Ορθοδοξία

Βαρυσήμαντη ομιλία του Μητροπολίτη Αλεξανδρουπόλεως στο Πολεμικό Μουσείο
Τετάρτη, 29 Δεκέμβριος 2010 - Συντάχθηκε απο τον/την Romfea.gr



Μια συγκλονιστική και βαρυσήμαντη ομιλία εκφώνησε σήμερα στο Αμφιθέατρο του Πολεμικού Μουσείου με θέμα: «Εθνική φυσιογνωμία και Ορθόδοξη Οικουμενικότητα στη σημερινή Ελλάδα», ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Αλεξανδρουπόλεως κ. Άνθιμος.

Η ομιλία του Μητροπολίτη Αλεξανδρουπόλεως κ. Ανθίμου έχει ως εξής:

Ο τίτλος του θέματος που ανέλαβα να σας παρουσιάσω, έχει την πρωτοτυπία να σημαίνει κάτι, μόνο στη γλώσσα μας, στα ελληνικά! Αν μεταφραστεί σε άλλη γλώσσα θα είναι τελείως ακατανόητος. Ας μην βιαστεί κάποιος να πει, «τι μας ενδιαφέρει κάτι τέτοιο!». Είναι ανάγκη πλέον, να μεταφράζουμε τις έννοιές μας και σε άλλες γλώσσες για να βλέπουμε δύο πράγματα:

1. πόσο μπορούν να μας κατανοήσουν οι άλλοι και

2. πόσο αντέχουν οι αλήθειες μας στο ευρύτερο σήμερα,

διαφορετικά θα μας παραμείνουν για εσωτερική κατανάλωση. Όμως, οι έννοιες «φυσιογνωμία» και «οικουμενικότητα», είναι εξωστρεφείς∙ τη «φυσιογνωμία» μας, άλλοι τή διαπιστώνουν και η «οικουμενικότητα» είναι «άνοιγμα» σε άλλους.



Όταν συζητάμε τις δύο έννοιες του τίτλου «εθνική ταυτότητα»-«Ορθόδοξη Οικουμενικότητα» και τη σχέση που έχουν η που δεν έχουν, φανερώνουμε ότι όλοι μας, ανεξαιρέτως, είμαστε ακατάστατα ριγμένοι μέσα σ’ ένα δίχτυ, από το οποίο, νομίζω πως πρέπει γρήγορα να βγούμε.

Τι εννοώ∙

για την πρώτη έννοια∙ κολακευόμαστε από το λόγο του Αϊνστάιν ότι «το σύμπαν είναι ελληνικό», πιστεύουμε ότι όλος ο κόσμος μας οφείλει το «αρχαίο πνεύμα αθάνατο» και από την άλλη, «ελληνικό» θεωρούμε μόνο ο,τι φαίνεται από την πλατεία Συντάγματος (Γ. Σεφέρης).

Την Ορθοδοξία, πάλι, τη βλέπουμε με τα γυαλιά της βοσπορίδος ανατολής, αυτά τα γυαλιά είναι πολύχρωμα∙ όμως, εκείνο που μας δυσκολεύει περισσότερο είναι το γεγονός ότι την Ορθοδοξία ενώ τη βιώνουμε γονιδιακά, την εξωτερικεύουμε προτεσταντικά.

Επιμένω, λοιπόν, ότι χρειάζεται να ξέρουμε πως μας βλέπουν οι άλλοι, για να βγούμε μέσα από το δίχτυ στο οποίο βρισκόμαστε, επειδή σε μια επίσκεψη των ονομάτων του τίτλου μας, το πιο ανώδυνο θα ήταν να συζητήσουμε: τι είναι «εθνικό», ποιά στοιχεία συγκροτούν την εθνική φυσιογνωμία μιας χώρας, ποιά τακτική κατέστησε το Βυζάντιο «οικουμενικό» και τι είναι η Ορθοδοξία!

Όμως, αφού στον τίτλο του Συνεδρίου μας βάλατε την δύσκολη λέξη «σήμερα», η ομιλία θα μας οδηγήσει σε κακοτοπιά, όπου το λιγότερο, θα είναι να παρεξηγηθούμε, όμως το χειρότερο θα είναι να χαθούμε σε αντιθέσεις και να πνιγούμε σε διαπιστώσεις, χωρίς να φτάσουμε πουθενά.

Λοιπόν, τι είναι «εθνικό», σήμερα;

Ποιά είναι, σήμερα, η εθνική φυσιογνωμία της Χώρας μας;

Αυτό που στο Βυζάντιο εννοούσαν «οικουμενικό» αποδίδεται, σήμερα, με τη λέξη «παγκόσμιο»;

Τι σημαίνει «Ορθοδοξία», σήμερα; όχι στη Θεολογία, εκεί το καταλαβαίνουμε∙ αλλά στην καθημερινότητα της κατά Χριστόν ζωής, όπου αποδεικνύεται η δεν αποδεικνύεται το ορθόδοξο του δόγματος σε κάθε εποχή.

Τι λέτε; θα το αντέξουμε το «σήμερα»; αν «ναι», τότε, σας ευχαριστώ για την τιμή που μου κάνατε να μου αναθέσετε αυτήν την ομιλία και συνεχίζω.

Αγαπητοί μου∙

Α’

Υποπτεύομαι ότι στις μέρες μας, η διχασμένη εθνική μας προσωπικότητα έφτασε σε αδιέξοδο και χρειάζεται εξάπαντος να επανεξετασθεί. Άρχισε με την ελληνική επανάσταση, οπ όταν, προκειμένου να μη θιγούν οι βλέψεις του τσάρου προς την Άσπρη θάλασσα και αξιοποιώντας το ρομαντικό φιλελληνισμό της Ευρώπης (απότοκο της ληστείας των αρχαιοελληνικών μας χώρων), οι επαναστάτες έκαναν μια προσυμφωνημένη και εξομολογημένη αμαρτία. Είπαν, θα ονομασθούμε «έλληνες, για να ρίξουμε στάχτη στα μάτια του κόσμου, πραγματικά ρωμηοί» (Μακρυγιάννης). Από τότε άρχισε ο ελληνισμός να βιώνει την διχασμένη εθνική του προσωπικότητα και συνεχίζεται με διάφορες μορφές μέχρι και σήμερα.

Να θυμίσω παραδείγματα;

Όλες οι διαφημιστικές αφίσσες και τα σποτάκια του υπουργείου Τουρισμού, παρουσιάζουν αρχαιοελληνικά αγάλματα και κίονες∙

Στις σελίδες των διαβατηρίων μας από τις 14 φωτογραφίες οι 12 έχουν αρχαιοελληνικές παραστάσεις, υπάρχουν δύο μόνο καθολικά μοναστηριών κι αυτά έτυχε να τα πάρουν από γραβούρες του 18ου αιώνα που συνέπεσε να μην έχουν σταυρό∙

Στις αναφορές του υπουργείου Πολιτισμού, στις μελέτες του, στους εκπαιδευτικούς προγραμματισμούς του, δε βλέπω να υφίστανται τα πρόσφατα 2000 χρόνια∙

οπότε και ο λαός μας έμαθε, ενώ επικαλείται τον Χριστό και την Παναγία, συγχρόνως να λανσάρεται με την Αφροδίτη της Μήλου η τον Ερμή του Πραξιτέλη.

Θα μπορούσε κάποιος να πει ότι αυτό, που λέω διχασμό της εθνικής μας προσωπικότητος, συντηρείται για λόγους προβολής μας στο Εξωτερικό. Παρ’ όλο, που, έξω κανείς πια δεν μας παίρνει στα σοβαρά ως απογόνους του Μ. Αλεξάνδρου, να το δεχθώ∙ είναι όμως και η συνολική εικόνα της Χώρας μας που δε δείχνει να ενδιαφέρεται για την διατήρηση μιας ζωντανής εθνικής ταυτότητος. Επιμένω στο «ζωντανής εθνικής ταυτότητος». Και, αρέσει-δεν αρέσει, η ζωντανή ταυτότητα του λαού μας είναι η ορθοδοξη χριστιανική, οπότε ορθόδοξη χριστιανική είναι και η φυσιογνωμία της Πατρίδος μας, ακόμα. Και δεν είναι που το λέω εγώ, τώρα πλέον το λένε παντού, ότι πρώτιστο και δυναμικότερο στοιχείο της εθνικής φυσιογνωμίας μιας χώρας, είναι η θρησκευτική πίστη του λαού της.

Σ’ εμάς, φανερά η Πολιτεία μας, δεν τολμά να αποστασιοποιηθεί από τις ορθόδοξες χριστιανικές καταβολές μας, αλλά, δεν βιώνει όμως, με αυτοσυνειδησία και τόλμη αυτό το βίωμα του λαού μας. Κρυφά, λοιπόν, βλέπουμε να υφαίνονται μεθοδολογίες, να καταστρώνονται νομοσχέδια, να τυπώνονται βιβλία, να εφαρμόζονται τακτικές, να διορίζονται Δραγώνες, να μοντάρονται σποτάκια για τις τηλεοράσεις, που αμβλύνουν κάθε παραδοσιακή φυσιογνωμία και ταυτότητα της Πατρίδος μας. Επίσημα η Πολιτεία δε μας λέει∙ «θέλω να γίνω λαϊκό Κράτος», όμως, διαπιστώνουμε ότι η νέα πολιτική σκέψη που διαχέεται σε όλα τα κόμματα, επιστρατεύει ανθρώπους τελείως άγευστους της πνευματικής λαϊκής εμπειρίας, για να ευτελίσουν, να γελοιοποιήσουν και τελικά να ροκανίσουν το φρόνημα και το ήθος του λαού∙ (συμπτωματικά; κατευθυνόμενα; κανείς δεν μπορεί να το βεβαιώσει).

Υπήρξε Πρωθυπουργός μας που σημειώθηκε ότι καθ’ όλη τη διάρκεια της θητείας του δεν παρευρέθηκε ποτέ σε Δοξολογία και σε Παρέλαση!

Τα προηγούμενα χρόνια, αν μιλούσες για πατρίδα ήσουν εθνικιστής, αν συγκρινόσουν με κάποιον άλλο λαό ήσουν σωβινιστής, αν μιλούσες για το στρατό ήσουν μιλιταριστής, μέχρι πριν από 1 χρόνο αν έλεγες τη γνώμη σου για την ιθαγένεια ήσουν ρατσιστής, φονταμενταλιστής! Πατριώτης ποτέ δεν ήσουν. Η λέξη ήταν σχεδόν επικηρυγμένη, όπως και ο εκφραστής της.

Θυμάστε και τα παρεπόμενα∙ ο όρκος στα δικαστήρια και στη Βουλή, οι εικόνες στα σχολεία, οι παρελάσεις, η έπαρση και η υποστολή, ο σταυρός από το κοντάρι και το πανί της σημαίας.

Αλλά και στον υπόλοιπο κοινωνικό μας βίο, μια πλούσια σειρά νομοσχεδίων επιδιώκουν να αποχρωματίσουν την εθνική φυσιογνωμία της Χώρας μας από κάθε χριστιανικό χρώμα∙ πολιτικός γάμος, αυτόματο διαζύγιο, σύμφωνο ελεύθερης συμβίωσης, το θρήσκευμα στις ταυτότητες, η πολιτική βάπτιση, η πολιτική κηδεία, όχι η σύμφωνη, αλλά η απλή γνώμη του επισκόπου, προκειμένου να ανεγερθεί τέμενος αλλοθρήσκων στην επαρχία του και άλλα.

Και το νυστέρι πήγε πιο βαθειά∙ στα σχολικά εγχειρίδια. Δεν ήταν μόνο «ο συνωστισμός στην παραλία της Σμύρνης», είναι ακόμα ουσιαστικότερη η επέμβαση. Στα σχολικά βιβλία κατορθώθηκε η απάλειψη της αλυσιδωτής συνέχειας των ιστορικών γεγονότων (αν διδάξεις σε σχολική τάξη σήμερα ότι στην άλωση της Πόλης ήταν κι ο Μέγας Ναπολέων, τα παιδιά θα το αποδεχτούν, επειδή συνήθισαν σε ιστορικά άλματα και όχι στην ιστορική συνέχεια) καθώς και η απομυθοποίηση κάθε ιστορικής αλήθειας. (η παλιότερη φράση «μετριούνται οι τούρκοι 3 φορές και λείπουν 3.000, μετριούνται τα ελληνόπουλα και λείπουν 3 λεβέντες» μπορεί να έδινε με την υπερβολή της μια αίσθηση υπερηφάνειας, αλλά δεν έβλαφτε κανέναν, δεν αναβίωνε εχθρότητες, δεν πυροδοτούσε μίση)

Παράλληλα με τα ιστορικά γεγονότα, από τα αναγνωστικά του Δημοτικού απαλείφθηκε τελείως κάθε παραπομπή και σε εκκλησιαστικά στιγμιότυπα.

