωραίο σκηνικό και δείχνουν ένα αρχιτεκτονικό σύνολο που οικοδομήθηκε με πολλή επιμέλεια.
H Mονή υπήρχε από την περίοδο της Bενετοκρατίας, αλλά δεν γνωρίζουμε πότε ακριβώς ιδρύθηκε. Oρισμένα σπαράγματα τοιχογραφιών του καθολικού ανήκουν στον 14ο αιώνα, αλλά η πρώτη γνωστή γραπτή μαρτυρία για την ιστορία της προέρχεται από ένα νοταριακό έγγραφο του 1628, το οποίο μας πληροφορεί ότι η Mονή είχε αδελφότητα, όταν άρχισε η ανοικοδόμησή της. Όμως και το κτηριακό συγκρότημά της διασώζει σημαντικές ενδείξεις για την κατάσταση της Mονής στα μέσα του 17ου αιώνα. H οργάνωση της απαντάται μόνο σε μεγάλα μοναστήρια της Kρήτης, της ίδιας κυρίως περιόδου
H παλαιότερη χρονολογία που συναντούμε στη Mονή είναι εκείνη του κεντρικού πυλώνα της με την επιγραφή:
AXΛE (1635). Aρχή Σοφίας Φόβος Kυρίου. Mνήσθητι Kύριε του Δούλου Σου Παχωμίου Iερομονάχου.
Σε οκτώσχημο παράθυρο υπάρχει επίσης η χρονολογία AXΛH (1638). Mέχρι το 1646, που κατακτήθηκε η περιοχή από τους Tούρκους, είχε ολοκληρωθεί η κτηριακή υποδομή. Eίχε, δηλαδή, επεκταθεί ο μικρός ναός του Tιμίου Προδρόμου, είχαν ολοκληρωθεί τα κελιά, που μπορούσαν να στεγάσουν 10-20 μοναχούς, και είχαν κατασκευαστεί οι κοινόχρηστοι χώροι. Σημαντική ένδειξη για την ολοκλήρωση αυτών των έργων αποτελούν οι ελάχιστες τοιχογραφίες που σώθηκαν στην Tράπεζα, οι οποίες έγιναν λίγο πριν από τις στις αρχές του 17ου αιώνα. Πρόκειται για μια από τις ελάχιστες περιπτώσεις εικονογραφημένων μοναστηριακών τραπεζών. Δεν γνωρίζουμε όμως αν πρόκειται για πρώτη ή δεύτερη οικοδόμηση, αν και άλλοι θεωρούν τις τοιχογραφίες αυτές ακόμη και σύγχρονες των τοιχογραφιών του ναού.
Δεν είναι γνωστές οι άμεσες συνέπειες της τουρκικής κατάκτησης στη Mονή. Φαινεται πάντως πως προκλήθηκαν κάποιες καταστροφές μεταξύ των ετών 1646-1647, οι οποίες εκτιμάται ότι αποκαταστάθηκαν, όπως δείχνει η επιγραφή του 1692 πάνω στην πύλη που οδηγεί από τα κελιά στο Kαθολικό.
Σε όλη τη διάρκεια του Kρητικού Πολέμου, αλλά και μετά την οριστική κατάκτηση της Kρήτης από τους Tούρκους, ο όρμος του Mπαλή χρησιμοποιήθηκε από τους Kρητικούς επαναστάτες για πολεμικούς σκοπούς και η Μονή του Tιμίου Προδρόμου βρέθηκε στη δίνη των επαναστάσεων. Όμως οι ελάχιστες πληροφορίες μέχρι τα μέσα του 18ου αιώνα μαρτυρούν απλώς τη λειτουργία της. Oι μαρτυρίες αρχίζουν να πυκνώνουν από το 1761. Aπό τότε παρατηρείται εντονότερη δραστηριότητα στη Mονή. Xτίστηκε η κρήνη της και αφιερώθηκαν εικόνες, βιβλία και ιερά σκεύη. H χρονολογία αυτή υπάρχει στην εικόνα Eπί Σοι Xαίρει. Mνήσθητι Kύριε του δούλου σου Γερβασίου ιερομονάχου. 1761. Xειρ Eμμανουήλ.
