ΠΑΤΕΡΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ.

[ΦΩΤΗΣ]

Από το Γεροντικό

Ρώτησαν ένα γέροντα: Από που προέρχεται ο πόλεμος της πορνείας; Και απάντησε: Από το πολύ φαγητό κι από τον πολύ ύπνο.
Είπε πάλι (ο ίδιος γέροντας): Ή φύση (του ανθρώπου) γεννάει τις επιθυμίες, αλλά ή εντατική άσκηση τις εξαφανίζει.
Ένας αδελφός ρώτησε τον αββά Παλλάδιο: Πες μου, πάτερ, τι να κάνω; Τρία χρόνια τώρα νηστεύω δυο μέρες συνεχόμενες και τρώγω την τρίτη και όμως δεν μπορώ να λυτρωθώ από το δαίμονα της πορνείας. Παιδί μου, αποκρίθηκε ο γέροντας, όταν ο Θεός έστειλε στους Ισραηλίτες τον προφήτη Ησαΐα, του είπε: «Αναβόησαν εν ισχύ και μη φείση, και ανάγγειλαν τω λαό τάς αμαρτίας αυτών εμέ ήμέραν εξ ημέρας ζητούσι και έγγίζειν μοι έπιθυμούσι λέγοντες• τι ότι ένηστεύσαμεν και ουκ είδες; έταπεινώσαμεν τάς ψυχάς ημών και ουκ έγνως;» (πρβλ. Ήσ. 58:1-3). και τους έδωσε αυτή την απόκριση: «Εν τοις ημέρες των νηστειών υμών ευρίσκεστε ποιούντες τα θελήματα υμών και τους υποχείριους υμών κακοποιείτε και πάντας τους ύπεναντίους υμών κατανύσσετε και νηστεύετε εις κρίσεις και μάχας, ώστε άκονστήν γενέσθαι ενώπιον Κυρίου την κραυγή υμών. Ου ταύτην την νηστεία έξελεξάμην, λέγει Κύριος, ουδέ αν κάμψης ως κρίκον τον τράχηλόν σου και σάκκον και σποδόν ύποστρώση ούδ' ούτω κληθήσεται νηστεία δεκτή» (πρβλ. Ήσ. 58:3-5).Κι εσύ λοιπόν, παιδί μου, αν νηστεύεις από φαγητά και κακολογείς κάποιον ή κατακρίνεις ή μνησικακείς ή αποδέχεσαι πονηρούς λογισμούς ή επιθυμείς κάτι ηδονικό ή απαγορευμένο και με το νου σου συγκατατίθεσαι στην επιθυμία, πώς θέλεις να λυτρωθείς από τον πόλεμο της πορνείας; Ή μήπως δεν ξέρεις, πώς οποίος ικανοποιεί νοερά την επιθυμία του, αυτός χορταίνει και μεθάει ακόμα και χωρίς τα υλικά φαγητά (και ποτά); Αν λοιπόν θέλεις να γίνει δεκτή ή νηστεία σου από το Θεό, φυλάξου πρώτα-πρώτα από κάθε πονηρό λόγο, από κάθε καταλαλιά και κατάκριση, και (γενικά), όπως είναι γραμμένο, «ου παραδέξη άκοήν ματαίαν» (Εξ. 23:1). Καθάρισε την καρδιά σου «από παντός μολυσμού σαρκός και πνεύματος» (Β' Κορ. 7:1), από κάθε μνησικακία και αισχροκέρδεια. Δάμασε το σώμα σου με πολλές μετάνοιες και αγρυπνίες και άλλους κόπους, καθώς και με ιδιαίτερη μελέτη (του λόγου του Θεού). και όταν πηγαίνεις για ύπνο, να μην ξαπλώνεις αναπαυτικά στο κρεβάτι, αλλά να κοιμάσαι καθιστός. Μ' αυτά και τα παρόμοια όταν παιδαγωγούνται οι νέοι, μπορούν, με τη χάρη του Θεού, να επιβληθούν στον πόλεμο της πορνείας. Γι' αυτό και οι πατέρες θέσπισαν να μη μένουμε σε κελί ή ερημητήριο, αλλά να ζούμε σε κοινόβιο και να δαμάζουμε τον εαυτό μας με πολλούς κόπους.

[ΦΩΤΗΣ]

Ό άββάς Αντώνιος είπε:
Κατά τη γνώμη μου, το σώμα έχει φυσική και έμφυτη κλίση προς τις επιθυμίες, ή οποία όμως δεν ενεργεί χωρίς να θέλει ή ψυχή. Παραμένει απλά στο σώμα σαν μια κλίση απαθής. Υπάρχει βέβαια και άλλη κλίση, (πού γεννιέται) από τη διατροφή και την καλοπέραση του σώματος με φαγητά και ποτά. Άπ' αυτά παράγεται θέρμη, πού διεγείρει το σώμα προς την πραγματοποίηση των επιθυμιών. Γι' αυτό και ο απόστολος παραγγέλλει: «Μη μεθύσκεσθε οίνο, εν ω εστίν ασωτία» (Εφ. 5:18). και ο Κύριος στο Ευαγγέλιο (λέει): «Προσέχετε εαυτοΐς μήποτε βαρηθώσιν υμών αϊ καρδιαι εν κραιπάλη και μέθη» (Λουκ. 21:34). Υπάρχει, τέλος, και μια τρίτη κλίση, πού προκαλείται από την επιβουλή και το φθόνο των δαιμόνων σε όσους αγωνίζονται. Πρέπει λοιπόν να γνωρίζουμε, ότι υπάρχουν τρεις κλίσεις σωματικής επιθυμίας: μία φυσική, μία από κατάχρηση φαγητών και μία από τους δαίμονες. Γι' αυτό, οποίος αγωνίζεται, πρέπει να γνωρίζει καλά τη διαφορά τους και να μην αγνοεί τα αίτια τους, ώστε ν' αντιμετωπίζει την καθεμιά με τον πιο κατάλληλο και πρόσφορο τρόπο.
Ένας αδελφός ρώτησε τον αββά Ποιμένα: Τι να κάνω, πού με πολεμούν ή πορνεία και ο θυμός;
και ο γέροντας του απάντησε:
Ό Δαβίδ έλεγε: «Τον μεν λέοντα επάτασσον, την δε άρκτον άπέπνιγον» (πρβλ. Α' Βασ. 17:34-37). Αυτό (συμβολικά) σημαίνει, ότι το θυμό πρέπει να τον κόβουμε με τη μακροθυμία, και τη σαρκική επιθυμία να την καταστέλλουμε με (σωματικούς) κόπους και με νηστεία.
Ένας γέροντας είπε σε κάποιον αδελφό, πού τον πολεμούσε ή πορνεία:
Αδελφέ, θέλεις να σωθείς ενώ κοιμάσαι; Πήγαινε, μόχθησε, κοπίασε, ζήτησε και θα βρεις• ξύπνα, χτύπησε (τη θύρα του θείου ελέους), και θα σου ανοιχθεί (πρβλ. Ματθ. 7:7-8. Λουκ. 11:9-10). Υπάρχουν στον κόσμο άνθρωποι, πού καλοτυχίζονται άπ' όλους και στεφανώνονται επειδή, αν και δέχονται πολλά χτυπήματα, όμως στέκονται ακλόνητοι. Πολλές φορές μάλιστα και ένας μόνο, μολονότι χτυπιόταν από δύο, έκανε κουράγιο στις πληγές και νίκησε αυτούς πού τον χτυπούσαν. Αν λοιπόν εκείνοι δείχνουν τέτοιον υπομονή για επίγειο κέρδος, δεν πρέπει να σταθείς εσύ με μεγαλύτερη καρτερία για τη βασιλεία των ουρανών, τη στιγμή μάλιστα πού έχεις και το Θεό σύμμαχο;

[ΦΩΤΗΣ]

ΚΘ. Η ΑΠΑΛΛΑΓΗ ΑΠΟ ΤΟΝ ΣΑΡΚΙΚΟ ΠΟΛΕΜΟ ΕΙΝΑΙ ΔΥΝΑΤΗ ΜΟΝΟ
ΜΕ ΤΗ ΒΟΗΘΕΙΑ ΤΟΥ ΘΕΟΥ. Η ΑΞΙΑ ΤΗΣ ΑΓΝΕΙΑΣ ΚΑΙ Ο ΚΙΝΔΥΝΟΣ
ΤΗΣ ΠΟΡΝΕΙΑΣ.