Όλα αυτά γίνονταν, έγιναν (είτε επειδή τα ζητούσε η Ε. Ε. είτε με εγχώριο ζήλο) μέχρι πριν από 14 μήνες που κοινολογήθηκε η οικονομική κρίση. Οπότε ακούσαμε τον Πρωθυπουργό μας να μας θυμίζει μια λησμονημένη λέξη∙ «η Πατρίδα μας» είπε∙ «χρειάζεται θυσίες». Ξαφνιαστήκαμε! Κοιταχτήκαμε περίεργα, ποιά πατρίδα, τι είναι αυτό; Τρομάζαμε να θυμηθούμε την έννοια! Μέχρι τότε ακούγαμε για Ευρωπαϊκή Οικονομική Ένωση, για ΟΝΕ, για Οικονομική Σύγκλιση και παρόμοια, οπότε δικαιολογημένα είχε επικρατήσει σε όλους μας η νοοτροπία που είχαμε. Αυτή η τακτική είχε ρημάξει κάποτε την πανίσχυρη Οθωμανική Αυτοκρατορία, όταν δεν δίστασε να γράψει έξω από το ανάκτορο του Yildiz στην ΚΠολη, επάνω σε μαρμάρινη πινακίδα: «Το ταμείο του Πατισάχ είναι θάλασσα κι όποιος δεν πίνει απ’ αυτό είναι χοίρος».

Αλλά, γιατί όχι; Χωρίς εθνική υπερηφάνεια (Ίμια), χωρίς εθνικές κόκκινες γραμμές (η κ. Μπενάκη στον Πρόεδρο Παπούλια), χωρίς ιστορικό μπούσουλα, χωρίς εθνική Παιδεία, σε τι άλλο θα μας εξυπηρετούσε μια Πατρίδα, αν όχι για να την αρμέξουμε; Ανάχωμα σε ένα τέτοιο εθνικό σπορ, οπωσδήποτε θα μπορούσε να σταθεί, μια «ηθική αγωγή του πολίτη», η η αξιοποίηση της ηθικής του Ευαγγελίου, που είναι μέσα στην Παράδοση του λαού μας. Αλλά αυτή η ηθική είχε προ πολλού εξοστρακιστεί από την Χώρα, μαζί μ’ αυτούς που την διδάσκουν. Θυμηθείτε, κάθε χρόνο πριν την Μεγ. Βδομάδα∙ τη μια χρονιά, ο «Κώδικας ντα-Βίντσι», την άλλη, ένα «Απόκρυφο Ευαγγέλιο», την τρίτη, η λειψανοθήκη με τα οστά κάποιου «Ιησού γιου του Ιωσήφ» και έπειτα η πλημμυρίδα των σκανδάλων στην Αθήνα, στα Ιεροσόλυμα, στο Βατοπαίδι∙ ε! πολύ θέλει να διαλυθεί ο ηθικός εθνικός ιστός ενός κρατιδίου;

Κάναμε και οι κληρικοί λάθη, να σας πω τι εννοώ. Όταν παρασυρθήκαμε σε άγνωστα για μας τερέν και μιλήσαμε οι ίδιοι για «κάθαρση της Εκκλησίας». Βλάσφημη φράση! Και οι ακάθαρτοι που θα πάνε, όταν η Εκκλησία γίνει κολλέγιο αγίων; Χάσαμε τότε μιας πρώτης τάξεως ευκαιρία να μιλήσουμε στο λαό μας ορθόδοξα∙ για την πορεία προς την μετάνοια και την ανακαίνιση του όλου ανθρώπου, που είναι η κύρια «δουλειά της Εκκλησίας».

Ο λαός μας, λοιπόν, κρύωσε, χαλάρωσε, έχασε τα πρότυπά του, έχασε την ελπίδα του, ισοπέδωσε μέσα του τα πάντα, δεν είχε πλέον φραγμούς και μας ταύτισε με το διεφθαρμένο Κράτος του οποίου μας βλέπει αναπόσπαστο τμήμα. Είπα κάποτε σε πολιτικό, αν μάθετε στο λαό μας να πετάει πέτρες στους ιερείς, σε σας θα πετάξει χειροβομβίδες. Στο τέλος, ο λαός μας, παρασύρθηκε σ’ ένα παιχνίδι που απαιτούσε να πληρώσει η Εκκλησία φόρους από την θρυλούμενη «αμύθητη περιουσία» της. Αλήθεια! διερωτήθηκε κανείς, από που κόβουμε τα χρήματα που πληρώνουμε φορολογία;

Μέσα στο 2010 ψηφίστηκαν και μια σειρά νόμοι και εγκαθιδρύθηκε σε βάρος μας νοοτροπία, που μας έκαναν να αισθανόμαστε οι πιο ανέντιμοι και αντιπαραγωγικοί φορείς του Δημοσίου.

Σήμερα, αντιλαμβανόμαστε ότι συλλήβδην ο εκκλησιαστικός λόγος μόλις γίνεται ανεκτός, εκτός αν είναι «κατά παραγγελίαν». Για πολλούς είναι ύποπτος, οπισθοδρομικός και αντιδραστικός. Δικαιούται ύπαρξης, χάρη στη μεγαθυμία του «δημοκρατικού πλουραλισμού». Αρκεί να μην ενοχλεί την κοινωνία με πολλά λόγια και ο χρόνος και η «πρόοδος» θα εξαλείψουν και αυτό το φαινόμενο, όπως και τόσα άλλα κατάλοιπα της λαϊκής δεισιδαιμονίας» (π. Βασιλ. Καλλιακμάνης). Είμαστε απολύτως βέβαιοι ότι σε μια επόμενη αναθεωρητική Βουλή, τίποτε στις σχέσεις μας με το Κράτος δε θα παραμείνει ως έχει σήμερα. Το κακό είναι ότι δεν προετοιμαζόμαστε για κάτι τέτοιο, ούτε «επί χάρτου».

Όλα αυτά και όσα παρόμοια, ενδεχομένως, έχετε εσείς στο νου σας, δείχνουν με το δάκτυλο μια Χώρα, που δεν ξέρω τι φυσιογνωμία έχει, αλλά πάντως Ορθόδοξη Χριστιανική φυσιογνωμία δε θέλει να έχει, ενώ ο λαός της επιμένει να θρησκεύεται.

Αυτήν τη διχασμένη εθνική προσωπικότητα της Χώρας μας, τη ζουν έντονα οι πολιτικοί μας, οι οποίοι εκλέγονται μεν από ένα λαό που διαγκωνίζονται να τον συναντήσουν σε κάθε γιορτή (Χριστούγεννα, Πάσχα, 15αυγουστο, δοξολογίες, εθνικά μνημόσυνα), σε εσπερινούς και λιτανείες (προ εκλογικών περιόδων κυρίως), αλλά δε λαμβάνουν καθόλου υπόψη τους την πίστη του λαού, όταν νομοθετούν γι’ αυτόν.

Θυμηθείτε τις δηλώσεις των πολιτικών μας στο πλατύσκαλο του Μητροπολιτικού Ναού των Αθηνών την Κυριακή της Ορθοδοξίας∙ κάποιος είπε πριν 2-3 χρόνια: «η Εκκλησία πρέπει να εκσυγχρονισθεί, να καθαρθεί και να επανεξετάσει το ρόλο της». Μιλούσε ασφαλώς για το Νομικό Πρόσωπο της Εκκλησίας, που ξέρει. Άλλο πρόσωπο της Εκκλησίας, πνευματικό, δεν ξέρει ο άνθρωπος∙ ίσως να γνωρίζει και το κοινωνικό πρόσωπο της Εκκλησίας μας, ιδρύματα, συσσίτια κ.λ.π.

Αυτόν τον τομέα, του κοινωνικού έργου της Εκκλησίας μας, πάλι δεν τον αξιοποιήσαμε σωστά, προκειμένου να διδάξουμε στο λαό μας, ότι η φιλανθρωπία για μας αποτελεί τον τρίτο πυλώνα της δράσεως της Εκκλησίας μετά την λατρεία και το κήρυγμα. Η φιλανθρωπία είναι για μας απόρροια της ευαγγελικής εντολής της αγάπης, έτσι όπως οικοδομείται στα επισκοπικά γραφεία που δέχονται ανθρώπους καθημερινά, έτσι όπως καλλιεργείται από ιερείς που ξημεροβραδυάζονται στους Ναούς με το πετραχείλι στο λαιμό. Αυτήν την προσφορά δεν την αποτιμά κανείς. Ο συμβολισμός των κωδωνοκρουσιών, οι θείες Λειτουργίες, οι πολλές Αγρυπνίες στις πόλεις και στα μοναστήρια, στο Άγιον Όρος, οι Κατηχητικές συνάξεις, οι εποικοδομητικές ομιλίες, οι χριστιανικές Κατασκηνώσεις, δεν είναι στοιχεία που σηματοδοτούν το φρόνημα του λαού μας, οπότε και τη φυσιογνωμία της Χώρας;



Η σημερινή, λοιπόν, εθνική φυσιογνωμία της Πατρίδος μας, καταγράφεται ως ασύνδετη με την ιστορική μας συνέχεια. Προσπαθεί να αποποιηθεί κάθε χριστιανικό της γονίδιο και κάθε ανάλογη συμπεριφορά, οπότε εμφανίζεται χωρίς εθνικό προσανατολισμό. Δεν μετέχει στην καθημερινή μεταφυσική πάλη του λαού μας, γι’ αυτό, κατά τη γνώμη μου, δεν αφήνει ίχνη της διαβάσεώς της στο σύνολο πολιτισμό. Στο δε θρησκευτικό γεγονός, που απαιτητικά επανέρχεται στην παγκόσμια πολιτισμική ιστορία σε Ευρώπη και Αμερική, νομίζω ότι η δική μας εθνική ταυτότητα, πλέον, δεν έχει να παίξει κανένα απολύτως ρόλο. Οπότε η Χώρα μας καθίσταται πλέον ξέφραγη σε οποιοδήποτε θρησκευτικό υποκατάστατο μεταναστεύσει και δράσει στην εδαφική επικράτειά μας.

Β’

Η έννοια της οικουμενικότητος δεν μπορεί να έχει σήμερα καμμιά ιστορική ομοιότητα με αυτήν που είχε στη βυζαντινή Οικουμένη. Εκείνο το σχήμα παρήλθε και ανάλογες σημερινές προσπάθειες (Η.Π.Α., Ε.Ε., Ρωσία) έχουν εγγενείς αδυναμίες για να το αντιγράψουν. Οι αυτοκρατορίες πέρασαν∙ η πτώση των Αετών, όταν συντελέσθηκε, άφησε μακάβριο γδούπο που μας τρομάζει μέχρι σήμερα∙ η πρόσφατη παλλινόρθωση μερικών δικεφάλων δέφαίνεται να επιδιώκει τη συγκρότηση «Οικουμένης»∙ κι όσοι το προσπαθούν, μάλλον θέλουν να μονοπωλήσουν με τα παραμυθένια σύμβολα του παρελθόντος σύχρονες εθνικές διεκδικήσεις τους.

Άρα, λοιπόν, ταυτόχρονη συμπόρευση «βασιλείας και ιερωσύνης» με σκοπό τη δημιουργία «Οικουμένης» κατά το βυζαντινό μοτίβο, δεν υπάρχει τρόπος να επιτευχθεί, τουλάχιστον στη γηραιά Ήπειρο.

Η Εκκλησία πρέπει πρώτη να το καταλάβει αυτό, να αποτινάξει από πάνω της τη σκουριά του αυτοκρατορικού παρελθόντος μας και να αναλάβουμε, χωρίς ψευδαισθήσεις, έναν καίριο ρόλο δράσεως στη σύγχρονη κοινωνία, όπου γης.

Μπορεί να γίνει αυτό; Μπορεί. Επειδή η έννοια της οικουμενικότητος του κηρύγματος της Εκκλησίας δεν έχει χάσει την δραστικότητά της, ούτε θα τη χάσει ποτέ. Αρχίζει με την προσευχή του Κυρίου στη Γεθσημανή για «μια ποίμνη με έναν ποιμένα» και καταλήγει με την εντολή Του «πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τα έθνη».

Αυτός είναι ο λόγος που η Εκκλησία δεν είναι θρησκεία. Δεν έχει μέλη. Δεν έχει οπαδούς. Έχει πιστούς και ο πιστός εγγράφεται στην Εκκλησία με το βάπτισμά του∙ όμως, παραμένει σ’ αυτήν με όρους πνευματικότητος, όχι με ταυτότητα μέλους. Η Εκκλησία θεωρεί όλο τον κόσμο δικό της. Θεωρεί ότι έχει ευθύνη ακόμα και για όσους δεν της ανήκουν. Θεωρεί ότι είναι υπεύθυνη ακόμα και για τη λάσπη με την οποία γράφεται η ιστορία του πλανήτη. Αυτή η ευθύνη της δεν είναι διεκδικητική, για να κατακτήσει τον κόσμο. Είναι ευθύνη ανανεωτική, για να αναπλάσει τον κόσμο. Να τον αναπλάσει όχι με βία, με επιβουλή, αλλά με αγιότητα.

Υπάρχουν ακόμα σήμερα, άθεοι άνθρωποι και λαοί που ενώ εκτιμούν την υπεροχή του Ευαγγελίου, δε γίνονται χριστιανοί, ξέρετε γιατί; επειδή εμείς οι Χριστιανοί δε ζούμε σύμφωνα με το Ευαγγέλιο, ώστε να μας δουν, να διαπιστώσουν τα καλά μας έργα και τότε να δοξάσουν τον Πατέρα μας «τον εν τοις ουρανοίς».

