Δημοσιεύτηκε: Τρί Αύγ 07, 2012 3:46 pm
Νέστορα, προσπαθώντας να σε βοηθήσω να κατανοήσεις εσύ κι όσοι διαβάζουθν τη συζήτησή μας, το γιατί τα "μυστήρια" που τελούνται από αιρετικούς δεν μεταφέρουν τη Θεία Χάρι, παραθέτω πιο κάτω ένα απόσπασμα απ´το βιβλίο "Ερωταποκρίσεις για την πίστη μας", που κυκλοφορεί μέσω του site της Αποστολικής Διακονίας. (Υπάρχει και στο δικό μου site σε μορφή PDF)
148. Τίἐννοοῦμε λέγοντας τελείωση τῶν μυστηρίων;
᾿Εννοοῦμε τά τέλεια μυστήρια, τά κανονικά καί ἔγκυρα, τά ὁποῖα τελούμενα στούς πιστούς μποροῦν νά μεταδώσουν τά σωτήριά τους ἀποτελέσματα. Γιά νά γίνει ὅμως αὐτό ἀπαιτοῦνται ὁρισμένοι ὅροι.
149. ῾Η τέλεση τῆς ἐξωτερικῆς πράξεως τοῦ μυστηρίου εἶναι ἀπαραίτητη γιά τήν τελείωση τοῦ μυστηρίου;
῾Η τέλεση τῆς ἐξωτερικῆς πράξεως τοῦ μυστηρίου, πού εἶναι τό αἰσθητό σημεῖο του καί ἀποτελεῖται ἀπό λόγους καί τελετές καθορισμένες ἀπό τήν ᾿Εκκλησία, εἶναι ἀναγκαία γιά τήν τελείωση τοῦ μυστηρίου.
Δέν πρέπει ὅμως νά ἐκληφθεῖ ὡς κάτι τό μαγικό, πούἐνεργεῖ ἁπλά μέ συλλαβές καί ἐξωτερικές κινήσεις, καί μηχανικά διοχετεύει τήν ἁγιάζουσα χάρη, ἀλλά σάν λογική παράσταση καί ἔκφραση τῆς πίστεως τῆς ᾿Εκκλησίας, ἡ ὁποία προτίθεται νά μεταδώσει τή σώζουσα χάρη. Αὐτό φυσικά ἔχει σημασία γιά τίς χριστιανικές ἐκεῖνες κοινότητες πού, ἄν καί κατά τό ἐξωτερικό μέρος τελοῦν ὀρθῶς τά μυστήρια, ὅμως ἄλλα πρεσβεύουν περί τῆς οὐσίας τους. Τό φαινόμενο αὐτό δημιουργεῖ προβλήματα στήν κατ’ οἰκονομίαν εἰσδοχή τῶν ἑτεροδόξων στούς κόλπους τῆς ᾿Ορθόδοξης Καθολικῆς ᾿Εκκλησίας.
150. Μποροῦν οἱ λαϊκοί νά τελέσουν τά ἐκκλησιαστικά μυστήρια;
῎Οχι, δέν μποροῦν. ῾Η ἰδέα ὅτι μποροῦν ἀνήκει στούς Προτεστάντες, οἱ ὁποῖοι, συνεπεῖς πρός τίς βασικές ἐκκλησιολογικές τους ἀρχές, ἀπέρριψαν τό ἱερατεῖο. Κατά τήν ὀρθόδοξη πίστη τά μυστήρια τελεῖ μόνο τό ἱερατεῖο, ὁ ἐπίσκοπος ἤ ὁ πρεσβύτερος. Τῶν λειτουργῶν τῶν μυστηρίων τό ὁποιοδήποτε θρησκευτικό φρόνημα ἤ ὁ ἠθικός βίος δέν ἀσκοῦν ἐπίδραση στό κύρος τῶν ἱερῶν μυστηρίων. ῾Ο λόγος εἶναι προφανής. Τά μυστήρια ἀντλοῦν τήν ὑπόσταση καί τήν ὅποια δύναμή τους ἀπ’ εὐθείας ἀπό τόν Κύριο ᾿Ιησοῦ Χριστό, ὁ ὁποῖος παραμένει καί ἐνεργεῖ τό σωτήριο ἔργο του στό μυστικό σῶμα του, τήν ᾿Εκκλησία. ῾Ο ἱερέας εἶναι ἁπλά τό ἀπαραίτητο ὄργανο, διά τοῦ ὁποίου ἡ θεία χάρη τελειοῖ τό μυστήριο.