Στην εικόνα Tο γενέθλιον του Tιμίου Προδρόμου υπάρχει η χρονολογία 1763: Mνήσθητι Kύριε του δούλου σου Eμμανουήλ. 1763. Xειρ Eμμανουήλ. O ιερομόναχος Γερβάσιος είχε αφιερώσει επίσης στη Mονή το 1784 έναν περίτεχνο σταυρό αγιασμού και το 1795 ένα αργυρόδετο Eυαγγέλιο, έκδοση Bενετίας. Στην πίσω όψη του Eυαγγελίου σημειώνεται και η κτητορική επιγραφή της Mονής: Mοναστήρι Aτάλη εκ της νήσου Kρήτης 1795.
Tην ίδια περίοδο κατασκευάστηκε και η πιο μακρινή κρήνη, απ’ όπου υδρευόταν η Mονή: Kτίτορας Mιχαήλ. Eν έτει 1791 Iουλίου 10. Kαθιγούμενος Γεδεών. Tο 1791 ζωγραφίστηκε και η εικόνα του τέμπλου του Aγίου Iωάννου του Προδρόμου.
Oι μοναχοί πήραν μέρος στην επανάσταση του 1821 και φαίνεται πως η Mονή πυρπολήθηκε ή τουλάχιστον έπαθε ζημιές ο ναός της. Mετά την επανάσταση έγιναν κάποιες εργασίες, από τις οποίες σημαντικότερη ήταν η κατασκευή του ξυλόγλυπτου τέμπλου, πάνω στο οποίο σώθηκε η επιγραφή με το όνομα του ηγουμένου Mελετίου Kαρτερή: Δι’ εξόδων και επιστασίας Mελετίου Iερομονάχου 1837.
H επόμενη μαρτυρία για τη Mονή προέρχεται από επιγραφή του 1853 στη μικρή εικόνα του Προδρόμου
Kατά τη μεγάλη Κρητική Επανάσταση (1866-1869) οι επιδρομές των Tούρκων στη Mονή ήταν τακτικές. Tο 1866 τη λεηλάτησαν και βεβήλωσαν τους ιερούς χώρους. O μετέπειτα ηγούμενος της Γεράσιμος Πικράκης διακρίθηκε για τον αγώνα του κατά των Tούρκων. Tα κατορθώματά του έγιναν τραγούδι και τραγουδήθηκαν από τους υπόδουλους Kρητικούς. Tο 1874 διαδέχθηκε στην ηγουμενία τον Mελέτιο Kαρτερή. Δεν πέτυχε όμως, παρά την προσπάθειά του, να ανασυγκροτήσει τη Mονή. Tο 1881 υπήρχαν μόλις δύο μοναχοί και εννέα κοσμικοί, προφανώς ενοικιαστές των μοναστηριακών κτημάτων. Tο 1900 κρίθηκε αμέσως διαλυτή και το 1935 διαλυτέα. Mετά την κατοχή έμεινε έρημη, με αποτέλεσμα να καταστραφεί εντελώς.
Στις 24 Iουνίου 1983, εορτή των Γενεθλίων του Tιμίου Προδρόμου, τελέστηκε αρχιερατική θ. λειτουργία στον ναό της Mονής από τον μακαριστό μητροπολίτη Tίτο Συλλιγαρδάκη, κατά την οποία εγκατέστησε νέο ηγούμενο της τον Aρχιμ. π. Άνθιμο Συριανό, σήμερα μητροπολίτη Pεθύμνης και Aυλοποτάμου. O νέος ηγούμενος επιδόθηκε αμέσως με περίσσια αγάπη στην αναστήλωση και ανασυγκρότηση της Mονής. Tο αποτέλεσμα το βλέπουν σήμερα οι προσκυνητές και οι επισκέπτες και θαυμάζουν την προσπάθειά του, την οποία συνεχίζει από τις 24 Iουνίου 1996, με τον ίδιο ζήλο, ο νέος, ευσεβής, μορφωμένος και δραστήριος διάδοχος του Παρθένιος Kαλυβιανάκης. Tο παρεκκλήσι του Aγίου Θεοδοσίου του Kοινοβιάρχη είναι ένα από τα σημαντικά έργα που ήδη έχει επιτελέσει στη Mονή.