Αυτή η έλλειψη της αγιότητος είναι που μας κάνει να φοβούμεθα να ανοιχτούμε στον κόσμο για να μην «αποκαλυφθεί» η ανεπάρκειά μας. Κλεινόμαστε, λοιπόν, στον εαυτό μας, ζυμωθήκαμε με τις εθνικές διεκδικήσεις των λαών μας, τρώμε τις σάρκες μας και δεν αφήνουμε το κοινό Ποτήριο να μας ενώσει, ούτε τους Ορθοδόξους εννοώ. Έχουμε έλειμμα της οικουμενικής αποστολής μας και προσπαθούμε να την αναπληρώσουμε με προσκόλληση στο γράμμα. Έχουμε μειωμένη αυτοσυνειδησία και γι’ αυτό δεν αποφασίζουμε να παρουσιάσουμε κρυστάλλινο το λόγο του Ευαγγελίου στο παγκόσμιο χρηματιστήριο των αξιών. Δεν έχουμε ταπείνωση για να παραδεχτούμε την αλήθεια, ότι δε ζούμε «κατά Χριστόν» και για να καθησυχάζουμε τη συνείδησή μας, ανυψώσαμε τους τύπους σε δόγματα. Τελικά, φαίνεται ότι έχουμε ελλειματική πίστη στο Χριστό, γι’αυτό διστάζουμε να πατήσουμε επάνω σε φίδια και σε σκορπιούς, με βεβαιότητα ότι τίποτε δε θα μας βλάψει.

Αυτή η έλειψη πίστεως και αυτοπεποιθήσεως δημιουργεί την ιεραποστολική νωχελικότητα των ορθοδόξων, μειώνει τη δραστικότητα του Ευαγγελίου στην εποχή μας, δεν ανανεώνει την Εκκλησία μας εσωτερικά και της κόβει και την οικουμενική προοπτική.

Χρειάζεται, λοιπόν, να ξαναγυρίσουμε στην αρχή μας, στη βάση μας. Χρειάζεται να δοκιμάσουμε ξανά, πόσο στέρεος είναι ο λίθος επάνω στον οποίο στέκεται η Εκκλησία σήμερα. Όταν λέω «στέκεται» εννοώ όχι σαν κατεστημένη εξουσία, αλλά σαν πνευματικό γεγονός. (Πιστέψτε με, όταν στις καταθέσεις στεφάνων περνώ με τους επισήμους μπροστά από την μπάντα που παιανίζει, διερωτώμαι τι να σκέπτονται άραγε για μένα οι στρατιώτες που παρουσιάζουν όπλα.)

Χρειάζεται, από την αρχή, να εξετάσουμε πόσο χρήσιμοι είμαστε στην κοινωνία πνευματικά, όχι στο Κράτος θεσμικά. Αλλιώς είχε αρχίσει αυτή η σχέση: το αναμφισβήτητο πνευματικό ειδικό βάρος μας στην κοινωνία, το πήρε η Πολιτεία και το τίμησε θεσμικά. Σήμερα, τι ισχύει; (δεν αντέχω την απάντηση)

Επανέρχομαι στο ότι χρειάζεται να προβληματιζόμαστε σε κάθε εποχή∙ και στη δική μας, να επανεξετάσουμε τη δραστικότητα του Ευαγγελίου, όχι επειδή αμφιβάλλουμε αλλά επειδή είναι ανάγκη να εμπιστευθούμε το Χριστό περισσότερο. Χρειάζεται να μας προστεθεί πίστη.

Η Πίστη μας έχει οικουμενική δυναμική. «Οικουμενική» δεν εννοώ γεωγραφικά, αλλά μεθοδολογικά και ιεραποστολικά. Όμως, ούτε οι ίδιοι θα πεισθούμε γι’ αυτό, ούτε κανέναν θα μπορέσουμε να πείσουμε, ούτε το παραμικρό οικουμενικό αποτέλεσμα θα φέρουμε, αν δεν είμαστε θωρακισμένοι εσωτερικά. Αλλιώς, που να πάμε ξυπόλητοι στ’ αγκάθια;

Θα γίνουμε σαν κι εκείνους που τους είπε ο Χριστός, ότι περιάγουν «την θάλασσαν και την ξηράν ποιήσαι ένα προσήλυτον...»

Η οικουμενική δράση μας χρειάζεται να αρχίσει από μέσα μας, από το εσωτερικό της Πίστεώς μας και να επικεντρωθεί σε όσους συμπατριώτες μας έχουν να βρεθούν σε Εκκλησία από την ημέρα που τους βάπτισαν.

Ποιός δεν το αντιλαμβάνεται, ότι στην ελλαδική κοινωνία μας, ολοένα και λιγοστεύουμε, όσοι ξέρουμε την αξία της λατρευτικής και της μυστηριακής ζωής! Εξάπαντος χρειάζεται να αποκρυπτογραφήσουμε την «κατά Χριστόν ζωή» και να προτείνουμε σε όσους δεν τη γεύθηκαν ποτέ, τόσο την ωφελιμότητά της, όσο και την ομορφιά της (δίπλα μας υπάρχουν 40ρηδες, 50ρηδες, τεχνοκράτες, οικογενειάρχες, καλής πάστας, με ευγένεια χαρακτήρος και με καχυποψία, όμως, που τους κρατά μακρυά μας).

Να τους προτείνουμε να τη ζήσουν αφού τη διαπιστώσουν οι ίδιοι («γεύσασθε και ίδετε») κι όχι επειδή τους το λέμε εμείς η κάποιες Οικουμενικές Σύνοδοι.

Τα δόγματά μας, αν θέλουμε να είναι και σήμερα δείκτες ζωής, δεν μπορεί να αντιμετωπίζονται ως μαθηματικά αξιώματα. Κι αν είναι δείκτες ζωής θα είναι της δικής μας ζωής, όχι της ζωής άλλων, άλλοτε («ουκέτι δια την σην λαλιάν πιστεύομεν∙ αυτοί γαρ ακηκόαμεν και οίδαμεν ότι ούτος εστιν αληθώς ο σωτήρ του κόσμου ο Χριστός» (Ιω. 4, 42).

Σήμερα, είναι αλήθεια, ότι στον τόπο μας, στην Πατρίδα μας, δεν εμπνεόμαστε από την οικουμενική διάσταση του Ευαγγελίου, που την περιγράφω σαν έξοδο από τον εαυτό μας για μια συνάντηση με τον έλληνα ακατήχητο, κατ’ αρχήν κι έπειτα με όλους τους παρόμοιους. Καί ξέρετε γιατί δεν υπάρχει αυτή η εκρηκτική προοπτική; κατά την γνώμη μου. Επειδή, αισθανόμαστε εμείς και δίνουμε την εντύπωση και στους άλλους ότι είμαστε ένα μουσείο ιερών λειψάνων του παρελθόντος, της γλώσσης, του τυπικού, του τελετουργικού, της ενδυματολογίας, κ. α. Εμείς ξέρουμε τι αξία έχουν όλα αυτά, ως εργαλεία όμως, όχι ως στόχοι. Το «άνοιγμα» όλων αυτών, δεν γίνεται να δαιμονοποιείται ασυζητητί.

Ο Φλωρόφσκυ δεν είπε «πίσω στους Πατέρες» για να οπισθοδρομήσουμε εκεί, είπε να πάμε μπροστά «μαζί με τους Πατέρες».

Λέμε ότι ο κόσμος σήμερα δεν έχει πυξίδα. Δεν έχει, επειδή η Εκκλησία δε γεννάει δόγματα∙ τα δόγματα είναι δείκτες ζωής. Μα, για να γεννηθούν δόγματα, χρειάζεται να προηγηθεί πνευματικός τοκετός, δυναμικός προβληματισμός, παλαίστρα, κονταροκτυπήματα.

Πέρασε η εποχή που οι άνθρωποι δεν αμφισβητούσαν εύκολα τα λόγια μας κι ἂν τα αμφισβητούσαν δεν το εξέφραζαν. Σήμερα χρειάζεται να πείσουμε για τα πάντα. «Κανενός δε θα πείσεις την καρδιά, αν ο λόγος δεν βγαίνει απ’ τήν καρδιά σου, κανενός δε θα πείσεις τη ζωή, αν η ζωή σου δεν είναι ματωμένη».

Να ανοίξουμε, λοιπόν, την Αγία Γραφή, Παλαιά και Καινή Διαθήκη και να αφήσουμε τη φράση: «οι Πατέρες της Εκκλησίας λένε ετούτο η το άλλο» χωρίς να παραπέμπουμε σε κανέναν Πατέρα. Να κατανοήσουμε ότι οι Πατέρες μας δεν ήταν πιόνια στη σκακιέρα του Θεού, αλλά ελεύθερες υπάρξεις που φαγώθηκαν με τα ρούχα τους προκειμένου να δουν τη δόξα του πραγματικού (Χρυσ. Σταμούλη, Έρως και θάνατος).

Να ξαναμιλήσουμε για το Χριστό, (αναφέρομαι σχετικά στην έκδοση του Μp 3 με το κείμενο της Καινής Διαθήκης σε μετάφραση) χωρίς μεγάλες κουβέντες, πομπώδεις φράσεις και θεολογικά συμπλέγματα.

Βρίσκω ο ίδιος άρθρα σε περιοδικά, που τα διαβάζω και δεν τα καταλαβαίνω∙

μαθαίνω ότι και μερικά σχολικά εγχειρίδια θρησκευτικών, είναι ανυπόφορα.

Να πάψουμε τις μεγάλες κουβέντες για θέωση, για νήψη και για θαύματα.

Να ομολογήσουμε την ανεπάρκειά μας, για να μην ξαφνιάζεται ο κόσμος όταν «βγαίνουν στον αέρα» σκάνδαλα. Να καταθέσει ο καθ’ ένας μας, την όση ταπεινή προσπάθεια κάνει για να λυτρωθεί από την αμαρτία.

-Γέροντα, είδες αγγέλους στο Άγιον Όρος; -Όχι, παιδί μου, εγώ μέχρι τώρα μόνο δαίμονες βλέπω, που τους πολεμώ!

Να ξανακάνουμε σκοπό μας την αγιότητα, αφού πρώτα συμφωνήσουμε στον ορισμό της αγιότητος. (άγιος είναι ο μετανοημένος αμαρτωλός κι όχι ο θαυματοποιός η ο καζαμίας)

Να παραδεχτούμε ότι και οι άγιοι Πατέρες μας έκαναν λάθη και να διαλαλήσουμε ότι αγιότητα δεν είναι η αναμαρτησία, αλλά η βαθειά συναίσθηση της αμαρτωλότητος.

Να πάψουμε να κακολογούμε τους Επισκόπους στην Πατρίδα μας, παγκόσμια ορθόδοξη πρωτοτυπία γκρεμίζοντας έτσι ολόκληρο το εκκλησιολογικό μας οικοδόμημα, γιατί θα πάθουμε το «ει αλλήλους δάκνετε και κατεσθίετε...(Γαλ. 5,15).

Να γίνουμε φιλάνθρωποι με τον αμαρτωλό, με τον αιρετικό και τον άθεο και τέλος, να υψώσουμε τη φωνή μας ενάντια σε κάθε αδικία.

Να μάθουμε πρώτα εμείς και έπειτα να διδάξουμε στα νέα παιδιά, πως να μη φοβούνται τη ζωή κι έπειτα πως να νικούν το θάνατο. (Θα έχετε δει το σύνθημα στους δρόμους «υπάρχει ζωή πριν το θάνατο;»)

Κοντολογίς, να γίνουμε αλάτι, ειδ’ άλλως ας πεταχτούμε στο δρόμο.

Και αφού τα κάνουμε αυτά, αφού δηλαδή, κάνουμε την Εκκλησία στην Πατρίδα μας Ορθόδοξη κοινότητα με οικουμενική διάσταση, τότε∙ με αυτήν την εμπειρία του Χριστού, ως εξάρτυση∙

να βγούμε να παλέψουμε στα μαρμαρένια αλώνια των ιδεών,

να βγάλουμε την πνευματική πραμάτεια μας στον πάγκο, όπως οι παραγωγοί στη λαϊκή αγορά,

να πούμε, «ορίστε, κόσμε, εμείς οι ορθόδοξοι από την αγιότητα των χαρισματικών φορέων μας, από την Παράδοσή μας, από την αμαρτωλή εμπειρία μας, από την 2χιλιοχρονη πάλη μας με το Θεό, αυτήν την πρόταση ζωής έχουμε να προτείνουμε στον πλανήτη.

Έτσι, προσωπικά, εννοώ την οικουμενική αποστολή της Εκκλησίας, που δε σταμάτησε ποτέ, δεν ολοκλήρωσε το έργο της, αφού ο Χριστός δεν κοιμήθηκε εκείνο το βράδυ στον κήπο της Γεθσημανή.

Αλλιώτικα οι Ορθόδοξοι δεν μπορούμε να μιλάμε (και γι’ αυτό δε μιλάμε) για Οικουμενικότητα της Εκκλησίας μας.

Όμως, όσο χρειάζεται το οικουμενικό μήνυμα του Ευαγγελίου ο δικός μας Ορθόδοξος Ελληνικός κόσμος, άλλο τόσο το χρειάζεται και ο έξω από την Ορθοδοξία κόσμος.

Χρειάζεται επανευαγγελισμό η δύσμοιρη Ευρώπη που ακόμα την εκδικούμαστε για τον Καρλομάγνο,

χρειάζεται την τρυφερότητά μας το Ισλάμ της πνευματικής Τουρκίας,

χρειάζεται την αποδοχή της λησμονιάς η Ορθοδοξία της Βουλγαρίας,

χρειάζεται κατανόηση η Εκκλησία των Σκοπίων,

χρειάζεται την αντισιωνιστική ειλικρίνειά μας ο εβραϊκός κόσμος,

χρειάζεται προσγείωση το τσαρικό ανεμόπτερο της Ρωσίας, για να μη συντριβεί.