Του Παλλαδίου
Ο ΜΑΚΑΡΙΟΣ Μωυσής ο Αιθίοψ, πού πρώτα ήταν αρχηγός μεγάλης συμμορίας ληστών και μετά έγινε μοναχός δοκιμότατος και ιερέας και ένας από τους μεγάλους πατέρες, στις αρχές της μοναχικής του ζωής πολεμήθηκε τόσο πολύ από το δαίμονα της πορνείας, ώστε παρά λίγο να παραιτηθεί από το σκοπό του. Αντιστάθηκε όμως στον εχθρό με αυστηρή νηστεία και ησυχία. Με συμβουλή του μεγάλου Ισιδώρου της Σκήτης, κλείστηκε μέσα στο κελί του, και για πολύν καιρό ούτε έβγαινε έξω ούτε έτρωγε τίποτε άλλο, εκτός από μια λίτρα παξιμάδι. Επιπλέον δούλευε πολύ και έκανε πενήντα ευχές την ημέρα.
Πολέμησε έπειτα (το δαίμονα) και με συνεχή αγρυπνία. Έξι χρόνια δεν κοιμήθηκε καθόλου τη νύχτα. και μολονότι έλιωσε τελείως το σώμα του, ή πύρωση της σάρκας και τα πειρασμικά όνειρα συνεχίζονταν όπως πριν.
Μετά άπ' αυτό υποβλήθηκε σε άλλη σκληραγωγία: Έβγαινε τις νύχτες, πήγαινε στα κελιά των ηλικιωμένων αδελφών, πού δεν μπορούσαν να μεταφέρουν νερό για τις ανάγκες τους, έπαιρνε τις στάμνες τους, χωρίς εκείνοι να παίρνουν είδηση, και τις γέμιζε νερό γιατί ή πηγή ήταν πέντε σημεία (μίλια) μακριά από τα κελιά μερικών.
Μια νύχτα λοιπόν, καθώς είχε σκύψει στο πηγάδι για να γεμίσει τη στάμνα κάποιου μονάχου, ο δαίμονας τον χτύπησε από πίσω μ' ένα ρόπαλο και τον έριξε κάτω, αφήνοντας τον (να κείτεται) στον τόπο εκείνο σαν νεκρός. Την άλλη μέρα ήρθε ένας μοναχός και τον βρήκε πεσμένο και μισοπεθαμένο. Έτρεξε και το είπε στον μεγάλο Ισίδωρο. Εκείνος λοιπόν πήγε μαζί με μερικούς άλλους, τον σήκωσε και τον έφερε στην εκκλησία (της Σκήτης). Τόσο βαριά ήταν, πού μόλις μετά από ένα χρόνο μπόρεσε να συνέλθει.
Τότε ο μεγάλος ιερέας του Χριστού Ισίδωρος του λέει: Αδελφέ Μωϋσή, σταμάτα πια να πολεμάς τους δαίμονες και να τους εξοργίζεις τόσο. Γιατί ή άσκηση έχει όρια και στην πάλη με τους δαίμονες.
Όμως ο Μωυσής, το διαμάντι του Χριστού, του αποκρίθηκε:Δεν θα πάψω να τους πολεμώ, ώσπου να πάψουν οι ονειρικές φαντασίες μου. Μετά άπ' αυτό, του ξανάλεει ο μέγας Ισίδωρος:
Στο όνομα του Ιησού Χριστού, παύουν άπ' αύτη τη στιγμή τα άπρεπα όνειρα σου. Από τώρα να έρχεσαι χωρίς δισταγμό και να κοινωνείς τα θεία Μυστήρια. Βασανίστηκες τόσο σκληρά άπ' αυτό
το πάθος, για να μην καυχηθείς ότι με την άσκηση σου τάχα το νίκησες. (Βασανίστηκες) για το συμφέρον σου, για να μην πέσεις στην έπαρση.
Όταν (ο Μωυσής) άκουσε αυτά (τα λόγια), γύρισε στο κελί του. Από τότε φρόντισε ν' αγωνίζεται στην ησυχία με μέτρο, και απαλλάχθηκε από το πάθος της ακολασίας.
Του αββά Ησαΐα
Αν αγωνίζεσαι, να μη στηρίξει ή καρδιά σου το θάρρος της στον αγώνα σου, ότι τάχα αυτός σε προφυλάσσει, αλλά να πεις με το νου σου, ότι, επειδή καταπονώ το σώμα μου, ο Θεός δέχεται με ευμένεια την ταλαιπωρία μου.
Του αββά Κασσιανού
Αν υπάρχει μέσα μας ο ζήλος ν' αγωνιστούμε νόμιμα και να στεφανωθούμε, όπως λέει ο απόστολος (Β' Τιμ. 2:5), αφού νικήσουμε το ακάθαρτο πνεύμα της πορνείας, να μην έχουμε θάρρος στη δική μας δύναμη και άσκηση, αλλά στη βοήθεια του Δεσπότη μας Θεού. Γιατί δεν παύει ο άνθρωπος να πολεμείται άπ' αυτό το πνεύμα, ώσπου να πιστέψει αληθινά ότι όχι με τη δική του επιμέλεια και με τον δικό του κόπο, αλλά με την προστασία και τη βοήθεια του Θεού απαλλάσσεται άπ' αυτή την αρρώστια και ανεβαίνει στο ύψος της αγνείας. Γιατί αυτό είναι, βέβαια, κάτι πού υπερβαίνει τη φύση και κάνει κατά κάποιο τρόπο ασώματο εκείνον πού έχει υποτάξει τους ερεθισμούς της σάρκας και τις ηδονές της. Γι' αυτό λοιπόν είναι αδύνατον - για να το πω έτσι να πετάξει με τα δικά του φτερά προς το υψηλό και ουράνιο τούτο βραβείο της αγιοσύνης και να γίνει μιμητής των αγγέλων, αν δεν τον σηκώσει ή χάρη του Θεού από τη γη και τη λάσπη. Γιατί καμιά άλλη αρετή δεν εξομοιώνει περισσότερο με τους αγγέλους τους δεμένους με τη σάρκα ανθρώπους όσο ή αρετή της αγνείας. Μ' αυτή την αρετή, ενώ βρίσκονται και ζουν ακόμα στη γη, έχουν το πολίτευμα στους ουρανούς, σύμφωνα με τον απόστολο (Φιλιπ. 3:20).
Δείγμα του ότι αποκτήσαμε τελείως αυτή την αρετή είναι το να μην προσηλώνεται ή ψυχή σε καμιά εικόνα αισχρής φαντασίας κατά τη διάρκεια του ύπνου. Γιατί αν και δεν λογαριάζεται σαν αμαρτία αυτή ή κίνηση (στον ύπνο), αποτελεί όμως απόδειξη πώς ή ψυχή είναι άρρωστη και δεν έχει ακόμα ελευθερωθεί από το (σαρκικό) πάθος. Γι' αυτό πρέπει να πιστεύουμε, πώς οι αισχρές φαντασίες, πού μας έρχονται στον ύπνο, είναι τεκμήρια της προηγούμενης αμέλειας και της αρρώστιας μας. Ακόμα περισσότερο κάνει φανερή την κρυμμένη μέσα στα βάθη της ψυχής μας ασθένεια ή ρεύση, πού μας συμβαίνει στην ανάπαυση του ύπνου. Γιατί όσοι έφτασαν στο έπακρο της αγιοσύνης και της αγνείας, ούτε όταν κοιμούνται προσηλώνονται στις φαντασίες (των ονείρων) ούτε όταν είναι ξύπνιοι αισθάνονται καμιά κίνηση (αμαρτωλής επιθυμίας).