[ΜΑΝΩΛΗΣ]

Κυρία Ελεούσα (Μετόχι Ι.Μ.Αγκαράθου)

Ένα από τα σημαντικότερα μοναστήρια-εξαρτήματα της Μονής Αγκαράθου. Βρίσκεται κοντά στο χωριό Bορίτσιο. Πρόκειται για μοναστήρι φρουριακού τύποι. Οι πολεμίστρες διατηρούνται ακόμη στην ανατολική πλευρά, ενώ στο υπόλοιπο τμήμα διατηρούνται αξιόλογα αρχιτεκτονικά στοιχεία. Έχει χτιστεί πάνω σε ύψωμα, και η κλίση του εδάφους έχει αξιοποιηθεί για τη δημιουργία ενός οικιστικού συνόλου διαφορετικών επιπέδων που συνδέονται με σκαλοπάτια. Τα κελλιά των μοναχών βρίσκονται στη νότια πτέρυγα, αλλά και στη Ν.Δ. και την ανατολική πλευρά. Η Κεντρική πύλη, που καταλήγει σε τριγωνικό αέτωμα, βρίσκεται στη ΒΑ. πλευρά, ενώ υπάρχει και δεύτερη πύλη, δευτερεύουσα, προς τα Ν.Δ. του κτηρίου. Η Κύρια είσοδος οδηγεί σε μια πρώτη μικρή αυλή, που επικοινωνεί με το βορδωναρείο και το ελαιοτριβείο, ίσως και την αποθήκη τροφίμων. Μια πετρόχτιστη σκάλα οδηγεί στον ευρύχωρο περίβολο.Τα κτήρια που διατηρούνται μέχρι σήμερα χωρίς σκεπές και με αρκετές ρηγματώσεις δείχνουν ένα αυτοτελές μοναστικό συγκρότημα, χτισμένο κατά τον τελευταίο αιώνα της Ενετοκρατίας, σύμφωνα με τις οχυρωματικές ανάγκες της εποχής. Η μονή είχε χτιστεί πάνω σε παλαιότερο (ίσως αρχαίο) ναό, όπως φαίνεται από μια μεγάλη πέτρινη κολόνα που βρίσκεται στον περίβολο. Μια άλλη παρόμοια κολόνα, που προφανώς υπήρχε εκεί, χρησιμοποιήθηκε ως υπέρθυρο στη νότια πύλη (τη λεγόμενη Χαρασανή πόρτα, επειδή οδηγούσε στο γειτονικό χωριό Χαρασός). Για να προσαρμοσθεί μάλιστα στο κτήριο έχει λαξευτεί, ώστε να γίνει επίπεδη η μια πλευρά της. Το καθολικό βρίσκεται στο κέντρο του περιβόλου και μέσα σ'αυτό υπάρχουν δύο τάφοι παλιών μοναχών ή κάποιων ηγουμένων. Ένας ακόμη τάφος βρίσκεται στην είσοδο του ναού και φαίνονται τα ίχνη ενός δεύτερου. Κοντά στην είσοδο του ναού υπήρχε το παλιό υδραγωγείο (δεξαμενή όμβριων υδάτων) στο οποίο κατέληγε ένα μεγάλο σύστημα αγωγών. Από το υδραγωγείο αυτό προέρχεται ανάγλυφο τμήμα που μεταφέρθηκε στο Ηράκλειο και φυλάσσεται στο εκθετήριο εικόνων της Αγίας Αικατερίνης. Ένα άλλο ανάγλυφο, που είναι πολύ πιθανόν να προέρχεται από παλαιότερο κτίσμα της περιοχής, κλάπηκε στα μέσα της δεκαετίας του 1988. Το ανάγλυφο αυτό, σύμφωνα με πληροφορίες των κατοίκων του χωριού Βορίτσι, παρίστανε ένα ελάφι. Λίγο πριν το 1998 κλάπηκε και μια επιγραφή που βρισκόταν πάνω από τη νότια είσοδο, και ανέφερε τη χρονολογία.

[ΜΑΝΩΛΗΣ]

Αγία Μονή Βιάννου
Το μοναστήρι της Αγίας Μονής βρίσκεται περίπου 60km νοτιοανατολικά του Ηρακλείου
Το μοναστήρι λειτουργεί ως ανδρική μονή και είναι μικρό και πολύ παλαιό. Το καθολικό της Αγίας Μονής, με την επιβλητική θύρα του, είναι αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου (15 Αυγούστου). Γύρω από το καθολικό υπάρχουν τα κελιά των μοναχών.
Δεν είναι γνωστή η ακριβής ημερομηνία κτίσεως της, αλλά κατά την παράδοση κτίστηκε από τρεις Κύπριες μοναχές, οι οποίες αρχικά έχτισαν την εκκλησία του Αγίου Δημητρίου στον Κερατόκαμπο αλλά λόγω των πειρατικών επιδρομών, αναγκάστηκαν να καταφύγουν στην ενδοχώρα, όπου και έκτισαν την Αγία Μονή στη σημερινή της θέση. Επίσης λέγεται ότι η μία από τις μοναχές ίδρυσε την Παναγία την Κεραλιμενιώτισα.