Μέ ἄλλα λόγια τό κύρος τῶν μυστηρίων δέν ἐξαρτᾶται ἀπό τό ὅποιο ποιόν τοῦ λειτουργοῦ, ἀλλά ἀπό τήν κεφαλή τῆς ᾿Εκκλησίας, τόν Κύριο. ῎Αν ἐξαρτιόταν ἀπό τό φρόνημα τοῦ λειτουργοῦ καί τήν ἠθική του ποιότητα, θά ἦταν κάτι ἀμφίβολο πού θά ἔθετε σέ κίνδυνο τή σωτηρία τῶν ἀνθρώπων. Δέν μπορεῖς ν’ ἀμφιβάλλεις ἄν στό μυστήριο, λ.χ. τῆς θείας εὐχαριστίας, ὁ ἄρτος καί ὁ οἶνος δέν μεταποιοῦνται σέ σῶμα καί αἷμα Χριστοῦ, ἐπειδή ὁ ἱερέας εἶναι ἄτακτος στή ζωή του. Κάτι τέτοιο θά ἦταν πραγματικά ὀλέθριο.
᾿Εκεῖνο πού ἀπαιτεῖται ἀπό τόν ἱερέα εἶναι ἡ πρόθεσή του, πού ἐκφράζεται ἐξωτερικά, νά τελέσει τό μυστήριο ὄχι πρός ἐμπαιγμό ἤ ὑποδειγματική διδασκαλία (νά δείξει δηλαδή σέ κάποιον πῶς τελεῖται τό μυστήριο), ἀλλά μέ σοβαρότητα, σύμφωνα μέ τόν καθιερωμένο τύπο τῆς ᾿Εκκλησίας. ᾿Αρκεῖ βέβαια νά ἐνεργεῖ ἐλεύθερα καί ὄχι ἀναγκαστικά.
151. Εἶναι ἔγκυρα τά ὑπό τῶν αἱρετικῶν τελούμενα μυστήρια;
᾿Ασφαλῶς ὄχι. ῎Εγκυρα καί κανονικά εἶναι μόνο τά μυστήρια τά ὁποῖα τελοῦνται στό ἔδαφος τῆς ἀληθινῆς ᾿Εκκλησίας τοῦ Χριστοῦ, πού εἶναι ἡ ᾿Ορθόδοξη Καθολική. ᾿Επί τῇ βάσει τῆς ἀρχῆς τῶν Πατέρων «ὅπου ἡ ᾿Εκκλησία ἐκεῖ τό Πνεῦμα τό ῞Αγιο», ἡ ὀρθόδοξη θεολογία δέχεται τήν ᾿Εκκλησία ὡς τή μόνη ταμειοῦχο τῆς θείας χάριτος κιβωτό, ἑπομένως ὅ,τι ὑπάρχει ἔξω ἀπ’ αὐτή δέν μπορεῖ νά μεταδώσει τή λυτρωτική χάρη τοῦ Κυρίου. Οἱ αἱρετικοί πού εἶναι ἔξω ἀπό τήν ᾿Εκκλησία δέν μποροῦν νά μεταδώσουν τή χάρη, τήν ὁποία ἔχασαν. Δίδει κανείς ἐκεῖνο τό ὁποῖο ἔχει, ὄχι ἐκεῖνο πού δέν ἔχει.