Χρειάζεται να βγάλουμε την Αμερική από την πρόσφατη αλλοφροσύνη που την οδήγησε το δίπολο «εξέλιξη η δημιουργία»;

Χρειάζεται μια Ορθόδοξη συμπόρευση με το πείραμα του Cern για να λυτρωθεί από την ψευδαίσθηση ότι θα ανακαλύψει το γονίδιο του Θεού.

Χρειάζεται, όμως, και να πάρουμε στα σοβαρά τα νεώτερα πορίσματα πολλών επιστημών προκειμένου να τα «παντρέψουμε» με την Αγία Γραφή και την εκκλησιαστική μας εμπειρία, μήπως αναχθούμε έτσι σε μια ανώτερη αλήθεια, την οποία ενδεχομένως θέλει να μας αποκαλύψει ο Θεός. («Πολλά απεσιώπησεν η γραφή∙ παρέλειπεν δε η ιστορία τον ημέτερον νουν γυμνάζουσα, εξ ολίγων αφορμήν παρεχομένη επιλογίζεσθε τα υπόλοιπα», έγραφε το 370 ο Μέγας Βασίλειος).

Να το καταλάβουμε κάποτε∙ η Αγία Γραφή δεν είναι επιστημονικό βιβλίο, αν ήταν, έπρεπε να κλείσουν όλα τα Πανεπιστήμια του κόσμου.

Χρειάζεται να εγκαταλείψουμε την ενορχηστρωμένη καχυποψία απέναντι στον Πολιτισμό, όσο καλό κι αν είναι το άλλοθι μας.

Χρειάζεται ερμηνεία το φαινόμενο της οικονομικής κρίσεως που διερχόμεθα∙ ερμηνεία όχι τραπεζική, ούτε φιλανθρωπική, ούτε «πνευματική». Αλλά ερμηνεία των λόγων του Χριστού για το δίπολο Θεός-μαμωνάς.

Τότε να βγούμε να συναντήσουμε τον Ρωμαιοκαθολικό και να του εξηγήσουμε, πως τον λοξοδρομεί το δόγμα της εξουσίας του.

Τότε να βγούμε να εξηγήσουμε στον Προτεστάντη, πως τον χιλιοκομμάτιασε η απόρριψη της ενιαίας εκκλησιαστικής Παραδόσεως.

Τότε να προκαλέσουμε σε δημόσιο διάλογο το Χιλιαστή, προκειμένου να ανατρέψουμε τις χριστολογικές δοξασίες του. (όχι δεν πας φαντάρος, δε δίνεις στο παιδί σου αίμα)



Έτσι μας χρειάζεται ο κόσμος! διαφορετικά, ερμηνεύστε, αν μπορείτε, τη δουλειά που έκανε ο Προηγούμενος της Μονής Φιλοθέου π. Εφραίμ στην Αμερική και στον Καναδά. Σήμερα αντιγράφει, αύριο θα κλονιστεί, θα πέσει, όμως μεθαύριο θα πατήσει στα πόδια της.

Έτσι, μ’ αυτόν τον τρόπο, η Ορθοδοξία «ανοίγεται» και νικά!

Κάθε φορά που θα ανοίγεται θα νικά, κάθε φορά που θα την «κλείνουμε», θα την καταδικάζουμε στο να γίνει ιδεολογία.

Αν η πίστη μας έχει αλήθεια, δεν έχει ανάγκη τα ψιμμύθια του παρελθόντος, ούτε τις φοβίες του μέλλοντος.

Η Εκκλησία μεταποίησε κι έπειτα στήριξε την αυτοκρατορία, γιατί να φοβηθεί την παγκοσμιοποίηση;

Το Ευαγγέλιο με τα «σπαστά ελληνικά» του, πάλεψε και νίκησε την ελληνική φιλοσοφική διανόηση. Γιατί να μη νικήσουμε τους αφελείς σχεδιασμούς της Νέας Εποχής;

Η λαϊκή ρωσική ευσέβεια νίκησε την κομμουνιστική απάτη, γιατί να μη νικήσει την καπιταλιστική σχιζοφρένεια;

Πρώτα, λοιπόν, η εσωτερική καλλιέργειά μας σε μια οικουμενική διάνοιξη της υπάρξεώς μας και έπειτα η προς τα έξω οικουμενική ομολογία, με αυτοπεποίθηση και πίστη στο Χριστό.

Εμείς, σήμερα, τι κάνουμε στην Ελλάδα;

Καταντήσαμε περπατούσες εγκυκλοπαίδειες δογματικής,

οσφραινόμαστε έναν αιρετικό από μίλια μακρυά, κι αν δε βρούμε, βαφτίζουμε εύκολα κάποιους∙

επιδεικνύουμε μια εικόνα προτεσταντικής ερμηνευτικής, Πηδάλιο, παραγωγή γεροντικών προτύπων, σωρηδόν αγιοποιήσεις μοναχών και ιερομονάχων,

υστερικού φανατισμού, Ορθοδοξία η θάνατος, τον πάπα να καταράσθε,

φοβικής συνωμοσιολογίας, Πρωτόκολλα των σοφών της Σιών, 666, κάρτα του πολίτη, μεσσαιωνικής σημειολογίας, συντέλεια του κόσμου, οικουμενισμός,

προφητικής μελλοντολογίας, π. Παίσιος∙ Πόλη, Β’Παρουσια,

«Ιεροποιούμε» η «δαιμονοποιούμε» τα ιερά κείμενα και δεν κατεβαίνουμε από το άρμα της κατά γράμμα θεοπνευστίας.

Καταφεύγουμε στο παρελθόν και στο μέλλον, λες και δεν έχουμε να πούμε τίποτε για το παρόν.

Έτσι που κάνουμε∙ πρώτοι οι πιστοί αισθάνονται άβολα, μέσα σε μια τέτοια Εκκλησία που τους στιγματίζει και τους κάνει δακτυλοδεικτούμενους κι έπειτα οι χλιαροί∙ δεν τολμούν μεν να αποποιηθούν το βάπτισμα, αλλά δε θέλουν να έχουν καμμία σχέση με τη μυστηριακή ζωή της Εκκλησίας, παρά μόνο με την κοινωνική.

Φοβάμαι ότι χάνουμε το τραίνο

Όταν η Ελλάδα μπήκε στην Ε.Ε. η Le Monte έγραψε πρωτοσέλιδο: «καλωσορίζουμε τη Χώρα της Φιλοκαλίας». Στις δύο τελευταίες δεκαετίες του 20ου αιώνα όλη η Ευρώπη ψυχανεμίζονταν ότι η Ορθοδοξία θα αρθρώσει λόγο πρωτότυπο και δυναμικό. Δεν τον ακούσαμε.

Ο Ράνσιμαν είχε πει ότι ο 21ος αιώνας θα είναι ο αιώνας της Ορθοδοξίας.

Δεν τον βλέπω, ακόμα!

Αν αργήσουμε, η Ιστορία θα μας προσπεράσει. Ο ποιητής ρωτάει: «αγάπη πού ’ναι η εκκλησιά σου, βαρέθηκα πια τα μετόχια» (Γ. Σεφέρης).

Τα συμπτώματα του σημερινού κόσμου οφείλονται στα υποκατάστατα της χριστιανικής ζωής και στις αυθαίρετες ερμηνείες του Ευαγγελίου. Αυτά είναι τα μετόχια!

Αλλά αν αργήσουμε, θα συμβεί και κάτι χειρότερο: θα απογοητεύσουμε.

Τότε δε θα μας μείνει παρά να κλείσουμε το στόμα μας για πάντα, να βάλουμε το Ευαγγέλιο σ’ ένα σκονισμένο ράφι βιβλιοθήκης και να βολέψουμε, όπως όπως, τη συμβιβασμένη και υποκριτική ζωή μας καθώς θα τρώγεται με τις ζωές και τις υπολήψεις των άλλων.

«Καιρός του ποιήσαι», λοιπόν. «Καθαρθήναι είτα καθάραι», αυτό θα πει Ορθόδοξη Οικουμενικότητα.

Να ανοίξουμε την Εκκλησία στον κόσμο και να μετασχηματίσουμε τον κόσμο σε Εκκλησία.

Να φωτίσουμε τα πάντα μὲ το Χριστό, τίποτε άμοιρο, τίποτε ξένο, τίποτε εχθρικό να μην υπάρχει γύρω μας. «Τα πάντα δείται σταυρού» και «υπέρ πάντων Χριστός απέθανε».

Να μην κλειστούμε άλλο στον εαυτό μας,

Να ξεγίνουμε από θρησκεία και να γίνουμε Εκκλησία του «σύμπαντος κόσμου».

Κάποτε, το να μην «ανοίγεσαι», φτιάχνει προφίλ, δεν προδίδει και την ένδειά σου, όμως, τώρα, ήρθε η ώρα μας∙ το θέλουμε; το μπορούμε;

«Τα αδύνατα παρ’ ανθρώποις, δυνατά παρά τω Θεώ εστιν».

Σαν συμπέρασμα∙

Στον τόπο μας μόνο η Εκκλησία μπορεί να αναλάβει οικουμενικό ρόλο,

η Πατρίδα μας πια, όχι! Και προσέξτε∙

Ο,τι είναι Ορθόδοξο χριστιανικό, είναι και οικουμενικό αλλιώς προτεσταντίζει.

Ο,τι είναι Ορθόδοξο χριστιανικό οικουμενικό, είναι και ελληνικό.

Ο,τι είναι ελληνικό, πάντα ήταν ανοιχτό. Γι’ αυτό οι έλληνες ανοίγονταν σε όλα και ελληνοποιούσαν τα πάντα.

Πήγαιναν μετανάστες και έκαμναν τους εκεί γηγενείς έλληνες. Έρχονταν λαοί ως μετανάστες, τους κοινωνούσαν την Παιδεία τους και έτσι τους έκαμναν φίλους. Τώρα δεν έχουμε Παιδεία να τους δώσουμε γι’ αυτό τους κάναμε ξένους, εχθρούς.

Ο επανευαγγελισμός των πιστών μας, ημών των ιδίων, θα είναι πράξη οικουμενικών διαστάσεων, αφού είτε το θέλουμε είτε όχι, το κατασάρκιο της Ορθοδοξίας είναι ελληνικής κατασκευής και ολόκληρη η Εκκλησία κυλάει πάνω σε ρόδες ελληνικών προδιαγραφών.

Η ελληνική Ορθοδοξία, σήμερα, δεν έχει φωνή στο ευρύτερο πνευματικό γίγνεσθαι. Έχει μόνο μια εμπειρία, που τη σέρνει σαν λείψανο από το παρελθόν και που κάποτε, καταντάει ειδωλολατρία.

Διερωτώμαι∙ στέρεψε άραγε από μας η έμπνευση; Από την Εκκλησία μας, εννοώ.

Ο ελληνισμός ξεκομμένος από την Εκκλησία δεν έχει έμπνευση πια.

Ο,τι ελληνικό άξιζε, μας το πήραν μαζί με τα Ελγίνεια και στις Χώρες εκείνες, δημιουργήθηκαν Πανεπιστημιακές Έδρες ελληνικών γραμμάτων, ελληνικής γλώσσας, ανθρωπιστικές επιστήμες κ.λ.π.

Όμως εκείνη η παραγωγή χρειάζονταν να εμπλουτίζεται από την Ελλάδα. Δεν έγινε κάτι τέτοιο. Όχι μόνο δεν τροφοδοτήθηκε από εμάς, αλλά εγκαταλείφθηκε κιόλας. Απαξιώθηκε τραγικά.

Άρα, τελειώσαμε.

Λέμε∙ «βαρειά μας βιομηχανία είναι ο πολιτισμός μας».

Προ μηνών κάποιος μου είπε ότι πήγε στη Δήλο και παραμέριζε τα χόρτα για να διαβάσει τις επιγραφές κάτω από τα αγάλματα.

Οι απεργίες στην Ακρόπολη και τα πανώ στα Προπύλαια δήλωσαν όχι κοινωνία του αρχαίου πνεύματος, αλλά μόνο διαχείρηση και μάλιστα κακή διαχείρηση. Η γλώσσα μας φτώχυνε τραγικά και όταν η Εκκλησία αδήρητα κάποια στιγμή θα την βγάλει από την λατρεία, στην ουσία θα την κηδεύσει. Η κλασσική παιδεία είναι ανύπαρκτη. Η Ιστορία μας γελοιοποιήθηκε από το Χόλλυγουντ (Μ. Αλέξανδρος, Τροία, Θερμοπύλες).