[ΦΩΤΗΣ]

Από το Γεροντικό
Έλεγαν για την αμμά Σάρα, ότι για δεκατρία χρόνια βασανιζόταν από το δαίμονα της πορνείας, και ποτέ δεν προσευχήθηκε να υποχωρήσει ο πόλεμος. Απεναντίας, έλεγε: "Θεέ μου, δώσε μου δύναμη! Μια μέρα λοιπόν, πού είχε σφοδρό σαρκικό πόλεμο, ανέβηκε στο κελί της για να προσευχηθεί. και τότε της φανερώθηκε το πνεύμα της πορνείας με ανθρώπινη μορφή και τη ρώτησε: Εσύ με νίκησες, Σάρα;
Δεν σε νίκησα εγώ, αλλά ο Κύριος μου, ο Χριστός, απάντησε εκείνη.

Κάποιος άνθρωπος αρνήθηκε τον κόσμο, ήρθε στη Σκήτη και έγινε μοναχός. Ήταν μάλιστα αγωνιστής. Από φθόνο του πονηρού όμως πολεμήθηκε από την επιθυμία γυναίκας. Μόλις άρχισε ο πόλεμος αυτός, τον φανέρωσε στους πατέρες. Κι εκείνοι, επειδή ήξεραν ότι ήταν (καλός πνευματικός) εργάτης, του όρισαν (διάφορες) ασκήσεις. Τις δέχθηκε και τις εκτελούσε πρόθυμα, αλλά το σώμα του εξαντλήθηκε τόσο πολύ άπ' αυτές, ώστε δεν μπορούσε ούτε να σηκωθεί.
Τότε, με οικονομία του Θεού, ήρθε στη Σκήτη ένας ξενομερίτης γέροντας. Αφού επισκέφθηκε άλλους πατέρες, πέρασε κι από το δικό του κελί. Απόρησε όμως, γιατί, ενώ το βρήκε ανοιχτό, δεν βγήκε κανείς να τον προϋπαντήσει. Μήπως είναι άρρωστος αυτός πού μένει εδώ; είπε μέσα του.
Πλησίασε και χτύπησε. Καθώς δεν παρουσιάστηκε κανείς, μπήκε μέσα και βρήκε τον αδελφό να κείτεται άρρωστος. Τι έχεις, πάτερ; τον ρώτησε.
Εκείνος τότε του διηγήθηκε τα βάσανα του, ότι δηλαδή πολεμήθηκε από την επιθυμία γυναίκας, ότι το φανέρωσε στους πατέρες και ότι εκείνοι του έβαλαν διάφορες ασκήσεις, πού, μολονότι τις έκανε - κατέληξε -, από τη μια το σώμα του εξασθένησε και από την άλλη ο πόλεμος μεγάλωσε.
Σαν τ' άκουσε όλα αυτά ο γέροντας, του είπε:
Οι πατέρες βέβαια, σαν δυνατοί (πού είναι), καλά σου όρισαν αυτές τις ασκήσεις. "Αν όμως θέλεις ν' ακούσεις κι εμένα τον ταπεινό, άφησε από δω κι εμπρός τις ασκήσεις, αφού καμιά ωφέλεια δεν βρήκες άπ' αυτές, τρώγε το λίγο φαγητό σου στον καιρό του, κάνε τη μικρή σου ακολουθία και «έπίρριψον επί Κύριον την μέριμνα σου» (Ψαλμ. 54:23) και την αδυναμία σου. Γιατί με τους δικούς σου μόνο κόπους δεν θα μπορέσεις να νικήσεις σ' αυτόν τον πόλεμο. Το σώμα μας, βλέπεις, είναι σαν ένα ρούχο: "Αν το φροντίσεις, θα διατηρηθεί- αν το παραμελήσεις, θα καταστραφεί.
Ό αδελφός έκανε έτσι (πού του είπε ο γέροντας), και σε λίγες μέρες λυτρώθηκε από τον πόλεμο.

Ένας γέροντας είπε:
Όπως λίγη αψιθιά φτάνει για ν' αχρηστέψει (με την πικράδα της) ολόκληρο δοχείο με μέλι, έτσι και μια σωματική αμαρτία είναι αρκετή για να μας στερήσει τη βασιλεία των ουρανών και να μας στείλει στη γέεννα του πυρός.

[ΦΩΤΗΣ]

Ένας αδελφός ρώτησε κάποιον γέροντα: Τι να κάνω, αββά, που πολεμούμαι φοβερά από την πορνεία;
Και ο γέροντας του είπε:
Με όση δύναμη έχεις, προφυλάξου απ' το λογισμό τούτο για τι οποίος νικηθεί απ' αυτόν (και αμαρτήσει), απελπίζεται για τη σωτηρία του. Όπως ακριβώς ένα πλοίο, που παλεύει με την τρικυμία και τη θύελλα και τη θαλασσοταραχή, αν του φύγει το πηδάλιο, κινδυνεύει μεν, αλλά πλέει ακόμα• και όμοια, αν του σπάσει το κατάρτι ή χαθεί κάτι άλλο απ' αυτά που του χρειάζονται για να πλέει με ασφάλεια, μπορούν ακόμα οι επιβάτες να ελπίζουν βάσιμα ότι τελικά το σκάφος θα σωθεί. Έτσι και ο άνθρωπος, αν είναι ράθυμος με τ' άλλα πάθη, αν δηλαδή υποχωρεί από ραθυμία σε κάποιο απ' αυτά, έχει την προσδοκία ότι με τη μετάνοια θα βγει τελικά νικητής• αν όμως πέσει έστω και μια φορά στο πάθος της πορνείας, τότε απελπίζεται, όπως ο ναυαγός τη στιγμή πού βουλιάζει το πλοίο.

Του αγίου Εφραίμ
Θέλεις, αδελφέ, να μάθεις πόσο φοβερή και ολέθρια είναι ή πορνεία; Αναλογίσου, ότι εκείνους πού δεν μπόρεσαν να θανατώσουν στην έρημο τα δαγκώματα των φιδιών (βλ. Άριθ. 21:4-9), τους έριξε κάτω (νεκρούς) η πορνεία στη Μαδιάμ. Για χάρη της δεν δίστασαν να φάνε ακόμα και ειδωλόθυτα. Γι' αυτό θανατώθηκαν, μέσα σε μια μόνο μέρα, είκοσι τρεις χιλιάδες λάου (Α' Κορ. 10:8.Πρβλ. Αριθ. 25:1-9).
Όπως με το θυμίαμα ευφραίνεται η όσφρηση, έτσι και με την αγνεία ευφραίνεται το Άγιο Πνεύμα και κατοικεί στον άνθρωπο. Απεναντίας, όπως ο χοίρος χαίρεται να κυλιέται στη λάσπη, έτσι και οι δαίμονες χαίρονται με τη βρωμιά της πορνείας.
Φως λαμπρό και χαρά και ειρήνη και υπομονή κατοικούν στην αγνεία. Λύπη και ακηδία και ύπνος αχόρταστος και σκοτάδι ζοφερό βρίσκονται μαζί με την πορνεία.
Αδελφέ, να μην περιποιείσαι και να μη στολίζεις ελεύθερα το σώμα σου. Άκουσε τι λέει ο απόστολος: «Τάς δε νεωτερικάς Επιθυμίας φεύγε» (Β' Τιμ. 2:22). Δεν ξέρεις με τι εχθρό παλεύεις; Δεν ξέρεις, ότι είναι φοβερό να γίνεσαι παγίδα για άλλη ψυχή; Μάθε μάλιστα και τούτο, ότι αν ο εξωτερικός άνθρωπος είναι ωραίος και στολισμένος, η ψυχή όμως μέσα του έχει μολυνθεί, δεν θα αργήσει και η σωματική ομορφιά να χαθεί• αν όμως αποκτήσει κανείς ψυχική ωραιότητα, αυτή θα ξεχυθεί και στον εξωτερικό άνθρωπο, προπαντός όμως θα μείνει αναλλοίωτη.