Κατά ἀκρίβεια δογματική τά μυστήρια τῶν αἱρετικῶν καί τῶν ἑτεροδόξων (Ρωμαιοκαθολικῶν, Προτεσταντῶν κ.ἄ.) εἶναι ἄκυρα, δηλαδή δέν παρέχουν τή θεία χάρη. ῾Υπάρχει ὅμως παράλληλα καί ἕνα ἄλλο μέτρο ἐκτιμήσεως στήν ᾿Ορθόδοξη Καθολική ᾿Εκκλησία. Εἶναι τό μέτρο τῆς οἰκονομίας. Εἶναι δέ ἡ οἰκονομία ἡ προσωρινή παρέκκλιση ἀπό τήν αὐστηρότητα τῆς δογματικῆς ἀκρίβειας. ᾿Εκεῖνο δηλαδή πού κατά τή δογματική ἀκρίβεια ἀπορρίπτεται ὡς ἀσύστατο καί ἄκυρο, κατά τήν οἰκονομία μπορεῖ κατά περίπτωση νά γίνει ἀποδεκτό. Αὐτό, πού γινόταν καί στήν ἀρχαία ᾿Εκκλησία, εἶναι ἔκτακτη συγκατάβαση τῆς ᾿Εκκλησίας, πού ἐξυπηρετεῖ τίς ἀνάγκες καί τό δικό της πνευματικό ὄφελος. Τό μέτρο αὐτό, πού δέν μπορεῖ νά εἶναι τακτικός θεσμός, ἀφορᾶ μόνο στίς περιπτώσεις προσχωρήσεως τῶν αἱρετικῶν στούς κόλπους τῆς ᾿Ορθοδοξίας. Σέ περίπτωση, πού τό μέτρο τῆς οἰκονομίας διευρυνθεῖ ἔστω καί γιά τά ἐκτός αὐτῆς μυστήρια, πού τελοῦνται μέ τό ὀρθό τελετουργικό τυπικό καί στό ὄνομα τῆς ῾Αγίας Τριάδος, τότε διευρύνονται καί τά ὅρια τῆς ὁρατῆς ᾿Εκκλησίας, πράγμα πολύ ἐπικίνδυνο γιά τή συνείδηση καί τήν πνευματική της ζωή.
Τό δογματικό πρόβλημα, πού δημιουργεῖται μέ τήν ἐφαρμογή τοῦ μέτρου τῆς οἰκονομίας εἶναι μεγάλο. ῎Η τά μυστήρια τῶν αἱρετικῶν εἶναι ἀπό ἄποψη δογματική ἄκυρα, ὁπότε ὅποιο μέτρο οἰκονομίας δέν ἔχει νόημα, ἤ τό μέτρο τῆς οἰκονομίας εἶναι ἰσχυρό, ὁπότε παραβλάπτεται τό δόγμα τῆς πίστεως. Φυσικά, ὅπως λένε καί γίνεται ἀποδεκτό, ἡ οἰκονομία δέν ἀφορᾶ ζητήματα δογματικά. ῞Ομως τό κύρος τῶν μυστηρίων δέν εἶναι θέμα δογματικό; Πῶς ἕνας ἑτερόδοξος, φέρ’ εἰπεῖν, πού εἶναι ἐκτός τῆς ἀληθινῆς ᾿Εκκλησίας, γίνεται κοινωνός ὀρθόδοξου μυστηρίου, συνάπτοντας γάμο μέ ὀρθόδοξο μέλος τῆς ᾿Εκκλησίας; Τό μυστήριο τοῦ γάμου δέν εἶναι θέμα δογματικό;
Τέλος εἶναι δύσκολο νά ἐννοήσουμε, πῶς ἕνα μυστήριον πού εἶναι φύσει ἄκυρο (ἄν καί ὄχι ἐντελῶς ἀνυπόστατο), μέ τό μέτρο τῆς οἰκονομίας γίνεται ἔγκυρο καί ἀποδεκτό. Οἱ πρακτικοί βέβαια λόγοι εἶναι κατανοητοί. Μέ τό δόγμα ὅμως τί γίνεται; Νά ὑποθέσουμε, ὅτι ἡ᾿Εκκλησία, ὡς κυρίαρχο σῶμα, μπορεῖ νά μεταβάλλει κατά τίς περιστάσεις τό φύσει ἄκυρο σέ ἔγκυρο πρός ἐξυπηρέτηση τοῦ ποιμαντικοῦ ἔργου της;
148. Τίἐννοοῦμε λέγοντας τελείωση τῶν μυστηρίων;
᾿Εννοοῦμε τά τέλεια μυστήρια, τά κανονικά καί ἔγκυρα, τά ὁποῖα τελούμενα στούς πιστούς μποροῦν νά μεταδώσουν τά σωτήριά τους ἀποτελέσματα. Γιά νά γίνει ὅμως αὐτό ἀπαιτοῦνται ὁρισμένοι ὅροι.