Γι’ αυτό επιμένω ότι, μόνο η Εκκλησία μπορεί να δώσει χρώμα και ταυτότητα στην εθνική φυσιογνωμία της Χώρας, αν φυσικά το θέλει η Χώρα μας και όσο το θέλει. Χωρίς την εκκλησιαστική καθημερινή ζωή, η Πατρίδα μας δεν έχει ιδιοπροσωπία, δεν μπορεί να διεκδικήσει πρότυπη φυσιογνωμία. Στη σύγχρονη Παιδαγωγική διαπιστώνουμε προσπάθεια αναδείξεως των ελαχίστων ιδιαιτεροτήτων ενός παιδιού, της όποιας διαφορετικότητος που χαρακτηρίζει και αναδεικνύει το «κάτι άλλο». Φανταστείτε, λοιπόν, μια Χώρα σαν τη δική μας, χωρίς την ανάδειξη της εκκλησιαστικής παραδόσεώς της, έτσι όπως αυτή καλλιεργείται μέσα στους Ναούς και διαχέεται στην καθημερινότητα των ελλήνων. Τί θα περισσεύσει στην περιρρέουσα ελλαδική ατμόσφαιρα, αν αφαιρεθεί το εκκλησιαστικό τελετουργικό, το λατρευτικό τυπικό, η εορτολογική αλυσίδα, η η βιβλική ορολογία;

Θέλετε να σας πω παράδειγμα προς αποφυγήν;

Η Ε.Ε. που οραματίστηκε τον εαυτό της να υπάρχει και να δραστηριοποιείται όχι μόνο χωρίς τη χριστιανική προμετωπίδα στο Σύνταγμά της αλλά, το κυριότερο, χωρίς πνευματική θωράκιση, δεν υποψιάστηκε ότι έπρεπε να προηγηθεί πνευματική σύγκληση, για να επιτευχθεί η οικονομική. Τα οικονομικά μεγέθη δε φέρνουν κοντά τις καρδιές, δεν εξομαλύνουν τις διαφορές. Τώρα που η οικονομική Ένωση παραπατάει και πολλοί προβλέπουν ότι θα σωριαστεί, παρασέρνει μαζί της κι έναν ολόκληρο κόσμο ιδεών και πραγμάτων που συστάθηκαν σε πολιτισμό κάτω από τη σκια του Σταυρού. Τώρα που έκοψε τον ομφάλιο λώρο της με τη ζωή, υπάρχει το ενδεχόμενο «την επισκοπήν» αυτής να λάβει «έτερος» (Ψαλμ. 108,8 ).

Αγαπητοί μου∙

Ίσως να έχει φτάσει ο καιρός για την «ήττα» της Ορθοδοξίας. Μια ήττα που θα δώσει τη δυνατότητα για να βάλουμε αρχή, νέα αρχή, που δε θα στηρίζεται στη δύναμη και την εξουσία που υπόσχονται νίκες και κυριαρχίες, αλλά στην αξιοποίηση της αποτυχίας, στο κέρδος που ανθίζει από την αποδοχή της αστοχίας. Ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος, δεν μπορεί παρά να έχει δίκαιο, όταν σημειώνει∙ «ύστερ’ από τόσες μεγάλες νίκες στην ιστορία, χρειάζονται τώρα και μερικές μεγάλες ήττες». (Χρυσ. Σταμούλη, Έρως και θάνατος).

Ας νικηθούν όλα όσα στην Πατρίδα μας πήραν τη θέση της Εκκλησίας∙ το σπίτι της εσωστρέφειας, το μαγαζί της εξουσιαστικότητας, η συντεχνία της θεσμικής επάρκειας, η ομάδα της αλαζονείας και της υποκρισίας, το σωματείο της αυταρέσκειας. Ας επανέλθει το θρησκευτικό σχήμα σε Οίκο από τον οποίο δε θα λείπει ὁ Χριστός, αὐτὸς που κάνει την Εκκλησία Εκκλησία, αυτός πού σαρκώνει την ελπίδα των μελών του εκκλησιαστικού σώματος και αποδεικνύεται η μόνη υπόστασή τους.

Πιστεύω ακράδαντα ότι τότε, ο νικημένος Ιησούς, θα ξανανικήσει για χάρη μας τον κόσμο του.

Πηγή: www.romfea.gr

Πόσο δίκιο έχει ο Θεοφιλέστατος. Αυτά που είπε τα ξέρει η καρδιά όλων μας, πόσοι όμως τολμούμε να τα ομολογήσουμε πέρα από μία περιστασιακή γκρίνια που δεν προσφέρει τίποτα; Θα αναφέρω πως κατά τη γνώμη μου είναι ώρα να γίνει πράξη το ρητό που συνοδεύει το Όπλο του Μηχανικού στο οποίο υπηρέτησα τη στρατιωτική μου θητεία: "αμ έπος, αμ έργον".

"Στην Ορθοδοξία και στη γλώσσα μας οφείλουμε την επιβίωσή μας"
Πορίσματα του 51ου Παιδαγωγικού Συνεδρίου με θέμα: Εθνική φυσιογνωμία και Ορθόδοξη Οικουμενικότητα στη σημερινή Ελλάδα
Ημ. Δημοσίευσης: Jan 5, 2011



* Το ελληνικό έθνος πορεύεται δια των αιώνων θεμελιώνοντας την κοινή του συνείδηση σε ισχυρούς δεσμούς, ιστορικούς, θρησκευτικούς, γλωσσικούς και πολιτισμικούς. Στην Ορθοδοξία και στη γλώσσα μας οφείλουμε την επιβίωσή μας και την ιδιαιτερότητά του πολιτισμού μας. Μ’ αυτά οφείλουμε να διαπαιδαγωγήσουμε με αγάπη πολλή τη νέα γενιά και να υπηρετήσουμε τον απογοητευμένο άνθρωπο. Η ονομασία Ελληνισμός δεν δηλώνει μόνο τον λαό μας, αλλά και ένα τρόπο ζωής.

* Δυστυχώς στις ημέρες μας, εν ονόματι της πολυπολιτισμικότητας επιχειρείται μία άκριτη μεταφορά και είσοδος στην πατρίδα μας προτύπων κοινωνιών που καμία σχέση δεν έχουν με την ιστορία μας, την ψυχοσύνθεσή μας, τις κοινωνικές ανάγκες μας. Μια ματιά εντούτοις στην ιστορία μας μας πείθει ότι η Αρχαία Ελλάδα και το Βυζάντιο (χωρίς να απαξιώνουν τους ξένους πολιτισμούς) διέσωσαν τη συνέχεια του Ελληνισμού.

* Ως Ορθόδοξοι Έλληνες αντιτιθέμεθα στα δύο άκρα: και στον φυλετισμό-ρατσισμό, αλλά και στους πολυπολιτισμικούς και εθνομηδενιστικούς μύθους. Ούτε μπορούμε ως έθνος να γίνουμε φρούριο με κλειστές πόρτες, ούτε να μετατραπούμε σε «ξέφραγο αμπέλι», για να δεχόμαστε τον κάθε λαθρομετανάστη και δουλέμπορο. Η ελληνορθόδοξη ταυτότητά μας διδάσκει κατανόηση και ανεκτικότητα προς τους άλλους πολιτισμούς όχι όμως εις βάρος των εθνικών μας συμφερόντων και της ιστορικής μας αυτοσυνειδησίας.

* Ο Άγιος Νεκτάριος Πενταπόλεως, 90 χρόνια από την εκδημία του οποίου συμπληρώνονται φέτος, θέτει πολύ ψηλά τον πήχη του χρεους και της αποστολής του Έλληνα. «Ο Έλλην, γράφει ο Άγιος, εγεννήθη κατά θεία πρόνοιαν διδάσκαλος της ανθρωπότητος. Τούτο το έργο εκληρώθη εις αυτόν, αύτη η αποστολή αυτού. Αύτη η κλήσις αυτού εν τοις έθνεσιν».

* «Η πατρίς και η Εκκλησία έχει σημερον υπέρ ποτε ανάγκην ανδρών αφοσιωμένων εις τας αρχάς του σταυρού, ανδρών ακαταπονήτων, άνδρών ζώντων ουχί δι’ εαυτούς αλλά δια το γένος και την Εκκλησίαν». Και οι λόγοι του ηχούν προφητικοί κατεξοχήν σήμερα που η αλλοτρίωση, η μαζοποίηση, η άπανθρωποποίηση και η πνευματική υποδούλωση απειλούν όχι μόνον το έθνος μας, αλλά και όλη την ανθρωπότητα.

* Ίσως έχει φτάσει ο καιρός, μέσα από τραυματικές εμπειρίες που θα μας ταπεινώσουν, να βάλουμε αρχή, νέα αρχή, που δεν θα στηρίζεται στη δύναμη και την εξουσία που υπόσχονται νίκες και κυριαρχίες, αλλά στην αξιοποίηση της αποτυχίας. Ο Κύριος Ημών Ιησούς Χριστός «εξήλθε νικών και ίνα νικήση» (Αποκ. 6,2). Ο Ιησούς Χριστός και η Αγία Του Εκκλησία φρουρούν τον Ελληνισμό και τον οδηγούν στην αναγέννηση και την πρόοδο.

Πηγή: www.amen.gr

Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος: "Η Εκκλησία οφείλει να ενώνει τους ανθρώπους"
Ημ. Δημοσίευσης: Jan 16, 2011

(από τον Κόσμο του Επενδυτή)



Mια δήλωση του Αρχιεπισκόπου Αθηνών και Πάσης Ελλάδος Ιερωνύμου που δεν προσέχθηκε.Την έκανε στον Φάνη Καλαντζή και στην εφημερίδα Κόσμος του Επενδυτή. Δημοσιεύθηκε στο χθεσινό φύλλο και έχει ως εξής:

“Στις δύσκολες εποχές που ζούμε, έχουμε αυξημένο χρέος να είμαστε με τα έργα και τα λόγια μας γνήσιοι εκφραστές της σωστικής αλήθειας του Ευαγγελίου, όπως μας τη δίδαξαν ο Ιησούς Χριστός και οι άγιοι της Εκκλησίας μας. Τούτο συνεπάγεται ότι οφείλουμε να καλλιεργούμε την ειρήνη και την αγάπη μεταξύ των ανθρώπων, ανεξαρτήτως φύλου, καταγωγής, χρώματος ή όποιων άλλων στοιχείων, τα οποία, εντέλει, προάγουν τα μίση, τις έριδες και την απαξίωση του ανθρωπίνου προσώπου. Το μεγάλο στοίχημα της παρουσίας της Ορθόδοξης Χριστιανοσύνης στον σύγχρονο κόσμο είναι να αποδείξει εμπράκτως πως δεν είναι μία εκ των θρησκειών, που άλλοτε δικαίως και άλλοτε αδίκως κατηγορούνται ότι καλλιεργούν τη διχόνοια, τον θρησκευτικό φανατισμό και την μισαλλοδοξία, αλλά ότι είναι η Εκκλησία του Χριστού, δηλαδή ένας τρόπος ζωής που ενώνει τους ανθρώπους και κάνει φανερό και χειροπιαστό το γεγονός ότι ο Θεός αγάπη εστί”.

Πηγή: www.amen.gr

Ορθοδοξία. Η ελπίδα πάντων των περάτων της γης.



του Μητροπολίτου Μεσογαίας και Λαυρεωτικής Νικολάου

Η ελπίδα μας κάπου αλλού ψάχνει να αγκιστρωθεί.

Α. Εισαγωγή

Το 2000 τον Μάρτιο βρέθηκα στην Οξφόρδη. Εκεί, συνάντησα τον γνωστό Βυζαντινολόγο Στήβεν Ράνσιμαν, ο όποιος επρόκειτο τον Ιούλιο του ιδίου έτους να κάνει μία ομιλία για τα εγκαίνια του Μουσείου του Πρωτάτου, μια που με χρηματοδότηση του ιδίου είχε υποστηριχθεί αυτό το πρόγραμμα. Μου ζήτησε, λοιπόν, να του μεταφράσω σε Αρχαία Ελληνικά τη σύντομη προσφώνησή του. Με αυτήν την αφορμή μου επανέλαβε και μου ανέλυσε αυτό το γνωστό που συνήθιζε να λέει. ότι ο 21ος αιώνας είναι ο αιώνας της Ορθοδοξίας. Μετά από λίγους μήνες σε ηλικία 98 χρονών έφυγε από αυτόν τον κόσμο. Ο τρόπος με τον οποίον υπεστήριζε αυτή την άποψη είχε μία βάση – αν μπορώ να πω – ιστορικό-κοινωνιολογική. Έτσι εκτιμούσε τα πράγματα· ότι δηλαδή οι συνθήκες της ζωής οδηγούν σε μία απόρριψη των υπολοίπων εκφράσεων του χριστιανισμού και σε μία επικράτηση, στα χρόνια που έρχονται. της Ορθοδοξίας.

Εγώ θα ήθελα περισσότερο να δώσω μία πνευματική και κάπως θεολογική βάση σε αυτήν τήν εκτίμηση, θα ήθελα, δηλαδή, να δούμε πώς αυτός ο θησαυρός που ονομάζεται Ορθοδοξία θα μπορούσε, και για ποιούς λόγους θα μπορούσε, να αποτελέσει τη μαρτυρία μας στον σύγχρονο κόσμο, ώστε αυτός ο κόσμος πραγματικά να ξεδιψάσει με τον αυθεντικό λόγο της, πράγμα που πιθανόν δεν έχουμε αξιολογήσει όσο θα έπρεπε.

Β. Οι ελπίδες του κόσμου

Η ελπίδα του κόσμου στην ιστορία, στην πορεία της ζωής, προσπαθεί κάπου να επικεντρωθεί. Οι άνθρωποι θέλουν από κάπου να γαντζωθούν, να στηριχθούν, να αντέξουν τα χτυπήματα, τους πειρασμούς, τα προβλήματα, τις δυσκολίες τις οποίες συναντούν μέσα στην καθημερινότητα.