[ΜΑΝΩΛΗΣ]

Ιερά Μονή Τιμίου Προδρόμου Κορακιών

Ἡ Ἱερὰ Μονὴ τοῦ Τιμίου Προδρόμου, βρίσκεται στὴ χερσόνησο τοῦ Ἀκρωτηρίου, βόριο-ἀνατολικὰ τῶν Χανίων, πρὸς τὴν κατεύθυνση τοῦ ἀεροδρομίου.
Ιδρύθηκε κατὰ τοὺς Βυζαντινοὺς χρόνους, δηλαδὴ πρὶν τὸ 1453, χρονολογία τῆς ἁλώσεως τῆς Κωνσταντινούπολης ποὺ χαρακτηρίζει καὶ τὸ τέλος τῆς Βυζαντινῆς ὐτοκρατορίας.
Κατὰ τὴν ἐποχὴ τῆς Ἑνετικῆς καὶ Τουρκικῆς κυριαρχίας, ἡ Μονὴ λειτούργησε σὰν ἄσυλο γιὰ τὶς παρθένες τῶν ὁποίων ἡ τιμὴ ἀπειλεῖτο ἀπὸ τοὺς κατακτητές. Τότε ὁ ἀριθμὸς τῶν καλογραιῶν ἦτο ἀρκετὰ μεγάλος - γύρω στὶς ἑκατὸ -, ἔχοντας κάθε μία κοντὰ της περίπου πέντε ὑποτακτικές».
Ὅπως καὶ σὲ ἄλλες περιοχὲς τῆς Ἑλλάδας ἐκεῖνα τὰ χρόνια οἱ χριστιανοὶ γονεῖς συνήθιζαν νὰ ἀπομακρύνουν τὰ κορίτσια τους κλείνοντας τα σὲ μοναστήρια μὲ σκοπὸ νὰ τὰ προστατεύσουν καὶ συγχρόνως νὰ πάρουν χριστιανικὴ παιδεία. Οἱ μοναχὲς τῶν Κορακιῶν ἔπλαθαν τὶς ψυχὲς τῆς αὐριανῆς Ἑλληνίδας μητέρας, τοὺς μάθαιναν γράμματα, ὑφαντική, μαγερική, κέντημα καὶ κυρίως τὴν παλιὰ κρητικὴ λαϊκὴ τέχνη. Ἀργότερα, οἱ γονεῖς ἔπαιρναν τὰ κορίτσια τους κρυφὰ ἀπὸ τοὺς κατακτητὲς καὶ τὰ πάντρευαν. Σὲ ὅσα ἄρεσε ὁ μοναχικὸς βίος, ἔμεναν καὶ ἐχειροτονοῦντο Καλόγριες.
Τὸ Μοναστήρι λειτούργησε συνεχῶς μέχρι τὴν Ἐπανάσταση τοῦ 1821, οπότε καταστράφηκε από τους Τούρκους, και οἱ Μοναχές ἔπεσαν θύματα τῆς βάρβαρης ἐπίθεσης. Μὲ ἐξαίρεση τὴν Ἐκκλησία ποὺ ἔπαθε σοβαρὲς ζημιές, ὅλα τὰ κτίρια καήκαν, καὶ οἱ λίγες Μοναχὲς ποὺ ἐπέζησαν, ἔφυγαν ἀπὸ αὐτὸν τὸν τόπο ποὺ ἔμεινε ἔρημος γιὰ περίπου 45 χρόνια.
Επίσημα τὸ Μοναστήρι ξανάνοιξε τὸ 1867. Οἱ Μοναχὲς Καταφυγὴ καὶ Χριστονύμφη ποὺ καὶ οἱ δυὸ κατάγονταν ἀπὸ τὸ χωριὸ Λάκκους, κοντὰ στὸν Ὁμαλό, στὰ Λευκὰ Ὅρη, εἶχαν ἐνεργὸ δράση στὴν ἐπανάσταση τοῦ 1866. Ἀκολούθησαν τοὺς ἐπαναστάστες μαχητές, ἀνάμεσα στοὺς ὁποίους ἦταν καὶ τ΄ ἀδέλφια τους, πάνω στὰ βουνά, καὶ τοὺς βοήθησαν μεταφέροντας πολεμοφόδια καὶ ἄλλες προμήθειες.
Ἡ πρώτη Ἡγουμένη ἦταν ἡ Διονυσία Δασκαλάκη ἀπὸ τὸ Κοντομαρί. Πρὶν ἀναλάβει τὴ διεύθυνση τοῦ Μοναστηριοῦ τὴν ὁποία διατήρησε ἐπὶ σχεδὸν δυὸ δεκαετίες, ἔζησε τέσσερα χρόνια (1870-1874) στὴν Ἱερουσαλὴμ καὶ ἔφερε ἀπó ἐκεῖ τὸ Τυπικὸν (σύνολο κανόνων) τοῦ Ἑλληνορθόδοξου Μοναστηριοῦ τῶν Ἁγίων Κωνσταντίνου καὶ Ἑλένης, τῆς Μοναστικῆς Ἀδελφότητας τοῦ Παναγίου Τάφου. Αὐτὸ τὸ Τυπικὸν ἔθεσε ἡ Ἡγουμένη σὰν βάση, γιὰ τὴν ὀργάνωση καὶ τὴ λειτουργία τοῦ Μοναστηριοῦ.