149. ῾Η τέλεση τῆς ἐξωτερικῆς πράξεως τοῦ μυστηρίου εἶναι ἀπαραίτητη γιά τήν τελείωση τοῦ μυστηρίου;
῾Η τέλεση τῆς ἐξωτερικῆς πράξεως τοῦ μυστηρίου, πού εἶναι τό αἰσθητό σημεῖο του καί ἀποτελεῖται ἀπό λόγους καί τελετές καθορισμένες ἀπό τήν ᾿Εκκλησία, εἶναι ἀναγκαία γιά τήν τελείωση τοῦ μυστηρίου.
Δέν πρέπει ὅμως νά ἐκληφθεῖ ὡς κάτι τό μαγικό, πούἐνεργεῖ ἁπλά μέ συλλαβές καί ἐξωτερικές κινήσεις, καί μηχανικά διοχετεύει τήν ἁγιάζουσα χάρη, ἀλλά σάν λογική παράσταση καί ἔκφραση τῆς πίστεως τῆς ᾿Εκκλησίας, ἡ ὁποία προτίθεται νά μεταδώσει τή σώζουσα χάρη. Αὐτό φυσικά ἔχει σημασία γιά τίς χριστιανικές ἐκεῖνες κοινότητες πού, ἄν καί κατά τό ἐξωτερικό μέρος τελοῦν ὀρθῶς τά μυστήρια, ὅμως ἄλλα πρεσβεύουν περί τῆς οὐσίας τους. Τό φαινόμενο αὐτό δημιουργεῖ προβλήματα στήν κατ’ οἰκονομίαν εἰσδοχή τῶν ἑτεροδόξων στούς κόλπους τῆς ᾿Ορθόδοξης Καθολικῆς ᾿Εκκλησίας.
150. Μποροῦν οἱ λαϊκοί νά τελέσουν τά ἐκκλησιαστικά μυστήρια;
῎Οχι, δέν μποροῦν. ῾Η ἰδέα ὅτι μποροῦν ἀνήκει στούς Προτεστάντες, οἱ ὁποῖοι, συνεπεῖς πρός τίς βασικές ἐκκλησιολογικές τους ἀρχές, ἀπέρριψαν τό ἱερατεῖο. Κατά τήν ὀρθόδοξη πίστη τά μυστήρια τελεῖ μόνο τό ἱερατεῖο, ὁ ἐπίσκοπος ἤ ὁ πρεσβύτερος. Τῶν λειτουργῶν τῶν μυστηρίων τό ὁποιοδήποτε θρησκευτικό φρόνημα ἤ ὁ ἠθικός βίος δέν ἀσκοῦν ἐπίδραση στό κύρος τῶν ἱερῶν μυστηρίων. ῾Ο λόγος εἶναι προφανής. Τά μυστήρια ἀντλοῦν τήν ὑπόσταση καί τήν ὅποια δύναμή τους ἀπ’ εὐθείας ἀπό τόν Κύριο ᾿Ιησοῦ Χριστό, ὁ ὁποῖος παραμένει καί ἐνεργεῖ τό σωτήριο ἔργο του στό μυστικό σῶμα του, τήν ᾿Εκκλησία. ῾Ο ἱερέας εἶναι ἁπλά τό ἀπαραίτητο ὄργανο, διά τοῦ ὁποίου ἡ θεία χάρη τελειοῖ τό μυστήριο.