[ΦΩΤΗΣ]

Λ. ΝΑ ΜΗ ΔΕΧΟΜΑΣΤΕ ΤΟΥΣ ΑΙΣΧΡΟΥΣ ΛΟΓΙΣΜΟΥΣ
ΝΑ ΜΗΝ ΚΟΙΤΑΖΟΥΜΕ ΠΕΡΙΕΡΓΑ ΟΥΤΕ ΝΑ ΛΕΜΕ
Η ΝΑ ΑΚΟΥΜΕ ΑΙΣΧΡΑ ΛΟΓΙΑ.
Η ΣΥΓΚΑΤΑΘΕΣΗ ΣΤΟΥΣ ΛΟΓΙΣΜΟΥΣ ΕΙΝΑΙ ΤΟΣΟ ΕΝΟΧΗ
ΟΣΟ ΚΑΙ Η ΠΡΑΞΗ.
Από το βίο του αγίου Σάββα
ΒΑΔΙΖΕ κάποτε ο μακάριος Σάββας προς τον Ιορδάνη μαζί μ' ένα δόκιμο μοναχό, νέο στην ηλικία. Στο δρόμο συναντούσαν πολλούς κοσμικούς. Ανάμεσα τους ήταν και μια όμορφη κοπέλα - παγίδα, από την οποία δεν ήταν εύκολο να ξεφύγει το βλέμμα του απρόσεκτου.
Αφού την προσπέρασαν, ο Σάββας, για να δοκιμάσει το μαθητή του, τον ρωτάει:
Πώς σου φάνηκε εσένα εκείνη ή νέα; Γιατί είχε, θαρρώ, ένα μονάχα μάτι.
Όχι, πάτερ, απάντησε ο δόκιμος. Είχε και τα δυο της μάτια.
Μήπως έχεις κάνει λάθος, παιδί μου; επέμεινε ο όσιος. Γιατί ήταν βγαλμένο, και μάλιστα κάπως αδέξια, το ένα μάτι της κοπέλας.
Ό δόκιμος δεν κατάλαβε πώς ή ερώτηση του σοφού (Σάββα) είχε σκοπό να τον δοκιμάσει, και πώς ο ίδιος γνώριζε πολύ καλά εκείνο πού ζητούσε τάχα να μάθει. Γι' αυτό του είπε:
Όχι, πάτερ. Απεναντίας, και τα δυο της μάτια ήταν λαμπερά πολύ και πανέμορφα.
και πώς το ξέρεις αυτό τόσο καλά, ώστε να το βεβαιώνεις με τέτοια σιγουριά; τον ρώτησε ο Σάββας. Μα την παρατήρησα επίμονα, γι' αυτό ξέρω καλά πώς έχει και τα δυο της μάτια.
Αφού λοιπόν παγιδεύτηκε έτσι ο δόκιμος, ο θείος Σάββας άρχισε φανερά πια να τον ελέγχει.
Που πέταξες, του λέει, την παραγγελία, «μη επιστήσεις το σον όμμα προς αυτήν» (Παροιμ. 9:18) και «μη συναρπασθής από των αυτής βλεφάρων» (Παροιμ. 6:25);
Λοιπόν, δεν θα μένεις πια μαζί μου ούτε θα ξαναπατήσεις στο κελί μου, ώσπου να συνηθίσεις να μη φέρνεις γύρω τα μάτια σου, αλλά να τα έχεις κατεβασμένα στη γη.

[ΦΩΤΗΣ]