Ένα μεγάλο κεφάλαιο των ανθρώπινων ελπίδων είναι αυτό που ονομάζουμε ανέσεις και ευδαιμονία. Όλοι έχουμε αυτήν την τάση. Θα θέλαμε όσο το δυνατόν πιό άνετη να είναι η ζωή μας, να έχει διευκολύνσεις, να είναι πιό εύκολη. Μάλιστα η εποχή μας συντελεί προς αυτήν την κατεύθυνση μέσα από αυτό που ονομάζουμε τεχνολογία. Πράγματι, η σύγχρονη τεχνολογία μας προμηθεύει με ανέσεις τέτοιες που δεν θα μπορούσαμε να φανταστούμε με κανέναν τρόπο. Ας δούμε τα αυτοκίνητα μας. Πριν από δέκα χρόνια ούτε που μπορούσαμε να φαντασθούμε ότι θα είχαν τις τεχνολογικές δυνατότητες που παρουσιάζουν σήμερα. Αλλά, ενώ εξελισσόμεθα με εκπληκτικούς τεχνολογικούς ρυθμούς, βλέπουμε ότι όλα αυτά αδυνατούν να ικανοποιήσουν τον βαθύτερο εαυτό μας.

Ένας δεύτερος τομέας που θα μπορούσε να δώσει έκφραση σε αυτήν την ελπίδα μας είναι ο τομέας της υγείας. Είναι πολύ λογικό και πάρα πολύ φυσικό να θέλουμε ποιότητα και επιμήκυνση της ζωής. Έτσι λοιπόν καταθέτουμε μεγάλη ελπίδα στη σύγχρονη ιατρική και επιστημονική πρόοδο. Υπάρχει η λεγόμενη γενετική. Η φαντασία μας τρέχει πάρα πολύ. Φανταζόμαστε ότι θα μπορούσαμε να πετύχουμε αυτό που ονομάζουμε ελιξίριο της ζωής, ή της αιώνιας νεότητος, δηλαδή στην ουσία να μην γηράσκουμε ή ακόμη και να μην πεθαίνουμε. Ή να προσδιορίσουμε την ποιότητα της ζωής με προδιαγραφές που εμείς θα θέλαμε. Κάπως έτσι ηχεί στα αυτιά μας η υπόσχεση που παίρνουμε μέσα από τη γενετική μηχανική, μέσα από τις μεταμοσχεύσεις, μέσα από την κλωνοποίηση, μέσα από τη γονιδιακή θεραπεία κ.ο.κ.

Μια τρίτη παράμετρος που επικεντρώνει τις ελπίδες μας είναι η ειρήνη. Θέλουμε ειρήνη στον κόσμο μας, θέλουμε -αν είναι δυνατόν- να έχουμε μία σιγουριά και μία βεβαιότητα. Ιδρύονται μεγάλοι παγκόσμιοι οργανισμοί, καταβάλλονται τεράστιες προσπάθειες να ενώσουν τους διεστώτες ανθρώπους. Έτσι, λοιπόν, είχαμε παλαιοτέρα την Κοινωνία των Εθνών, μετά τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών, συνεχίσαμε με την Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα, φτάσαμε στην Ενωμένη Ευρώπη, στο δε επίπεδο των χριστιανικών ομολογιών επινοήσαμε το Παγκόσμιο Συμβούλιο Εκκλησιών. Γίνονται προσπάθειες να έρθουμε μαζί, να μην είμαστε διαχωρισμένοι, κάπως να συμφωνήσουμε, να δούμε τί μας ενώνει και να τα βρούμε μεταξύ μας. Ποιος θα μπορούσε να ισχυρισθεί ότι αυτό είναι κακό; Αλλά και ποιος θα μπορούσε να υποστηρίξει ότι κάτι τέτοιο είναι εφικτό και αποτελεσματικό ;

Δυστυχώς, αγαπητοί μου, ούτε στο επίπεδο της ειρήνης οι εξετάσεις που δίνουμε είναι ικανοποιητικές, ούτε στον τομέα της υγείας τα αποτελέσματα που έχουμε μπορούν να εκπληρώσουν τις βαθύτερες απαιτήσεις της ψυχής μας, ούτε και στη βάση των ανέσεων και του ευδαιμονισμού τα έχουμε πάει τόσο καλά. Η ελπίδα μας κάπου αλλού ψάχνει να αγκιστρωθεί.

Και έρχονται οι θρησκείες με ποικίλους τρόπους να απευθυνθούν στον εσωτερικό άνθρωπο και ει δυνατόν να τον απελευθερώσουν από τη δική του μιζέρια, από τα κοινωνικά προβλήματα, από την πραγματικότητα που τον περιβάλλει για να μπορέσει να δημιουργήσει έναν τέτοιο κόσμο που πραγματικά να ξεκουραστεί και να αναπαυθεί το εσωτερικό του. Αλλά και οι διάφοροι χριστιανισμοί που κυκλοφορούν με τις μορφές των χριστιανικών ομολογιών και εκκλησιών, όπως επίσης οι ανατολικές θρησκείες και τα κέντρα διαλογισμού και αποκρυφισμού, προς τα οποία συχνά πολλοί στρεφόμαστε, φαίνεται ότι και αυτά έχουν τα προβλήματα τους.

Μαντεύω ότι κάποιοι από εσάς θα μπορούσαν να ισχυρισθούν πως και εμείς ως Ορθόδοξη Εκκλησία ζούμε τον τελευταίο καιρό τόσο ισχυρούς κραδασμούς που πραγματικά συντρίβουν και όχι απλά κλονίζουν ίσως τις ελπίδες μας. Σε αυτό ακριβώς το ερώτημα αποσκοπεί η σημερινή συνάντηση με έναν τρόπο που θα προσπαθήσω, αν και είναι πολύ δύσκολο, να τον περιγράψω αναλύοντας το ήθος και το φρόνημα της Ορθόδοξης Εκκλησίας,

Γ. Συνέπειες του δυτικού τρόπου ζωής

Ο δυτικός τρόπος ζωής που τον ζούμε κι εμείς, που τον αναπνέουμε καθημερινά, θα έλεγα, έχει οδηγήσει βασικά σε μια καταρράκωση των θεσμών τέτοια, που μας κάνει να γεμίζουμε από ανασφάλεια, από αβεβαιότητα από μία αίσθηση πλήρους αποπροσανατολισμού. Στην εποχή που ζούμε οι αξίες έχουν αντικατασταθεί με τα χρήματα και τα συμφέροντα, και οι θεσμοί με τις business και τον καταναλωτισμό.

Μια άλλη συνέπεια του σύγχρονου πολιτισμού είναι αυτό που ονομάζουμε άγχος. Βλέπουμε ο καθένας μας πώς βιώνει τη σύγχυση και αντί να έχει τη συμφιλίωση έχει την αντιπαλότητα του χρόνου που γεννά στην ψυχή του αυτόν τον εσωτερικό διχασμό ανάμεσα στο τί είναι και στο τί δείχνει, στο πώς αισθάνεται και στο τί σκέπτεται, ανάμεσα στο τί κάνει και στο τί θα ήθελε.

Υπάρχει και ένα τρίτο στοιχείο που χαρακτηρίζει αυτή την εποχή είναι η μηχανοποίηση του ανθρώπου, το γεγονός δηλαδή ότι γίνεται ο καθένας μας περισσότερο μια μηχανή που ψάχνει για την αυτονομία της παρά μία αυτεξούσια οντότητα που προσπαθεί να βιώσει την πνευματική ελευθερία της.

Από πλευράς αναζήτησης του Θεού, από πλευράς δηλαδή του χώρου στον οποίο απευθύνονται οι θρησκείες και η Εκκλησία μας αυτό το οποίο βιώνουμε σήμερα θα μπορούσα να πω ότι συμπυκνώνεται μέσα σε τέσσερα πράγματα.

Το ένα είναι η εκλογίκευση της πίστεως- ότι έχει πάψει να λειτουργεί τόσο ο καρδιακός μας χώρος, κάτι για το οποίο θα μιλήσω στη συνέχεια και το οποίο θα μπορούσε να μας βοηθήσει να αναπτύξουμε νέες εισόδους μηνυμάτων της αληθείας. Αυτό που καταφέραμε είναι να κλεισθούμε σε έναν περιοριστικό, στενόκαρδο. ασφυκτικό, υδροκεφαλικό, εγκεφαλικό τρόπο προβληματισμού. Έτσι, συνήθως ψάχνουμε για επιχειρήματα, για αποδείξεις, απαιτούμε κατανόηση και αυτού ακόμη που ονομάζουμε μυστήριο του Θεού και χάνουμε στην ουσία την πίστη μας.

Το δεύτερο στοιχείο είναι η εκνομίκευση της χάριτος· ότι το μυαλό μας λειτουργεί περισσότερο με νόμους, με φραγμούς, με όρια, παρά με αρχές. Αυτό μας οδηγεί σε δυο μεγάλες αρρώστιες που και οι δυο κρύβουν έναν εγωισμό και μας αποτρέπουν από το να μπορέσουμε να αντικρύσουμε εν ελευθερία την αλήθεια. Η μία είναι ο σχολαστικισμός και η δεύτερη είναι ο άκρατος συντηρητισμός. Σας ξαφνιάζει αυτό που λέω. κυρίως το δεύτερο σκέλος, γιατί εμείς κάπως ταυτίζουμε -έτσι έχουμε καταφέρει στον κόσμο μας- την ηθική ή την Εκκλησία με αυτό που ονομάζουμε συντηρητικότητα. Στην πραγματικότητα, όμως, και ο σχολαστικισμός και ο συντηρητισμός δεν μας επιτρέπουν να κάνουμε χρήση του μεγάλου δώρου της ελευθερίας, για να δούμε την αλήθεια και να προσεγγίσουμε τη χάρη του Θεού.

Ένα τρίτο χαρακτηριστικό είναι η εκκοσμίκευση της ζωής. Τα επαναλαμβάνω λίγο για να τα θυμηθείτε -αν και δεν είναι ο σκοπός μας να κάνουμε μνημονική άσκηση· το πρώτο είναι η εκλογίκευση της πίστεως, το δεύτερο είναι η εκνομίκευση της χάριτος, το τρίτο είναι η εκκοσμίκευση της ζωής μας. Ζούμε με μία προκλητική εφημερότητα, μόνο στο επίπεδο του ορατού και όχι τοϋ αθέατου, ακόμη και τη λεγόμενη πνευματική ζωή και τη ζωή μας μέσα στην Εκκλησία.

Αυτά τα τρία μας οδηγούν σε ένα τέταρτο, το οποίο είναι η θρησκειοποίηση της θεολογίας, της αποκαλύψεως και του μυστηρίου του Θεού. Έτσι, λοιπόν, γινόμαστε οπαδοί αντί να είμαστε πιστοί· γινόμαστε άνθρωποι οι οποίοι ενδιαφέρονται περισσότερο για κοσμικά στηρίγματα, έστω και με το επικάλυμμα του Θεού και της Εκκλησίας, παρά για να ανοίξουν την καρδιά τους να υποδεχθεί το μυστήριο του Θεού και την ενέργεια της χάριτος μέσα τους.

Δ. Παρερμηνεία των ιερών όρων

Αυτά τα τέσσερα πράγματα οδηγούν σε μία παρερμηνεία βασικών εννοιών και όρων απαραιτήτων για την πνευματική ζωή. Έτσι, λοιπόν, έχει αλλοιωθεί η έννοια της πίστεως. Έχει αλλοιωθεί η έννοια του μυστηρίου, η έννοια του «σημείου», όπως και στο επίπεδο των αρετών, το τί θα πει ταπείνωση, τί θα πει ελευθερία, τί θα πει αγάπη, ακόμη και αυτών των μέσων τα οποία χρησιμοποιούμε στη μεταξύ μας κοινωνία και στην προσπάθεια κοινωνίας του Θεού. Όπως είναι η άσκηση, όπως είναι η ησυχία, όπως είναι η κοινωνία.

Να πω και ένα τελευταίο παράδειγμα. Στις δυτικές γλώσσες η λέξη κοινωνία, δηλαδή η κοινωνία του κόσμου, η κοινωνία έξω και η κοινωνία των προσώπων έχουν δυο λέξεις. Στα αγγλικά το ένα ονομάζεται society ή κοινωνία των ανθρώπων. Η κοινωνία των προσώπων λέγεται commumication. Στις ανατολικές ευρωπαϊκές γλώσσες -δηλαδή σχεδόν σε όλες τις Ορθόδοξες κυρίως χώρες -υπάρχει μία λέξη. Απόδειξη του γεγονότος ότι οι κοινωνίες στις οποίες ζούμε εδώ στην Ανατολή είναι περισσότερο κοινωνίες που έχουν μία επικοινωνία και μία περιχώρηση αμοιβαία, μια αμοιβαιότητα, ενώ στον δυτικό κόσμο υπάρχει το στοιχείο της αποξένωσης που κάνει και τους όρους ακόμη να διαφοροποιούνται. Οι άνθρωποι ζουν σε «χωρίς κοινωνία κοινωνίες».

Επίσης, αλλοιώνονται και άλλοι σημαντικοί όροι, που εκφράζουν βαθιές έννοιες, όπως η έννοια της πίστεως, η έννοια του μυστηρίου, η έννοια του σημείου. Έτσι λοιπόν, η πίστη δεν είναι στην πραγματικότητα για εμάς παραδοχή -επειδή συμφωνώ-, άλλα είναι εμπιστοσύνη -επειδή ταπεινώνομαι. Μυστήριο δεν είναι κάτι που δυστυχώς δεν μπορώ να κατανοήσω, αλλά είναι κάτι που ευτυχώς με υπερβαίνει. Είναι άλλο πράγμα αυτό. Και σημείο δεν σημαίνει κάτι ασυνήθιστο, παράξενο, που εντυπωσιάζει και ξαφνιάζει, αλλά είναι μία ακόμη φανέρωση του Θεού που μας οδηγεί σε δοξολογία Του, σε ομολογία πίστεως και σε μετάνοια. Συνήθως εμείς τείνουμε μέσα από την καθημερινότητα να βιώνουμε αυτές τις έννοιες με το πρώτο τους σκέλος, ενώ θα επιθυμούσαμε να τις ζούμε όπως εκφράζονται στο δεύτερο. Αυτό είναι που ελευθερώνει.