Μέ ἄλλα λόγια τό κύρος τῶν μυστηρίων δέν ἐξαρτᾶται ἀπό τό ὅποιο ποιόν τοῦ λειτουργοῦ, ἀλλά ἀπό τήν κεφαλή τῆς ᾿Εκκλησίας, τόν Κύριο. ῎Αν ἐξαρτιόταν ἀπό τό φρόνημα τοῦ λειτουργοῦ καί τήν ἠθική του ποιότητα, θά ἦταν κάτι ἀμφίβολο πού θά ἔθετε σέ κίνδυνο τή σωτηρία τῶν ἀνθρώπων. Δέν μπορεῖς ν’ ἀμφιβάλλεις ἄν στό μυστήριο, λ.χ. τῆς θείας εὐχαριστίας, ὁ ἄρτος καί ὁ οἶνος δέν μεταποιοῦνται σέ σῶμα καί αἷμα Χριστοῦ, ἐπειδή ὁ ἱερέας εἶναι ἄτακτος στή ζωή του. Κάτι τέτοιο θά ἦταν πραγματικά ὀλέθριο.
᾿Εκεῖνο πού ἀπαιτεῖται ἀπό τόν ἱερέα εἶναι ἡ πρόθεσή του, πού ἐκφράζεται ἐξωτερικά, νά τελέσει τό μυστήριο ὄχι πρός ἐμπαιγμό ἤ ὑποδειγματική διδασκαλία (νά δείξει δηλαδή σέ κάποιον πῶς τελεῖται τό μυστήριο), ἀλλά μέ σοβαρότητα, σύμφωνα μέ τόν καθιερωμένο τύπο τῆς ᾿Εκκλησίας. ᾿Αρκεῖ βέβαια νά ἐνεργεῖ ἐλεύθερα καί ὄχι ἀναγκαστικά.
151. Εἶναι ἔγκυρα τά ὑπό τῶν αἱρετικῶν τελούμενα μυστήρια;
᾿Ασφαλῶς ὄχι. ῎Εγκυρα καί κανονικά εἶναι μόνο τά μυστήρια τά ὁποῖα τελοῦνται στό ἔδαφος τῆς ἀληθινῆς ᾿Εκκλησίας τοῦ Χριστοῦ, πού εἶναι ἡ ᾿Ορθόδοξη Καθολική. ᾿Επί τῇ βάσει τῆς ἀρχῆς τῶν Πατέρων «ὅπου ἡ ᾿Εκκλησία ἐκεῖ τό Πνεῦμα τό ῞Αγιο», ἡ ὀρθόδοξη θεολογία δέχεται τήν ᾿Εκκλησία ὡς τή μόνη ταμειοῦχο τῆς θείας χάριτος κιβωτό, ἑπομένως ὅ,τι ὑπάρχει ἔξω ἀπ’ αὐτή δέν μπορεῖ νά μεταδώσει τή λυτρωτική χάρη τοῦ Κυρίου. Οἱ αἱρετικοί πού εἶναι ἔξω ἀπό τήν ᾿Εκκλησία δέν μποροῦν νά μεταδώσουν τή χάρη, τήν ὁποία ἔχασαν. Δίδει κανείς ἐκεῖνο τό ὁποῖο ἔχει, ὄχι ἐκεῖνο πού δέν ἔχει.