Από το βίο της αγίας Συγκλητικής

Η μακαριά Συγκλητική έλεγε στις συγκεντρωμένες αδελφές:
Καθεμιά μας πρέπει να γνωρίζει καλά την αποστολή της και να μη γλιστράει προς τα κάτω, αλλά να ζητάει πάντα τα υψηλότερα.
Δεν αγνοείτε, βέβαια, την παραβολή του Ευαγγελίου για τα εκατό και τα εξήντα και τα τριάντα (Ματθ. 13:8. Μάρκ. 4:8, 20). Λοιπόν, τα εκατό αφορούν τη δική μας ιδιότητα, (των μοναχών)• τα εξήντα αναφέρονται σ' εκείνους πού ασκούνται στην εγκράτεια• και τα τριάντα, σ' αυτούς πού ζουν με σωφροσύνη.
Είναι λοιπόν καλό να προχωράμε από τα τριάντα στα εξήντα. Είναι δηλαδή καλό να προκόβουμε από τα μικρότερα στα μεγαλύτερα. Απεναντίας, δεν είναι ακίνδυνο να πέφτουμε από τα μεγαλύτερα στα μικρότερα. Γιατί εκείνος πού μια φορά θα στραφεί στα χειρότερα, δεν μπορεί να σταθεί πια ούτε σ' αυτά (σταθερός), αλλά κατρακυλάει ως τα βάθη της απώλειας.
Μερικές λοιπόν, πού υποσχέθηκαν (να ζήσουν με) παρθενία, παρασύρονται με το λογισμό τους, από αστάθεια προαιρέσεως, και «προφασίζονται προφάσεις εν αμαρτίαις» (πρβλ. Ψαλμ. 140:4), λέγοντας μέσα τους: Αν ζήσουμε με σωφροσύνη - (εγώ θα έλεγα), μάλλον με αφροσύνη - θα κερδίσουμε τουλάχιστον τα τριάντα. Αυτή όμως ή σκέψη είναι του εχθροί). Γιατί εκείνος πού πηγαίνει από τα ανώτερα στα κατώτερα, εμπαίζεται από τον εχθρό. Όποιος κάνει κάτι τέτοιο, λογαριάζεται σαν στρατιώτης πού λιποτάκτησε, και όχι σαν στρατιώτης πού προτίμησε να καταταχθεί σε κατώτερο στρατιωτικό σώμα. Δεν συγχωρείται λοιπόν, αλλά τιμωρείται, επειδή εγκατέλειψε το ανώτερο σώμα.
Πρέπει, επομένως, να προχωράμε συνεχώς από τα χαμηλότερα στα υψηλότερα, «τα μεν οπίσω επιλανθανόμεναί», σύμφωνα με την αποστολική παραγγελία, «τοις δε έμπροσθεν έπεκτεινόμεναι» (πρβλ. Φιλιπ. 3:14), και να τηρούμε την απόλυτη σωφροσύνη πού μας επιβάλλει ή ιδιότητα μας. Γιατί και οι κοσμικές γυναίκες πιστεύουν ότι ζουν με σωφροσύνη, μαζί μ' αυτήν όμως υπάρχει και αφροσύνη, αφού εκείνες αμαρτάνουν με όλες τις άλλες αισθήσεις. και κοιτάζουν αδιάντροπα και γελούν με αναίδεια... Εμείς ας τ' αφήσουμε αυτά και ας ανέβουμε στα όψη των αρετών. Από τα μάτια μας ας διώξουμε κάθε μάταιο θέαμα• γιατί και ή Γραφή λέει, «οι οφθαλμοί σου ορθά βλεπέτωσαν» (Παροιμ. 4:25). Άλλα και τη γλώσσα μας πρέπει να εμποδίζουμε από τα σχετικά αμαρτήματα• γιατί δεν είναι σωστό να λέει αισχρά λόγια (αυτή, πού είναι) το όργανο της υμνολογίας (του Θεού).
Αυτά θα μπορέσουμε να τα εφαρμόσουμε, αν δεν βγαίνουμε συχνά έξω από το μοναστήρι, αφού οι κλέφτες, κι αν ακόμα δεν το θέλουμε, μπαίνουν στην ψυχή μας μέσω των αισθήσεων. Γιατί πώς είναι δυνατόν να μη μαυρίσει ένα σπίτι από τον καπνό πού υπάρχει έξω, όταν ανοιχθούν οι πόρτες του;
Αναγκαστικά λοιπόν πρέπει ν' αποφεύγουμε να πηγαίνουμε στην αγορά. Γιατί αν θεωρούμε βαρύ και άπρεπο το να δούμε γυμνούς τους γονείς ή τ' αδέλφια μας, πόσο μάλλον θα είναι για μας βλαβερό να βλέπουμε στις πλατείες αυτούς πού έχουν ξεγυμνωθεί αδιάντροπα ή ν' ακούμε αισχρόλογα; Μα και στα σπίτια μας ακόμα όταν κλειστούμε, ούτε και τότε πρέπει να είμαστε αμέριμνες, αλλά να βρισκόμαστε σε συνεχή επαγρύπνηση, όπως είναι γραμμένο (Ματθ. 26:41. Α' Θεσ 5:6). Γιατί Όσο περισσότερο προσέχουμε να διατηρούμε τη σωφροσύνη μας, τόσο και με ερεθιστικότερους λογισμούς παλεύουμε. Όσο προκόβουν, βλέπετε, οι αθλητές, τόσο και ισχυρότερους αντιπάλους έχουν να αντιμετωπίσουν.
Κοίταξε λοιπόν πόσο προχώρησες, και δεν θα λιποψυχήσεις για τις παρούσες δυσκολίες. Νίκησες τη σωματική και έμπρακτη πορνεία; Ό εχθρός θα σε πολεμήσει με την πορνεία (πού διαπράττεται) μέσω των αισθήσεων. Όταν κι άπ' αυτή φυλάξεις τον εαυτό σου, τότε θα φωλιάσει μέσα στο νου σου και θα σου κηρύξει τον αόρατο πόλεμο, παρουσιάζοντας σου όμορφα πρόσωπα και (θυμίζοντας σου) παλιές γνωριμίες, (πού είχες ξεχάσει).
Πρέπει, επομένως, να μην αποδεχόμαστε τις φανταστικές (αυτές) εικόνες. Γιατί λέει ή Γραφή: «Εάν πνεύμα του εξουσιάζοντας άναβή επί σε, τόπον σου μη αφής» (Έκκλ. 10:4). Ή συγκατάθεση μας στις φανταστικές πορνικές παραστάσεις είναι τόσο ενοχή, όσο και ή πορνεία για τους κοσμικούς. Γιατί λέει (πάλι) ή Γραφή: «Δυνατοί δυνατώς έτασθήσονται» (Σοφ. Σολ. 6:6).
Είναι λοιπόν μεγάλος ο αγώνας ενάντια στο δαιμόνιο της πορνείας. Αυτή είναι το πιο αποτελεσματικό όπλο του εχθρού για την απώλεια μιας ψυχής. Αυτό εννοούσε και ο μακάριος Ιώβ, όταν έλεγε για το διάβολο, «ή δύναμις αυτόν έπ' ομφαλού γάστρας» (Ιώβ 40:16).
Να γιατί πρέπει να βρισκόμαστε πάντα σε κατάσταση νίψεως, και, αφού καταλάβουμε καλά πόσο φοβερός είναι ο εχθρός, να φυλαγόμαστε από τις διάφορες επιβουλές του, επειδή, όπως είπα, και με τα εξωτερικά πράγματα μας πολεμάει και με τους εσωτερικούς λογισμούς μας χτυπάει, πολύ περισσότερο μάλιστα μ' αυτούς.
Σε τούτον τον πόλεμο μας χρειάζονται επίπονη άσκηση και αδιάλειπτη προσευχή. Αυτά, βέβαια, μας προστατεύουν γενικά από κάθε κακό λογισμό. Συγκεκριμένα όμως εναντίον του ολέθριου αυτού εχθρού, (δηλαδή του δαίμονα της πορνείας), πρέπει να χρησιμοποιούμε και κάποιους ειδικούς συλλογισμούς, πολεμώντας τον με αντίθετες φαντασίες. Αν λ.χ. σχηματιστεί στη διάνοια μας ή εικόνα ενός ωραίου προσώπου, ο νους, με τη δύναμη του λογικού, ας καταστρέφει (νοερά) το είδωλο εκείνο• ας του βγάζει τα μάτια, ας του ξεσκίζει τις σάρκες από τα μάγουλα, ας του κόβει τα χείλια, και ας βλέπει στο έξης ένα αποκρουστικό σύμπλεγμα από γυμνά κόκαλα. Και τότε ας σκεφτεί τι ήταν εκείνο πού ποθούσε. Ας αντικρίσει ακόμα ο νους και το σώμα όλο του αγαπημένου (προσώπου) γεμάτο από κακοφορμισμένες και δύσοσμες πληγές, να διαλύεται όπως τα σώματα των νεκρών. Ας δει, τέλος, καθεμιά μας, με τα μάτια της ψυχής της και τον ίδιο της τον εαυτό νεκρό.
Έτσι ο νους θα γεμίσει με αηδία, θα σβήσει τον πόθο προς εκείνο (το πρόσωπο, πού του προκαλεί σαρκική επιθυμία), θα μπορέσει να αναχαιτίσει τον εαυτό του από τη μάταιη πλάνη, αφού θα σκέφτεται πώς αυτό πού ποθούσε δεν ήταν τίποτε άλλο παρά αίμα και φλέγμα πού περιβάλλει τους ζωντανούς οργανισμούς, Και θ' αποτραβηχτεί στο εξής από την ηδυπάθεια. Μ' αυτόν τον τρόπο μπορεί κανείς να επιβληθεί εύκολα, με τη βοήθεια του Θεού, στις σαρκικές ηδονές.