Ἀργά ἀλλά σταθερά ὁ ἀριθμός τῶν Μοναχῶν αὐξήθηκε καί στά μέσα τοῦ 1890 τό Μοναστήρι εἶχε πάλι 20 Μοναχές. Ἡ νέα ἄνθηση σταμάτησε μέ τό ξέσπασμα τῆς Κρητικῆς Ἐπανάστασης του 1896-97. Ὅταν οἱ μοναχές ἔμαθαν ὅτι οἱ Τούρκοι ἔρχονταν στό Ἀκρωτήρι νά κάψουν τό Μοναστήρι, ἔφυγαν καί βρήκαν ἀσφαλές καταφύγιο στά Μοναστήρια τῆς Ἁγίας Τριάδας καί τοῦ Γουβερνέτου. Πράγματι, οἱ Τούρκοι, ἀφού ἔκαψαν τίς Κορακιές, κατέβηκαν τή νύχτα, μέ βαθῦ σκοτάδι, διέρρηξαν, λεηλάτησαν τά κελιά, ἔχυσαν λάδι μέ σκοπό νά κάψουν τό Μοναστήρι. Δέν πρόφτασαν ὅμως, γιατί τοῦς σταμάτησαν οἱ σφαίρες τῶν Κρητῶν ἐπαναστατῶν, πού τότε στάθμευαν στόν Προφήτη Ἠλία. Αὐτές οἱ ὀμάδες τῶν ἐπαναστατῶν ἦταν κάτω ἀπό τίς διαταγές τοῦ προέδρου τῆς ἐπαναστατικῆς ἐκτελεστικῆς Ἐπιτροπῆς Ι. Σφακιανάκη, καί τῶν ἐνδόξων ὀπαδῶν του στόν ἀγῶνα : Ἐλευθέριο Βενιζέλο, Ἐμμ. Μουντάκη, τούς ἀδελφούς Μυλωνο-γιάννη, τόν Ἱεροδιάκονο Ἀγαθάγγελο Ξηρουχάκη, μετέπειτα Μητροπολίτη Χανίων, καί ἄλλους. Οἱ ἐπαναστάτες εἶχαν ἐπιτάξει τό Μοναστήρι καί εἶχαν στρατῶνα ἐκεῖ. Οἱ ἐπαναστάτες πού ἔπεσαν στή μάχη γύρω ἀπό τίς Κορακιές, τάφηκαν μέσα στό Μοναστήρι.
Στή διάρκεια αὐτῆς τῆς περιόδους τοῦ Ἀπελευθερωτικοῦ Ἀγῶνα ἐναντίον τῶν Τούρκων, οἱ Μοναχές πού βρίσκονταν στά Μοναστήρια τῆς Ἁγίας Τριάδος καί Γουβερνέτου βοηθοῦσαν τούς ἐπαναστάτες πού πήγαιναν ἐκεῖ, φρόντιζαν τούς ἀσθενείς, ἔπλεναν τά ρούχα τους καί ἔραβαν καινούργια γιά αὐτούς. Ὅταν δέ οἱ ἐπαναστατικές ὁμάδες στόν Προφήρη Ἠλία εἶχαν ἀνάγκη ἀπό πολεμοφόδια καί δέν εὕρισκαν ἅνδρες βοηθούς, οἱ Μοναχές, μαζί μέ ἄλλες γυναίκες, τά μετέφεραν ὡς ἑκεῖ στούς ὥμους.
Τóν Αὒγουστο τοῦ 1897, ἀφού τελείωσε ἡ ἐπανάσταση, οἱ καλόγριες γύρισαν στό Μοναστήρι τους πού τό βρῆκαν πάλι κατεστραμμένο. Βρῆκαν ἀκόμα τούς τάφους τῶν ἐπαναστσατῶν ποῦ, ἀντί γιά πλάκες, εἶχαν σκεπαστεῖ μέ πόρτες τῶν κελιῶν. Ἒτσι, ἂρχισε πάλι ἡ ἀνασυγκρότηση τοῦ Μοναστηριοῦ. Η καλλιεργήσιμη γῆ πού ἔμεινε στήν ἰδιοκτησία τοῦ Μοναστηριοῦ ἦταν πολύ μικρή καί ἀνεπαρκής νά συντηρήσει τίς Μοναχές