Κατά ἀκρίβεια δογματική τά μυστήρια τῶν αἱρετικῶν καί τῶν ἑτεροδόξων (Ρωμαιοκαθολικῶν, Προτεσταντῶν κ.ἄ.) εἶναι ἄκυρα, δηλαδή δέν παρέχουν τή θεία χάρη. ῾Υπάρχει ὅμως παράλληλα καί ἕνα ἄλλο μέτρο ἐκτιμήσεως στήν ᾿Ορθόδοξη Καθολική ᾿Εκκλησία. Εἶναι τό μέτρο τῆς οἰκονομίας. Εἶναι δέ ἡ οἰκονομία ἡ προσωρινή παρέκκλιση ἀπό τήν αὐστηρότητα τῆς δογματικῆς ἀκρίβειας. ᾿Εκεῖνο δηλαδή πού κατά τή δογματική ἀκρίβεια ἀπορρίπτεται ὡς ἀσύστατο καί ἄκυρο, κατά τήν οἰκονομία μπορεῖ κατά περίπτωση νά γίνει ἀποδεκτό. Αὐτό, πού γινόταν καί στήν ἀρχαία ᾿Εκκλησία, εἶναι ἔκτακτη συγκατάβαση τῆς ᾿Εκκλησίας, πού ἐξυπηρετεῖ τίς ἀνάγκες καί τό δικό της πνευματικό ὄφελος. Τό μέτρο αὐτό, πού δέν μπορεῖ νά εἶναι τακτικός θεσμός, ἀφορᾶ μόνο στίς περιπτώσεις προσχωρήσεως τῶν αἱρετικῶν στούς κόλπους τῆς ᾿Ορθοδοξίας. Σέ περίπτωση, πού τό μέτρο τῆς οἰκονομίας διευρυνθεῖ ἔστω καί γιά τά ἐκτός αὐτῆς μυστήρια, πού τελοῦνται μέ τό ὀρθό τελετουργικό τυπικό καί στό ὄνομα τῆς ῾Αγίας Τριάδος, τότε διευρύνονται καί τά ὅρια τῆς ὁρατῆς ᾿Εκκλησίας, πράγμα πολύ ἐπικίνδυνο γιά τή συνείδηση καί τήν πνευματική της ζωή.
Τό δογματικό πρόβλημα, πού δημιουργεῖται μέ τήν ἐφαρμογή τοῦ μέτρου τῆς οἰκονομίας εἶναι μεγάλο. ῎Η τά μυστήρια τῶν αἱρετικῶν εἶναι ἀπό ἄποψη δογματική ἄκυρα, ὁπότε ὅποιο μέτρο οἰκονομίας δέν ἔχει νόημα, ἤ τό μέτρο τῆς οἰκονομίας εἶναι ἰσχυρό, ὁπότε παραβλάπτεται τό δόγμα τῆς πίστεως. Φυσικά, ὅπως λένε καί γίνεται ἀποδεκτό, ἡ οἰκονομία δέν ἀφορᾶ ζητήματα δογματικά. ῞Ομως τό κύρος τῶν μυστηρίων δέν εἶναι θέμα δογματικό; Πῶς ἕνας ἑτερόδοξος, φέρ’ εἰπεῖν, πού εἶναι ἐκτός τῆς ἀληθινῆς ᾿Εκκλησίας, γίνεται κοινωνός ὀρθόδοξου μυστηρίου, συνάπτοντας γάμο μέ ὀρθόδοξο μέλος τῆς ᾿Εκκλησίας; Τό μυστήριο τοῦ γάμου δέν εἶναι θέμα δογματικό;
Τέλος εἶναι δύσκολο νά ἐννοήσουμε, πῶς ἕνα μυστήριον πού εἶναι φύσει ἄκυρο (ἄν καί ὄχι ἐντελῶς ἀνυπόστατο), μέ τό μέτρο τῆς οἰκονομίας γίνεται ἔγκυρο καί ἀποδεκτό. Οἱ πρακτικοί βέβαια λόγοι εἶναι κατανοητοί. Μέ τό δόγμα ὅμως τί γίνεται; Νά ὑποθέσουμε, ὅτι ἡ᾿Εκκλησία, ὡς κυρίαρχο σῶμα, μπορεῖ νά μεταβάλλει κατά τίς περιστάσεις τό φύσει ἄκυρο σέ ἔγκυρο πρός ἐξυπηρέτηση τοῦ ποιμαντικοῦ ἔργου της;