[ΦΩΤΗΣ]

Του αγίου Εφραίμ

Ν' αντιμετωπίζεις με σκληρότητα το δαίμονα της πορνείας, σαν (να έχεις μπροστά σου) σκυλί, και να μη θελήσεις διόλου να παρασυρθείς από σχετικό λογισμό. Γιατί όπως από μια σπίθα φουντώνει ή φωτιά, έτσι κι από μια κακή ενθύμηση πληθαίνουν οι κακές επιθυμίες. Δίωξε λοιπόν μακριά σου την ανάμνηση τους με περισσότερη αηδία άπ' όσην αισθάνεσαι για τη δυσοσμία του βούρκου.
Αν, καθώς εργάζεσαι, σε ενοχλήσει το πνεύμα της πορνείας, μη βαρεθείς να σηκώσεις τα χέρια σου σε προσευχή. Κι αν τότε σου επιτεθεί πιο άγρια, σήκω και προσευχήσου γονατιστός. Η προσευχή πού θα κάνεις με πίστη, θα πολεμήσει για χάρη σου (το πονηρό πνεύμα).
Αν μας ενοχλεί η σαρκική επιθυμία, ας σκύψουμε σ' έναν τάφο και ας δούμε τα μυστήρια της φύσεως μας - σωρό τα οστά, το ένα πάνω στο άλλο, κρανία γυμνωμένα από τις σάρκες, κόκαλα, κόκαλα. Και βλέποντας τα, ας θεωρήσουμε πώς βλέπουμε σ' εκείνα τους εαυτούς μας. Και ας στοχαστούμε τότε, που κατέληξαν η ανθηρή ομορφιά της ζωής αυτής και το ζωηρό χρώμα του προσώπου και η υπόλοιπη ωραιότητα. Μ' αυτή τη σκέψη θα σβηστεί η φλόγωση της σάρκας.
Είναι δυνατόν όμως να πολεμήσουμε και με τη βοήθεια του Θεού να νικήσουμε αυτό το πάθος και με άλλους λογισμούς. Γιατί ο εχθρός, πού ενοχλεί συνεχώς τον αδελφό με την έξαψη (της σαρκικής επιθυμίας), του βάζει τέτοιους λογισμούς:
«Ως πότε θα υπομένεις τον κόπο και την ενόχληση του πάθους; Ικανοποίησε μόνο μια φορά την επιθυμία σου, για να σου φύγει πια ο πόλεμος, και υστέρα μετανοείς. Δεν είναι δα και σπουδαίο πράγμα. Λίγης ώρας υπόθεση, και μετά πέρασε. Ο Θεός, από την άλλη, είναι φιλάνθρωπος και σπλαχνικός και θα σε δεχθεί πάλι όταν μετανοήσεις».
Ο αδελφός τότε ας τον αντικρούσει με μιαν απάντηση σαν κι αυτή:
Εχθρέ του γένους μας και πολέμιε της σωτηρίας μας, με ρωτάς ως πότε θα υπομένω τον κόπο; Σου αποκρίνομαι: Ώσπου να δει ο Κύριος την ταπείνωση μου και τον κόπο μου, και να συγχωρήσει όλες τις αμαρτίες μου (Ψαλμ. 24:18)• ώσπου να μ' ελευθερώσει, όπως τη χήρα (Λουκ. 18:1-8), από σένα, τον αντίδικο μου. Δεν ξέρεις, εξάλλου, διάβολε, πώς αν ένα θηρίο συνηθίσει να τρώει σάρκες, γίνεται όλο και πιο αιμοβόρο; Πώς λοιπόν μου βάζεις τη σκέψη, ότι αν μια φορά ικανοποιήσω την επιθυμία μου, δεν θα ξαναπολεμηθώ; Και ποιος με βεβαιώνει, ότι αν μολύνω το σώμα μου, θα βρω καιρό για να μετανοήσω, και δεν θα ριχθώ στην κόλαση μαζί με «τους εργαζομένους την ανομία» (Ψαλμ. 5:6); Γιατί ή ζωή μας πάνω στη γη είναι σκιά (πρβλ. Ιώβ 8:9). Και τι δεν μπορεί να γίνει μέσα σε λίγη ώρα; Αν πάρω ένα μαχαίρι και σχίσω τον εαυτό μου;... Γι' αυτό ακριβώς λοιπόν δεν πρέπει να σ' ακούσω, για να μη χάσω μέσα σε λίγη ώρα πλούτο αιώνιο και για να μη γίνω αιχμάλωτος σου, σκορπίζοντας μέσα σε μια στιγμή όσα μάζεψα τόσα χρόνια, φυλάγοντας με τόσους κόπους τις αρετές. Λες ακόμα ότι δεν είναι σπουδαίο πράγμα;
Άκουσε λοιπόν, εχθρέ και επίβουλε της ζωής μας, ποια τιμή έχει οριστεί (από το Θεό) για όσους νίκησαν με την ευσέβεια τους τούτο το πάθος, πού εσύ ονομάζεις μικρό, και ποια τιμωρία έχει ετοιμαστεί για όσους νικήθηκαν άπ' αυτό. Μήπως ο σώφρων Ιωσήφ δεν επαινείται άπ' όλες τις γενιές και δεν δοξάζεται στον ουρανό και στη γη, επειδή νίκησε αυτό το πάθος (Γεν. 39:12), ενώ, απεναντίας, η ντροπή της Αιγύπτιας χλευάζεται, καθώς κηρύσσεται σ' όλο τον κόσμο; Το ίδιο άλλωστε δεν εγκωμιάζεται και η μακαριά Σωσάννα άπ' όλους μέχρι σήμερα κι ως τη συντέλεια του κόσμου, επειδή δεν υποχώρησε σ' αυτή την επιθυμία, αλλά καταφρόνησε και το θάνατο ακόμα για να διατηρήσει τη σωφροσύνη της (Δαν., Σωσ: 23); Οι πρεσβύτεροι όμως και οι κριτές (του λάου), πού θεωρούνταν ότι κυβερνούν το λαό, επειδή νικήθηκαν άπ' αυτό το πάθος, θανατώθηκαν με λιθοβολισμό (Δαν., Σωσ.:62), αλλά (συνάμα) άφησαν και κακό όνομα στις γενιές πού ακολούθησαν.
Φύγε λοιπόν από κοντά μου, εργάτη της ανομίας και πολέμιε των ψυχών! Ο Κύριος και Θεός, που έδωσε στους ανθρώπους το Πνεύμα Του το Άγιο, να σε επιτιμήσει και ν' αχρηστέψει τα τεχνάσματα και τις παγίδες σου, γιατί παραμονεύεις σαν το λιοντάρι, θέλοντας να καταβροχθίσεις την ψυχή μου (πρβλ. Α' Πετρ. 5:8). Η γλυκύτητα σου είναι πίκρα και το ίσιωμα σου είναι βάραθρο πού οδηγεί στην απώλεια και τα δώρα σου είναι γεμάτα φθορά και θάνατο. Τι με παρακινείς να κάνω; Να αρνηθώ την τόση χάρη, πού πήρα από τον Κύριο μου, και να λυπήσω το Άγιο Πνεύμα, με το όποιο σφραγίστηκα για την ήμερα της απολυτρώσεως (Εφ. 4:30); Να κάνω τα μέλη του Χριστού μέλη πόρνης (Α' Κορ. 6:15) και να χάσω τον αγιασμό, χωρίς τον όποιο κανείς δεν θα δει τον Κύριο (Έβρ. 12:14); Να στερηθώ ακόμα την ατελεύτητη χαρά και δόξα του Κυρίου μου και να κληρονομήσω μαζί μ' εσένα την