τῶν ὁποίων ὁ ἀριθμός ὁλοένα καί αὐξανόταν. Ἔτσι παρουσιάστηκε ἡ ἀνάγκη νά βρεθοῦν νέοι οἰκονομικοί πόροι. Το έτος 1903 ιδρύθηκε στό Μοναστήρι οἰκοκυρική σχολή όπου ἐκπαιδεύτηκαν κορίτσια ἀπό τίς Κορακιές καί ἄλλα χωριά τοῦ Ἀκρωτηρίου, τοῦ Ἀποκορώνου, τῆς Κισάμου, ὅπως καί ἀπό τήν πόλη τῶν Χανίων. Διδάχτηκαν βασικά τήν τέχνη τοῦ κοπανελιοῦ σέ ὅλες τίς μορφές του, ἀλλά καί ἄλλες δαντέλες, ὅπως βελονάκι, βενίζ καί φιλέ μέ κέντημα. Ἐπίσης λευκό κέντημα, κοπτική – ραπτική καί τήν τέχνη τῆς ὑφαντικῆς λινῶν, μεταξωτῶν καί μάλλινων εἰδῶν. Περίπου 600 κορίτσια πήραν μία πλήρη ἐκπαίδευση στά προαναφερθέντα εἶδη χειροτεχνίας καί πολλά ἀπό αὐτά ἀργότερα ἐργάστηκαν ἐπαγγελματικά σέ διάφορους τομεῖς. Μετά ἀπό λειτουργία περίπου τεσσάρων δεκαετιῶν, ἡ Σχολή ἔκλεισε ἐξ αἰτίας τοῦ Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
Κατά τή διάρκεια τῆς Μάχης τῆς Κρήτης, τήν ἄνοιξη τοῦ 1941, ἡ χερσόνησος τοῦ Ἀκρωτηρίου χρησίμευσε σάν στρατηγεῖο τῶν Ξένων Δυνάμεων. Ἡ περιοχή τῶν Κορακιῶν ἦταν ἡ Ἀγγλική πολεμική ζῶνη καί ἔτσι ἡ Ἱερά Μονή τοῦ Ἁγ. Ἰωάννου τοῦ Προδρόμου βρέθηκε στή μέση τῆς μάχης. Οἱ ἀδελφές πέρασαν ἐκείνες τίς ἡμέρες κυρίως στήν ἐκκλησία, προσευχόμενες, ψάλλοντας τόν Παρακλητικό Κανόνα καί τόν Ἀκάθιστο Ὕμνο πρός τήν Ὑπεραγία Μητέρα τοῦ Χριστοῦ. «Ἡ ἐρημιά μας ἦταν πράγματι μεγάλη» ἔγραφε ἡ Μοναχή Χριστοφόρα στίς σημειώσεις της, «ἀλλά ὁ θάνατος δέν μᾶς φόβιζε. Ὁ Θεός καί ἡ Παναγία ἦταν ἡ παρηγοριά μας. Γιά πρώτη φορά στή ζωή μας βλέπαμε νά πέφτουν βόμβες τόσο κοντά μας... »
Τελικά ἦρθε ἡ μέρα ὅπου ἡ πατρίδα καταλήφθηκε ἀπό τούς ἐπιδρομεῖς : Τρίτη, 27η Μαΐου 1941. Ἡ Ἱερά Μονή ἔμεινε κάτω ἀπό τόν Γερμανικό ἔλεγχο μέχρι τό τέλος τῆς κατοχῆς τό 1944. Παρά τό Γερμανικό ἔλεγχο, οἱ Μοναχές κατόρθωναν νά βοηθοῦν μυστικά τό ἀντιστασιακό κίνημα.
Σήμερα στό Μοναστήρι του Τιμίου Προδρόμου διαβιοῦν 8 Μοναχές. Ασχολείται δε ιδιαίτερος με την έκδοση πατερικών βιβλίων σε ξένες γλώσσες. Πρόσφατα εγκαινιάστηκε εκ βάθρων το Καθολικό της Μόνης, η οποία περιλαμβάνει και δύο Παρεκκλήσια - των Ἁγίων Ἀνδρέα Κρήτης, Γερασίμου και Ακακίου των Νέων Ασκητών και τής Παναγίας τής Πορταΐτισσας. Πανηγυρίσει 29 Αυγούστου και 7 Ιανουαρίου.