Η αλλαγή των εννοιών είναι βαθύτερη και γενικότερη. Η πίστη αντικαθίσταται από άποψη, από ιδεολόγημα, από επιχείρημα, από παραδοχή. Η αγιότητα ταυτίζεται με φραγμούς, με ηθική, με νόμους. Η επιείκεια με τον συμβιβασμό. Η ταπείνωση με μία μειονεξία. Η κοινωνία με μία συνύπαρξη απλή. Το βίωμα νομίζουμε ότι είναι συναίσθημα. Έτσι, για παράδειγμα, μιλάμε για θρησκευτικό συναίσθημα. Ο όρος είναι λάθος. Η μυσταγωγία έχει αντικατασταθεί από τη διδασκαλία, η ελευθερία από τα δικαιώματα κ.ο.κ.

Σε όλη αυτήν την αντίληψη, υπάρχει ένας αντίλογος της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον οποίο και νομίζω πως καλό θα ήταν να επικεντρώσουμε την προσοχή μας ή, να το πω ακόμη καλύτερα, την καρδιά μας ώστε να προκληθεί ένας εσωτερικός διάλογος.

Ας αρχίσουμε από την Ορθοδοξία, που είναι κάτι πάρα πολύ βαθύ και ταυτόχρονα πάρα πολύ ευρύ. Δεν υπάρχει βαθύτερη και ευρύτερη εμπειρία στις καρδιές μας. Είναι κάτι πάρα πολύ ανθρώπινο και πάρα πολύ θεϊκό ταυτόχρονα. Χαρακτηρίζεται από λεπτές ισορροπίες που κάπως τις νιώθουμε και τις βλέπουμε. Ας ξεκινήσουμε από την έξης παρατήρηση: ενώ υπάρχει μία εισροή προσήλυτων χριστιανών μη Ορθοδόξων προς την Ορθοδοξία, δεν θα βρούμε ποτέ πιστό Ορθόδοξο να μη νιώθει το πλήρωμα της πίστεως του και να ψάχνει κάπου άλλου να στεγασθεί εκκλησιαστικά, να νιώθει την ανάγκη να αλλάξει την πίστη του. Με άλλα λόγια, βλέπουμε πιστούς καθολικούς, βλέπουμε πιστούς προτεστάντες -είναι ένα συχνό φαινόμενο- να μην ικανοποιούνται και να στρέφονται προς την Ορθοδοξία, ενώ δεν έχουμε περιπτώσεις πιστών Ορθοδόξων που ψάχνουν για κάτι άλλο. Η Ορθοδοξία προσφέρει το πλήρωμα της αλήθειας. Αυτή η απλή παρατήρηση προσδιορίζει αυτό το εύρος αλλά και το βάθος, αυτήν την ανθρωπιά, την ανθρωπότητα με την έννοια της φύσεως και τη θεϊκότητα με την έννοια της ιδιότητος που έχει η Ορθόδοξη πίστη μας, αντιστοίχως.

Ορθοδοξία κάνει κάτι άλλο. Θεώνει τον άνθρωπο.

Ε. Τί δεν είναι Ορθοδοξία

Παρά ταύτα και εμείς οι ίδιοι και στον δικό μας τόπο κάπως την εκφυλίζουμε. Γι’ αυτό ας δούμε τί δεν είναι Ορθοδοξία. Η Ορθοδοξία δεν είναι μία θρησκεία που δημιουργεί οπαδούς με συγκεκριμένα τυπικά, με συγκεκριμένες και αυστηρά προσδιορισμένες συνήθειες και εξωτερικούς τρόπους. Η Ορθοδοξία δεν είναι μία βαθιά δοκιμασμένη, ιστορική, κοινωνική, πολιτιστική και φιλοσοφική παράδοση, αυτό που συνήθως περνάει μέσα από τα υπουργεία πολιτισμού και από τους πολιτιστικούς συλλόγους και έχει να κάνει με τα εξωκκλήσια, με τη λαογραφία, με τα ήθη και τα έθιμα, με τις συνήθειες που έχουμε σε αυτόν τον τόπο, και που είναι τόσο ευλογημένες, τόσο βαθιά ριζωμένες και τόσο καλές, αλλά δεν αποτελούν την πεμπτουσία της πίστεως και της Ορθοδοξίας.

Θα πω και κάτι άλλο. Συχνά λέμε ότι ο σωστός όρος δεν είναι Ορθοδοξία αλλά Ορθοπραξία. Έχω την εντύπωση ότι αυτό δεν είναι σωστό, διότι υπονοεί ότι η Ορθοδοξία είναι κάτι ελλιπές που απαιτεί το συμπλήρωμα αυτής της όρθοπραξίας. Ο όρος Ορθοδοξία περιλαμβάνει και την ορθοπραξία. Και αυτό έχει να κάνει με το βαθύτερο αίσθημα που νιώθουμε ως πιστός λαός του Θεού, γιατί Λαϊκό Πανεπιστήμιο νομίζω δεν είναι για την Εκκλησία ένα Πανεπιστήμιο με την έννοια του λαϊκού, όπως το εννοούν οι δημοκρατίες, αλλά με την έννοια του λαού όπως την εννοεί η Εκκλησία μας.

ΣΤ. Ορθόδοξα θεολογικά ιδιώματα

Οι θρησκείες -συνήθως έτσι συμβαίνει – εξανθρωπίζουν τον Θεό ή σε μία καλύτερη περίπτωση θεοποιούν τον άνθρωπο. Η Ορθοδοξία κάνει κάτι άλλο. Θεώνει τον άνθρωπο και ομολογεί τον ενανθρωπήσαντα Θεό. Δεν είναι παίξιμο με τις λέξεις αυτό. Ας αναφέρουμε ένα παράδειγμα· σε άλλες χριστιανικές ομολογίες και εκκλησίες, προκειμένου να βοηθηθούν οι πιστοί τους στο να προσεγγίσουν το μυστήριο του Θεού εμφανίζονται παραδείγματα εικονογραφίας τέτοια που κάνουν τον Θεό, την Παναγία πάρα πολύ ανθρώπινους. Έτσι, ο εσταυρωμέ­νος του Νταλί κρέμεται σαν ένα πτώμα, ένα σώμα που προκαλεί τον οίκτο στην ψυχή του ανθρώπου, ώστε αυτός να λυπηθεί ανθρώπινα τον Χριστό που υποφέρει πάνω στον σταυρό. Αυτό δεν το συναντούμε στην Ορθόδοξη παράδοση. Δεν προκαλείται το συναίσθημα με έναν πολύ ανθρώπινα πάσχοντα Θεό. Αντίθετα, συναντούμε έναν Κύριο με οριζόντια τα χέρια, σαν να είναι δυνατός, με μία έκφραση του προσώπου ανάλογη με αυτήν που έχει στη Μεταμόρφωση και στην Ανάσταση, που δεν έχει σχέση με αυτόν τον κόσμο, η οποία όμως μεταφέρει την ετερότητα του προσώπου του αναστημένου Χριστού ακόμη και στη Σταύρωση.

Επίσης, στη Δύση, προκειμένου να προκαλέσουν την πίστη, προσπαθούν να εμφανίσουν μία γλυκιά Παναγία, όσο πιο ανθρώπινα ωραία μπορούν να την αναπαραστήσουν. Παράλληλα, συχνά φθάνουν στο σημείο ακόμη να θεοποιούν τον άνθρωπο. Παρουσιάζουν την αξία του ανθρώπου τόσο μεγάλη σαν αυτός και μόνο να αποτελεί το κέντρο του κόσμου. Για την Ορθόδοξη Εκκλησία, το κέντρο του κόσμου είναι ο Θεός, είναι ο Χριστός, είναι ο ενανθρωπήσας Θεός. Αντί λοιπόν για τη θεοποίηση του ανθρώπου, η Ορθοδοξία προτείνει τον θεούμενο άνθρωπο, όπως αυτή τον ζει, πράγμα που αποτελεί τη βάση της διδασκαλίας της. Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο και οι θρησκείες ή οι άλλες χριστιανικές ομολογίες έχουν μία θεολογία ανθρωπολογική, ενώ η Ορθοδοξία παρουσιάζει ακόμη και μία ανθρωπολογία θεολογική.

Ας μου επιτρέψετε, στο σημείο αυτό, να σας μεταφέρω κάτι από την εμπειρία μου με τους προβληματισμούς στα θέματα της βιοηθικής. Καθώς διαβάζουμε τα κείμενα των άλλων θρησκειών και των άλλων χριστιανικών εκκλησιών και ομολογιών, βλέπουμε ότι έχουν μία τάση να θεωρήσουν ότι ο άνθρωπος αποτελεί μία αυτοαξία. Στην Ορθόδοξη παράδοση δεν υπάρχει αυτόνομη ανθρωπολογία. Υπάρχει, όμως -οι εξ υμών θεολόγοι το γνωρίζουν- η χριστολογία. Καθώς δηλαδή η Εκκλησία μας βιώνει το μυστήριο της Θείας Ενανθρωπήσεως εν τω προσώπω του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού, ταυτόχρονα βλέπει και το μυστήριο του ανθρώπου να προβάλλεται πάνω στο μυστήριο του ενανθρωπήσαντος Χριστού.

Όλη αυτή η διαφορά της Χριστιανικής Ανατολής από τη Δύση βασίζεται σε τρία σημεία. Το πρώτο ήδη το ανέ­φερα· είναι η χριστολογία, το ότι ο Χριστός είναι τέλειος Θεός και τέλειος άνθρωπος, ότι οι δυο φύσεις Του είναι ασυγχύτως και αδιαιρέτως ενωμένες και αυτό έχει επεκτάσεις ανθρωπολογικές. Κατ’ επέκτασιν, και ο άνθρωπος δεν είναι μόνον ψυχή ούτε μόνον σώμα. Αλλά είναι και ψυχή και σώμα. Συχνά βλέπουμε ότι αναπτύσσεται μία τάση Νεστοριανική ή Μονοφυσιτική. Ή στη Δύση ταυτόχρονα και Νεστοριανική και Μονοφυσιτική. Για παράδειγμα, πολλές φορές δικαιολογούμε τις αμαρτίες ως αδυναμίες ανθρώπινες. Αυτό σημαίνει ότι υποβιβάζουμε τήν αξία και τον θησαυρό τής ψυχής. Σε άλλες πάλι περιπτώσεις μιλάμε για μία πνευματικότητα τέτοια σαν να μην έχει ο άνθρωπος εφήμερη φυσική υπόσταση, σωματική φύση.

Ένα άλλο στοιχείο που αποτελεί επίσης τη βάση της δικής μας κοινωνιολογίας είναι η τριαδολογία. Στη Δύση υπάρχει η θεολογία του πρωτείου. Στην Ορθόδοξη παράδοση δεν υπάρχουν πρώτοι. Υπάρχουν μόνον ίσοι στην κατ’ επιλογή θέση του εσχάτου. Εμείς, δηλαδή, αν εδώ αρχίσουμε και συζητούμε ποιος είναι πρώτος, σίγουρα θα έχουμε αποδείξει ποιος δεν είναι Ορθόδοξος. Αν όμως επιλέξουμε όλοι τη μεταξύ μας ισότητα στη θέση του τελευταίου, τότε έχουμε πλησιάσει στην ταπείνωση του Ορθοδόξου. Είμαστε ίσοι, έσχατοι εν κοινωνία αδελφοί.

Και υπάρχει και ένα τρίτο θεολογικό υπόβαθρο. Είναι η Παλαμική θεολογία η οποία πραγματικά συγκλόνισε την Εκκλησία, αλλά έχει και μία πολύ ουσιαστική συνέπεια την οποία θα ήθελα να την αναφέρω στην αγάπη σας απλά. Η δυτική θεολογία διά του Βαρλαάμ υπεστήριζε ότι ο Θεός είναι μεθεκτός κατά την ουσία Του από λίγους χαρισματικούς και δεν εδέχοντο την έννοια των ακτίστων ενεργειών του Θεού. Ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς έδωσε μία μάχη, υποστηρίζοντας ότι ο Θεός είναι αμέθεκτος κατά την ουσία Του -ούτε οι χαρισματικοί μπορούν να μετέχουν στην ουσία Του-. αλλά είναι μεθεκτός εν τη Εκκλησία κατά τις άκτιστες ενέργειες Του.

Συνέπεια αυτού είναι ότι η καθολική θεολογία φτιάχνει πιστούς, οι οποίοι τελικώς επειδή δεν μπορούν να μετέχουν της ουσίας του Θεού και επειδή δεν ζουν τις άκτιστες ενέργειες Του δεν μετέχουν καν των ενεργειών του Θεού. Όλη η δική μας παράδοση είναι μία μετοχή και ένας διάλογος στις άγιες, άκτιστες ενέργειες του Θεού. Δεν είναι καθόλου λεπτομέρεια αυτό το πράγμα, αλλά αποτελεί τη βάση στην οποία στηρίζεται Θεολογικά η Ορθόδοξη παράδοση, ζωή και πνευματικότητα.