άσβηστη φωτιά και τον ακοίμητο σκώληκα (Μάρκ. 9:48) και τις υπόλοιπες αιώνιες τιμωρίες, πού έχουν ετοιμαστεί από το Θεό για σένα και τους αγγέλους σου (Ματθ. 25:41); Αυτά με συμβουλεύεις να κάνω και να πάθω μέσα σε λίγη ώρα, και λες ότι δεν είναι τίποτα το πράγμα; Ξέρω καλά, πώς, αν σ' ακούσω, εσύ θα τρέξεις να φέρεις στον πατέρα σου, το σατανά, σαν ευχάριστη είδηση τη δική μου απώλεια, και θα χαρείς μαζί του για την πτώση μου• εγώ όμως θα παρουσιαστώ ντροπιασμένος μπροστά στον ουράνιο Πατέρα μου. Όχι, δεν θα με πείσεις, διάβολε! Καλύτερα να μ' ενοχλείς σαν σκυλί, παρά να γελάσεις έτσι σε βάρος μου. Γιατί «Κύριος στερέωμα μου και καταφυγή μου και αντιλήπτωρ της σωτηρίας μου• Κύριος υπερασπιστής της ζωής μου και έπ' αυτόν έλπιώ» (πρβλ. Ψαλμ. 17:3• 26:1) και θα σωθώ από τις παγίδες σου.
Εκτός άπ' αυτά, αγαπητέ, να προβάλλεις εναντίον του το φόβο της γέεννας και την πικρότητα των βασανιστηρίων. Κι έτσι, με το φόβο εκείνης της φωτιάς θα μαραθεί μέσα σου η φωτιά (της σαρκικής επιθυμίας).
Αν θέλεις, θα σου παρουσιάσω και μια μικρή εικόνα της τιμωρίας στη γέεννα, για να συμπεράνεις νοερά, απ' αυτό το μικρό παράδειγμα, πόσο μεγάλος και αφόρητος είναι εκείνος ο πόνος.
Δεν μπήκες ποτέ σε λουτρό; Δεν έχεις δει εκεί ανθρώπους, παραλυμένους από τη θερμότητα, να ρίχνονται (για ν' ανακουφιστούν) στο δροσερό νερό; Σ' εκείνη όμως τη φλόγα, πού μέλλει να δεχθεί τους αμαρτωλούς, ούτε δεξαμενή (με δροσερό νερό) βρίσκεται κοντά, ούτε πόρτα και έξοδος υπάρχει, ούτε φωτισμός, ούτε αέρας δροσερός. Ούτε κι αν βάλει κανείς τις φωνές, καθώς θα καίγεται από τη φλόγα, θα βρεθεί άλλος να τον βοηθήσει ή να τον παρηγορήσει. Γιατί είναι γραμμένο: «Η κρίσης ανέλεος τω μη ποιήσαντι έλεος» (Ίακ. 2:13).
Δεν έχεις δει ακόμα και το ίδιο το καμίνι, πού καίει κάτω απ' το λουτρό; Πόσο φόβο εμπνέει σ' εκείνον πού θα το πλησιάσει μονάχα; Εκεί όμως, (στην κόλαση), κατακαίγονται από τη θεϊκή φωτιά οι ασεβείς, και οι, αμαρτίες τους φουντώνουν πιο πολύ τις φλόγες και τους κάνουν ανυπόφορη την τιμωρία. Γιατί είναι γραμμένο: «Θυμός και οργή, θλίψις και στενοχώρια επί πάσαν ψυχήν ανθρώπου του κατ εργαζομένου το κακόν» (Ρωμ. 2:8-9).
Αυτά λοιπόν, αδελφέ, να συλλογίζεσαι, και θα διαλυθεί από τη διάνοια σου η επιθυμία της ηδονής, όπως διαλύεται το κερί από τη φωτιά. Φύλαγε τα μάτια σου και γύριζε τα αλλού, για να μη βλέπουν μάταια πράγματα. Το μάτι, πού στρέφεται εδώ κι εκεί, είναι φοβερός προδότης. Γιατί με τις άλλες αισθήσεις ο νους πολεμείται μόνο όσο υπάρχει και η αιτία που τον προκαλεί• όταν όμως απομακρυνθεί ή αιτία ή συμβεί κάτι ενάντιο, τότε διώχνεται και φεύγει (από το νου) και ο πόλεμος. Απεναντίας, εκείνος (ο πόλεμος) πού προκαλείται από τα μάτια, είναι φοβερός όχι μόνο όσο είναι παρούσα ή αιτία, αλλά και όταν απουσιάζει και μάλλον περισσότερο θλίβει την ψυχή όταν απουσιάζει η αιτία, παρά όταν είναι παρούσα, γιατί τότε ανάβει (πιο πολύ) την επιθυμία.
Τι εννοώ; Άκουσε κάποιος μελωδίες μουσικών, και πέρασε• έπειτα όμως άκουσε πένθιμες φωνές και μοιρολόγια, και με το θρήνο εξουδετερώθηκε η μελωδία των μουσικών. Με τον ίδιο τρόπο, κάποιος δοκίμασε μέλι• έπειτα όμως δοκίμασε και κάτι πικρό, κι έτσι ή γλύκα του μελιού χάθηκε από την πικράδα που την ακολούθησε. Κάτι παρόμοιο συμβαίνει και με την όσφρηση: Μύρισε κάποιος κάτι ευωδιαστό• έπειτα μύρισε και κάτι δύσοσμο, και η ευφροσύνη της ευωδιάς διώχθηκε από την αηδία της δυσωδίας. Το ίδιο και με την αφή: Άγγιξε κάποιος κρύο νερό• έπειτα άγγιξε νερό βραστό, και η θερμότητα του βραστού νερού μετρίασε την προηγούμενη ψυχρότητα (του κρύου νερού). Ο πόλεμος όμως του περιπλανώμενου ματιού κατακαίγει το νου με την επιθυμία, είτε είναι παρόν είτε απουσιάζει το αντικείμενο. και όχι μόνο αυτό, αλλά και με αισχρά όνειρα γεμίζει φαντασίες την καρδιά• γιατί οι δαίμονες, όταν βρουν πέρασμα και μπουν (στο νου) με το λογισμό, αναπαριστούν τον πειρασμό στη διάνοια και απασχολώντας μ' αυτόν το νου, τον παρασύρουν σε φιλήδονες σκέψεις. Γι' αυτό λέει ή Γραφή: «Ρεμβασμός επιθυμίας μεταλλεύει νουν άκακον» (Σοφ. Σολ. 4:12). Γιατί στην ήττα των ματιών βρίσκεται η αρχή της αμαρτίας, στην οποία οπωσδήποτε θα κατρακυλήσει σιγά-σιγά ο νους, αν δεν συνέλθει γρήγορα, καθώς βεβαίωσε και ο Κύριος: «Πάς ο βλέπων γυναίκα προς το επιθυμείσαι αυτήν ήδη έμοίχευσεν αυτήν εν τη καρδία αυτού» (Ματθ. 5:28). Αυτή η μοιχεία ξεριζώνεται, αν έχουμε πάντα το βλέμμα στραμμένο προς τα κάτω και την ψυχή προς τα πάνω. Σε τούτο βοηθάει και η εγκράτεια• γιατί αυτός, λένε, πού συγκρατεί την κοιλιά του, μπορεί να συγκρατήσει και το βλέμμα του. Αν, τέλος, αποφεύγεις τα αισχρά λόγια, τότε θ' αποφύγεις και τους ακάθαρτους λογισμούς.