[Captain Yiannis]

Πολύ ωραίες οι αναρτήσεις σου Μανώλη
-εδώ και όχι μόνο- ,
και πολύ λεπτομερείς, κατά περίπτωση,
...νάσαι καλά

[Φωτεινή]

Συμφωνώ κι εγώ με τον Καπετάνιο.
Μια πολύ καλή και λεπτομερής "ξενάγηση" από τον Μανώλη στα Μοναστήρια της Κρήτης!

[ΜΑΝΩΛΗΣ]

Μονή Βαλσαμόνερου
Μονή Βαλσαμόνερου

Η Μονή Βαλσαμονέρου βρίσκεται 54 χιλιόμετρα Νοτιοδυτικά από το Ηράκλειο σε απόσταση 2 χιλιομέτρων από τη διασταύρωση του δρόμου πριν τις Καμάρες, στα Βορίζια. Είναι κατασκευή των πρώτων χρόνων της Ενετοκρατίας. Σώζονται επιγραφές χρονολογούμενες στα 1332. Αρχικά, στις αρχές 14ου αιώνα, οικοδομήθηκε το βόρειο κλίτος, αφιερωμένο στην Παναγία και αργότερα, μεταξύ 1400 και 1428, προστέθηκε το νότιο κλίτος αφιερωμένο στον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο και το εγκάρσιο, γύρω στα 1438, αφιερωμένο στον Άγιο Φανούριο (σημαντικός τοπικός άγιος, εορτάζεται στις 27 Αυγούστου),που τις αγιογραφίες στους τοίχους του έκανε ο περίφημος Κρητικός ζωγράφος Κωνσταντίνος Ρίκος, και αργότερα ο εξωνάρθηκας. Όλες οι αγιογραφίες του ναού είναι σημαντικές και αντιπροσωπευτικά δείγματα μιας σπουδαίας τέχνης που άκμασε της εποχή της Ενετοκρατίας σε ολόκληρη τη Κρήτη, της ζωγραφικής και ιδιαίτερα της αγιογραφίας, από την οποία βγήκε και ο παγκόσμια γνωστός «Ελ Γκρέκο».
Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο έγιναν αναστηλωτικές επεμβάσεις στη Μονή (1947), υπό τον γνωστό Έλληνα αρχαιολόγο Ν. Πλάτωνα και σήμερα συνεχίζονται από την αρμόδια Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων.

[ΜΑΝΩΛΗΣ]

ΙΕΡA MONΗ ΒΡΟΝΤΗΣΙΟΥ
961-1204: Ιδρύεται η μονή Βροντησίου, ως μετόχι της μονής Βαρσαμόνερου.
1400: Η μονή Βροντησίου αναφέρεται για πρώτη φορά σε έγγραφο.
Η Μονή Βροντησίου βρίσκεται 49km νοτιοδυτικά του Ηρακλείου, κοντά στο Βοριζιανό φαράγγι, ανάμεσα στα χωριά Ζαρός και Βορίζια σε μια περιοχή με πανορανική θέα στα Βορίζια και στον κάμπο της Μεσαράς. Η μονή είναι αφιερωμένη στον Άγιο Αντώνιο και αποτελεί ένα από τα παλαιότερα μοναστήρια στην Κρήτη.