[ΦΩΤΗΣ]

Του αββά Ησαΐα
Αν βρίσκεσαι σε πόλη ή σε χωριό, τα μάτια σου ας βλέπουν προς τα κάτω, για να μην ξεσηκώσεις πολέμους εναντίον σου, όταν θα είσαι μόνος. "Αν σταθείς κάπου για να πιεις νερό ή καθίσεις για κάποια σοβαρή ανάγκη, μη χαλαρώσεις την προσοχή σου• θυμήσου ότι ο Θεός σε προσέχει. Όταν πρόκειται να κοιμηθείς, να είσαι ζωσμένος. και συνήθισε να μη βάζεις τα χέρια σου μέσα (από τα ρούχα σου), γιατί το σώμα έχει πολλά πάθη, πού εκτελούνται από την καρδιά.
Φυλάξου, να μην αιχμαλωτιστείς από τις αμαρτίες πού ήδη έκανες, για να μην ανανεωθούν μέσα σου. Φύλαξε τα μάτια σου, και ή καρδιά σου ας μην κοιτάζει πονηρά. Αυτός πού βλέπει άλλο πρόσωπο με ηδονική διάθεση, κάνει μοιχεία. Αν τραβάει την καρδιά σου ή ομορφιά κάποιου σώματος, θυμήσου τη δυσωδία του και θα ησυχάσεις. Αν σου είναι ποθητή πολύ ή ηδονή των γυναικών, σκέψου που βρίσκονται τώρα όσες ήδη πέθαναν, και θα βρεις ανάπαυση.
Πρόσεχε καλά, ώστε, όπως φυλάγεσαι από την πορνεία, έτσι να φυλάγεσαι και από τις επιθυμίες των ματιών, της ακοής, της γλώσσας και της αφής. Τα μάτια σου να είναι πάντα προσηλωμένα στον εαυτό σου και στη δουλειά σου. Να μην παρατηρήσεις άνθρωπο με περίεργη διάθεση, εκτός κι αν διαπιστώσεις ότι υπάρχει σοβαρή ανάγκη. Ωραία γυναίκα ή και άνδρα να μην κοιτάξεις χωρίς λόγο. Τ' αυτιά σου μην τ' αφήσεις ν' ακούσουν λόγια ανώφελα. και το στόμα σου ας είναι κλειστό και ας μη μιλάει καθόλου, αν δεν είναι απαραίτητο.

[ΦΩΤΗΣ]

Του αββά Κασσιανού
Τα άλλα πάθη κάνουν τη μάχη μόνο μέσα στην ψυχή• ο σαρκικός πόλεμος όμως είναι διπλός, γίνεται δηλαδή και στην ψυχή και στο σώμα. Γι' αυτό πρέπει να παλέψουμε διπλά εναντίον του. Δεν είναι αρκετή ή σωματική νηστεία για την απόκτηση της τέλειας σωφροσύνης και της αληθινής αγνείας, αν δεν ακολουθούν και συντριβή καρδιάς και πολλή προσευχή στο Θεό και συχνή μελέτη των Γραφών και κόπος και χειρωνακτική εργασία. Αυτά μπορούν να περιορίζουν τις άτακτες ορμές της ψυχής και να την αποτρέπουν από τις αισχρές φαντασίες. Περισσότερο όμως άπ' όλα βοηθάει ή ταπείνωση της ψυχής, χωρίς την οποία δεν θα μπορέσει κανείς να νικήσει ούτε την πορνεία ούτε τα άλλα πάθη.
Πρώτα-πρώτα λοιπόν πρέπει με κάθε προσοχή να φυλάει κανείς την καρδιά του (Παροιμ. 4:23) από ρυπαρούς λογισμούς. Γιατί από την καρδιά προέρχονται, όπως είπε ο Κύριος, πονηρές σκέψεις, φόνοι, μοιχείες, πορνείες και τα άλλα (Ματθ. 15:19). και η νηστεία δεν μας έχει οριστεί μόνο για την κακοπάθεια του σώματος, αλλά και για την προσοχή του νου, για να μη σκοτιστεί δηλαδή (ο νους) από την πολυφαγία και χαλαρώσει την επιτήρηση των λογισμών. Πρέπει λοιπόν όχι μόνο στη σωματική νηστεία να βάζουμε όλη την επιμέλεια μας, αλλά και στην προσοχή των λογισμών και στην πνευματική μελέτη, χωρίς τα οποία είναι αδύνατον ν' ανέβουμε στο ύψος της καθαρής αγνείας.
Ας φροντίζουμε λοιπόν να καθαρίζουμε πρώτα, όπως λέει ο Κύριος, «το εντός του ποτηριού και της παροψίδος, ίνα γένηται και το εκτός αυτών καθαρόν» (Ματθ. 23:26). Γιατί ο Γιατρός των ψυχών μας, γνωρίζοντας ότι ή αρρώστια βρίσκεται κρυμμένη στα βάθη της ψυχής, εκεί έβαλε και το φάρμακο, αφού ήξερε πώς εκεί υπάρχει και το νοσογόνο αίτιο. Γι' αυτό είπε: «Πάς ο βλέπων γυναίκα προς το έπιθυμήσαι αυτήν ήδη έμοίχευσεν αυτήν εν τη καρδία αυτού» (Ματθ. 5:28). (και αυτό το είπε) για να διορθώσει όχι τόσο τα περίεργα και φιλήδονα μάτια, όσο την ψυχή, πού κατοικεί μέσα μας, και χρησιμοποιεί με κακό τρόπο τα μάτια, τα δοσμένα από το Θεό στον άνθρωπο για το καλό του. Γι' αυτό και ή σοφή παροιμία δεν λέει «πάση φυλακή τηρεί σους οφθαλμούς», αλλά «πάση φυλακή τηρεί σήν καρδίαν» (Παροιμ. 4:23), βάζοντας έτσι το φάρμακο της προσοχής στην καρδιά, πού μεταχειρίζεται τα μάτια για ότι θέ¬λει.
Αυτή λοιπόν ας είναι ή αρχή της καθάρσεώς μας• όταν έρθει στο νου μας ενθύμηση γυναίκας, ξεφυτρωμένη από τη διαβολική δολιότητα, είτε μητέρας είτε αδελφής είτε άλλων γυναικών, και ευλαβών ακόμα, αμέσως να τη διώξουμε από την καρδιά μας, μην τυχόν, αν επιμείνουμε πολύ σ' αυτή την ενθύμηση, ο πλανευτής των ψυχών μας κυλήσει, μέσω των προσώπων αυτών, και ρίξει τη διάνοια μας μέσα στο γκρεμό των αισχρών και βλαβερών σκέψεων.
Εξάλλου και η εντολή, πού δόθηκε από το Θεό στον πρωτόπλαστο, προστάζει να συντρίβουμε το κεφάλι του φιδιού (Γεν. 3:15), δηλαδή τις απαρχές των βλαβερών λογισμών, μέσω των οποίων επιχειρεί (το φίδι) να συρθεί μέσα στις ψυχές μας. Γιατί αν δεχθούμε το κεφάλι, πού θα είναι η αρχική προσβολή του λογισμού, θα δεχτούμε και το υπόλοιπο σώμα του φιδιού, πού είναι η συγκατάθεση στην ηδονή, και αυτό θα ρίξει στη συνέχεια τη διάνοια μας στην παράνομη πράξη. Πρέπει λοιπόν, όπως λέει η Γραφή, «εις τάς πρωίας άποκτείνειν πάντας τους αμαρτωλούς της γης» (πρβλ Ψαλμ. 100:8), δηλαδή με το φως της γνώσεως να διακρίνουμε και να εξολοθρεύουμε τους αμαρτωλούς λογισμούς από τη γη, πού είναι η καρδιά μας, σύμφωνα με τη διδασκαλία του Κυρίου. και μάλιστα τους πονηρούς αυτούς λογισμούς, πού η Γραφή αποκαλεί γιους της Βαβυλώνας (βλ. Ψαλμ. 136:8, 9), (να τους εξολοθρεύουμε) όσο ακόμα βρίσκονται σε νηπιακή κατάσταση. Γιατί αν μεγαλώσουν με τη δική μας συγκατάθεση, τότε δεν θα νικηθούν χωρίς μεγάλο στεναγμό και κόπο.
Πρέπει ακόμα να γνωρίζουμε, ότι στον πόλεμο τούτο πολύ βοηθάει και η αγρυπνία. Γιατί όπως η προσοχή της ημέρας ετοιμάζει την αγιοσύνη της νύχτας, έτσι και η κατά Θεό αγρυπνία της νύχτας ετοιμάζει στην ψυχή την καθαρότητα της ημέρας.