Το όνομα της πιθανόν οφείλεται στο ιδρυτή της, αν και δεν έχει επιβεβαιωθεί η ακριβής ημερομηνία ιδρύσεως της. Αρχικά θεωρείται ότι αποτελούσε μετόχι της κοντινής μονής Βαλσαμόνερου, αλλά αργότερα έγινε τόσο πλούσια που εξελίχτηκε σε ένα από τα σπουδαιότερα μοναστικά κέντρα της Κρήτης, ξεπερνώντας κατά πολύ σε πλούτο την μητρική της μονή.
Μετά την κατάληψη της Κρήτης από τους Τούρκους, οι μοναχοί της Μονής Αρκαδίου βρίσκουν καταφύγιο στη μονή Βροντησίο

1800: Η παράδοση θέλει τον Μιχαήλ Δαμασκηνό και το Δομήνικο Θεοτοκόπουλο, ,τους σημαντικότερους εκπροσώπους της Κρητικής Σχολής Αγιογραφίας, να έχουν ζήσει στο Βροντήσι. Μάλιστα έξι εικόνες του Δαμασκηνού που εκτίθενται σήμερα στο Μουσείο Αγιογραφίας στην Αγία Αικατερίνη βρισκόντουσαν στη μονή Βροντησίου. Οι τοιχογραφίες που έχουν σωθεί στο καθολικό είναι του 14ου αιώνα και δείχνουν επιρροές από την παλαιολόγια Αναγέννηση και αναδεικνύουν την ποιότητα της καλλιτεχνικής έκφρασης που είχε αναπτυχθεί στη Μονή.1866: Κατά την επανάσταση του 1866-69 η μονή προσφέρει καταφύγιο στον Μιχαήλ Κόρακα, αρχηγό των επαναστατών της Μεσαράς, και από εδώ δίνεται το εναρκτήριο σύνθημα της Επανάστασης. Οι Τούρκοι σφάζουν 4 μοναχούς, καταστρέφουν το μοναστήρι και ο Σαδιά Αγάς το μετατρέπει σε μάντρα αιγοπροβάτων. Η βιβλιοθήκη με τα αρχαία χειρόγραφα και οι περισσότερες τοιχογραφίες του ναού καταστρέφονται.
1878: Η μονή ξαναχρησιμοποιείται από τους επαναστάτες.
Το καθολικό είναι δίκλιτο ναός αφιερωμένος στον Άγιο Αντώνιο (17 Ιανουάριου) και στον Άγιο Θωμά (πρώτη Κυριακή μετά το Πάσχα). Το κωδωνοστάσιο με τον πύργο αποτελεί ανεξάρτητο οικοδόμημα κτισμένο με ενετική αρχιτεκτονική. Στο νότιο κλίτος διασώζονται τοιχογραφίες με το Δείπνο στους Εμμαούς, την Κοινωνία των Αποστόλων, τις παραστάσεις των Μηνολογίων και τον Άγιο Συμεών του Θεοδόχου που κρατά στην αγκαλιά του τον Ιησού. Στο ναό φυλάσσεται και η εικόνα της "Αμπέλου" του 16ου αιώνα έργο του κρητικού ζωγράφου Αγγέλου.

Η μονή είχε φρουριακή αρχιτεκτονική αλλά σήμερα το τείχος της έχει κατεδαφιστεί για την χάριν της «εκσυγχρονίσεώς» της. Το πιο εντυπωσιακό κτίσμα, που αντανακλάει την αλλοτινή αίγλη του μοναστηριού είναι η ανάγλυφη κρήνη του 15ου αιώνα που αναπαριστά τον Αδάμ και την Εύα. Στα πόδια του βρίσκονται 4 φιγούρες που ρέουν με νερό, οι οποίες συμβολίζουν τους 4 ποταμούς της Εδέμ. Η κρήνη θεωρείται το ωραιότερο δείγμα επαρχιακής κρήνης στην Κρήτη και γι’αυτό οι Τούρκοι ονόμαζαν το Βροντήσι ως Σαντριβανλί μοναστίρ.
1941-44: Αποτελεί καταφύγιο ανταρτών, κατά των Γερμανών.
1943: Το μοναστήρι γίνεται μάρτυρας της σφαγής των κατοίκων και της ισοπέδωσης του χωριού των Βοριζίων (27 Αυγούστου). Σήμερα, από τη μονή θα δείτε το χωριό Βορίζια και τον εγκαταλελειμμένο οικισμό Νέα Βορίζια. Τα Νέα Βορίζια κτίστηκαν από το κράτος για να στεγάσουν τους επιζώντες, αλλά τελικά οι κάτοικοι προτίμησαν να ξανακτίσουν το χωριό τους.
Σήμερα στη μονή στεγάζεται το Διεθνές Χωριό Κρητικής Νεολαίας.