Έτσι, λοιπόν, ζούμε τη Δύση σε μία απόσταση από τον Θεό και την Ανατολή σε μία κοινωνία Θεού. Η Ορθοδοξία θα μπορούσαμε συνοπτικά να πούμε ότι λειτουργεί ως μια μεταμορφωτική δύναμη που, όπως προανέφερα, μας μεταφέρει από την άποψη, το ιδεολόγημα και την παραδοχή στη γνήσια πίστη· από τους φραγμούς, τους νόμους και την ηθική στην αγιότητα· από τον συμβιβασμό στην επιείκεια· από τη μειονεξία στην ταπείνωση· από τη συνύπαρξη στην κοινωνία· από το συναίσθημα ή το θρησκευτικό επιχείρημα στο βίωμα· από τη διδασκαλία στην υποδοχή του μυστηρίου, στη μυσταγωγία· από τα δικαιώματα στην ελευθερία.

Ζ. Το απρόσιτον του Θεού – Παραδείγματα από τη φύση

Στο σημείο αυτό, επιτρέψτε μου να αναφέρω μερικά παραδείγματα, για να μεταφέρω μία αίσθηση του πώς η Ορθοδοξία πράγματι αναδεικνύει αυτές τις έννοιες. Θα με συγχωρέσετε, όμως, που τα παραδείγματα αυτά θα είναι δανεισμένα από την επιστήμη, από τη Φυσική και τη Βιολογία, είναι όμως τόσο όμορφα και ακριβή ώστε δεν βρήκα καταλληλότερη διάλεκτο για να φυτέψω στην υποψία της σκέψης σας και στη λεπτή αίσθηση της καρδιάς σας αυτό που θέλω.

Τί είναι η πίστη; Η πίστη είναι ο υγιής και παραγωγικός διάλογος με το αθέατο, με το άγνωστο και με το άχρηστο, το φαινομενικώς άχρηστο. Θα σας πω λοιπόν τρία παραδείγματα και θα τα εξηγήσω μετά.

Σήμερα η σύγχρονη φυσική, η αστροφυσική μιλάει για το αθέατο σύμπαν. Υπάρχει το ορατό σύμπαν, το οποίο καλύπτει το πολύ-πολύ το 4% του πραγματικού σύμπαντος. Και μάλιστα αυτό που φαίνεται με το μάτι είναι το 0.4%. Τα 3,6% είναι θερμή ενδογαλαξιακή ύλη -έτσι ονομάζεται. Αυτό που βλέπουμε με τα τηλεσκόπια -όχι μόνον με τα οπτικά τηλεσκόπια, άλλα και με τα τηλεσκόπια που λαμβάνουν και σε άλλες περιοχές του ηλεκτρομαγνητικού φάσματος- είναι ένα απειροελάχιστο ποσοστό αυτού που υπάρχει. Το 23% λέγεται σκοτεινή ύλη και το 73% σκοτεινή ενέργεια. Άρα το 96% είναι σκοτεινό, μη ορατό, μη θεατό, μη άμεσα ανιχνευόμενο. Αυτό το 96% κρύβει μέσα του το 99% των ωραίων μυστικών της φύσεως. Η μη θεατή υλη κρύβει τη βαθύτερη ομορφιά του σύμπαντος και του κόσμου στον οποίο ζούμε…

Ας προχωρήσουμε στο δεύτερο παράδειγμα, για να τελειώνουμε με τη Φυσική. Η φύση έχει μία εντυπωσιακή, θα την έλεγα, μεταφυσική ιδιότητα, να μας κρύβει τα μυστικά της έτσι που ποτέ να μην μπορέσουμε να τα γνωρίσουμε. Υπάρχει μία αρχή, η αρχή του Heisenberg, της απροσδιοριστίας, αν την έχετε ακούσει. Αυτή τί λέει; Ότι όταν μπορούμε να προσδιορίσουμε τη θέση ενός σωματιδίου με μεγάλη ακρίβεια, τότε υποχρεωτικά κάνουμε λάθος στο να προσδιορίσουμε ένα άλλο μέγεθος, όπως είναι και η ταχύτητα και η ορμή. Υπάρχει και κάτι άλλο, μια ιδιότητα του σύμπαντος, ένας περίφημος νόμος, ο Νόμος του Hubble: το σύμπαν όσο το πλησιάζουμε, τόσο αυτό μας φεύγει. Δεν θα μπορέσουμε ποτέ να φτάσουμε σε αυτό που θα θέλαμε, στα άκρα του, και γιατί οι εσχατιές του απομακρύνονται με ταχύτητες που πλησιάζουν αυτήν του φωτός αλλά και γιατί δεν έχει άκρα.

Και ένα τρίτο πάλι σχετικό με το σύμπαν. Πηγαίνουμε προς τα πίσω για να δούμε αυτό που ονομάζουμε Bing Bang. Και ενώ πλησιάζουμε στην αρχή του ξαφνικά έχει ένα φραγμό σε ένα πολύ μικρό χρονικό διάστημα από της μεγάλης εκρήξεως και της αρχής του που μας λέει ως εδώ· δεν θα εισχωρήσετε πιο μέσα. Είμαστε υποχρεωμένοι να παραδεχθούμε όχι το ότι σήμερα δεν ξέρουμε, αλλά ότι ως άνθρωποι θα είμαστε δεσμευμένοι να μην γνωρίζουμε τα απόρρητα μυστικά της αρχής του σύμπαντος. Αν το πρώτο παράδειγμα δείχνει το αθέατο του σύμπαντος, τα δύο τελευταία φανερώνουν το άγνωστό του.

Θα αναφέρω και ένα τέταρτο παράδειγμα, από τη βιολογία αυτή τη φορά. Θα διαβάσατε, θα ακούσατε, θα αντιμετωπίσατε την πρόκληση μιας πολύ εντυπωσιακής προόδου σε αυτό που ονομάζεται χαρτογράφηση του ανθρώπινου γονιδιώματος. Ενώ μιλούμε για γονίδια και για γονιδίωμα, και παρά το ότι έχουμε κωδικοποιήσει το γονιδίωμα, δεν είμαστε σε θέση να ξέρουμε πόσα είναι ακριβώς τα γονίδια του ανθρώπου. Το εντυπωσιακό όμως είναι ότι, όπως μας λένε οι επιστήμονες, το μεγαλύτερο μυστικό της ανθρώπινης βιολογικής ταυτότητος δεν κρύβεται στα γονίδια άλλα στο άχρηστο DΝΑ.

Τί ωραία που τα έχει κάνει ο Θεός! Να ζούμε σε έναν κόσμο που την ομορφιά του την καλύπτει το αθέατο – η αδυναμία μας να τον δούμε -το άγνωστο- η αδυναμία μας να τον γνωρίσουμε -και το φαινομενικά άχρηστο- ο πειρασμός μας να το περιφρονήσουμε.

Κάτι ανάλογο συμβαίνει και με τα του Θεοί. Η απαιτητική και στενή ανθρώπινη σκέψη θέλει να κατανοήσει αυτά που αποτελούν μυστήριο και που από τη φύση τους υπερβαίνουν κάθε δυνατότητα κατανόησης. Απαιτεί, όπως είπαμε στην αρχή, να έχει μία εκλογικευμένη πίστη που θα υποτάσσει τον Θεό στην ανθρώπινη ανεπάρκεια, στην ανθρώπινη αδυναμία, στην ανθρώπινη στενότητα της σκέψης. Το πολύ που μπορούμε να κατανοήσουμε από τον Θεό είναι κάτι μόλις σαν το 0.4%. Το υπόλοιπο μας διαφεύγει. Αυτό το λίγο που καταλαβαίνουμε και βλέπουμε από τον Θεό υπάρχει για να δημιουργεί την υποψία Του. Το υπόλοιπο υπάρχει για να κρύβει την αλήθεια Του. Ο Θεός είναι απρόσιτος και απρόσληπτος από την ανθρώπινη σκέψη. Είναι αχώρητος στον ανθρώπινο νου. Στην πίστη του επιχειρήματος, της λογικής, της παραδοχής, της απόδειξης στηρίζεται δυστυχώς αυτό που δεν είναι Ορθόδοξο. Στο ελάχιστο και ταυτόχρονα πολύ που παραμένει οικοδομείται η ταπείνωση της Ορθοδόξου πίστεως, όπως τη βιώνει η παράδοση και οι πατέρες μας- όχι ως ανθρώπινη ανακάλυψη αλλά ως αποκάλυψη του Θεού στις ψυχές μας.

Οι εκπλήξεις του Θεού.

Η. Ελευθερία και πρόσωπο – Παραδείγματα από τη φύση

Ας μεταβούμε από την έννοια της πίστεως σε αυτό που ονομάζεται ελευθερία. Η ελευθερία στη Δύση νοείται ως δικαίωμα που μάλιστα διεκδικείται. Κι εμείς, οι σύγχρονοι άνθρωποι, τα προϊόντα του πολιτισμού αυτής της εποχής, έτσι το καταλαβαίνουμε. Ξεσηκώνονται τα παιδάκια του νηπιαγωγείου και κάνουν κατάληψη, διότι, από αυτή την ηλικία πληροφορούνται τα δικαιώματά τους- απαιτούν εδώ και τώρα να ασχοληθεί υποτελικά μαζί τους ο Υπουργός Παιδείας. Είναι δικαίωμα τους! Ελευθερία σημαίνει κάνω ό,τι θέλω.

Στην Ορθόδοξη όμως παράδοση μας, η ελευθερία έχει δυο άλλα στοιχεία: τον σεβασμό της διαφορετικότητας ως εκφράσεως του προσώπου και της μοναδικότητας επίσης ως εκφράσεως του προσώπου. Θα αναφέρω και γι’ αυτό δύο παραδείγματα από τη βιολογία.

Το πρώτο, ότι δυο γονείς μπορούν να γεννήσουν 1040 διαφορετικά παιδιά. Ο αριθμός είναι ασύλληπτος, 109 είναι ένα δισεκατομμύριο, 1012 ένα τρισεκατομμύριο, δεν είναι όλοι οι άνθρωποι που πέρασαν από αυτόν τον πλανήτη. Φανταστείτε από εκεί και πέρα μέχρι το 40, για τί νούμερο μιλάμε. Πόσο διαφορετικοί είμαστε εσείς κι εγώ. Και δυο δίδυμα ακόμη αδέλφια έχουν αρκετές διαφορές, έστω κι αν δεν φαίνονται με πρώτη ματιά. Και είναι τόσο ωραίο που είμαστε διαφορετικοί. Κι εμείς τη διαφορετικότητά μας θέλουμε να τη χαλάσουμε, θέλουμε να πείσουμε τον άλλον να γίνει σαν εμάς. Και δεν θέλουμε να βοηθήσουμε τον άλλον να γίνει αυτό που του δίνει ο Θεός, την ευκαιρία να γίνει μέσα του και να είναι διαφορετικός από εμάς. Δεν μπορούμε να χαρούμε τη διαφορετικότητά μας. Θέλει μία ταπείνωση αυτό.

Θα πάω και στη μοναδικότητα. Λέμε πολλές φορές «ένας κούκος δεν φέρνει την άνοιξη». Αν είναι δυνατόν ένας άνθρωπος από μόνος του κάτι να καταφέρει! Θα σας πω τώρα τί μπορεί να κάνει. Υπάρχουν κάτι πρωτεΐνες, μακρομόρια με 2.000 άτομα και ρίζες στη σειρά. Στην άκρη υπάρχει μία κοινή χημική ρίζα. Αν την αλλάξουμε με μία άλλη, είναι δυνατόν η πρωτεΐνη να αλλάξει εντελώς ιδιότητες, να γίνει κάτι το εντελώς διαφορετικό. Αυτό καλείται και ο καθένας μας να κάνει· να αλλάξει όλο αυτό το μακρομόριο της κοινωνίας μεταβαλλόμενος ο ίδιος. Η δική του αλλαγή στον δικό του εσωτερικό πνευματικό χώρο μπορεί να λειτουργήσει ως μεταμόρφωση του σύμπαντος ολοκλήρου. Αυτό είναι η αξία της μοναδικότητας του προσώπου του καθενός μας. Είμαστε ανεπανάληπτοι όλοι μας. Δεν είμαστε ίδιοι αλλά είμαστε ίσοι στα δικαιώματα και αδελφοί στην ελευθέρα επιλεγμένη θέση του τελευταίου.

Θ. Ηθική ή αγιότητα;

Θα ήθελα τώρα να δώσουμε λίγο περισσότερο προσοχή στη διαφορά του ηθικού από το άγιο. Πόσο λάθος είναι αυτό το σωστό που διακηρύσσουμε και στα παιδιά μας. Θέλουμε να κάνουμε τα παιδιά μας σωστά και θέλουμε κι εμείς οι ιερείς να φτιάξουμε σωστούς χριστιανούς. Θα σας πω πόσο λάθος είναι αυτό το σωστό που θέλουμε να κάνουμε. Έρχεται η αγκαλιά της Εκκλησίας μας την περίοδο του Τριωδίου και μας δημιουργεί αιφνιδιασμούς τους οποίους δεν τους καταλαβαίνουμε δυστυχώς. Συγκρίνει την πρώτη Κυριακή έναν Φαρισαίο -έναν άνθρωπο της θρησκείας, της ελεημοσύνης, των αγαθών έργων, έναν σωστό- με έναν Τελώνη -έναν άνθρωπο της εκμετάλλευσης, της σκληρότητας, τέτοιοι ήταν οι τελώνες- που δεν είχε τίποτε άλλο εκτός από τη συντριβή και την ταπείνωση της στιγμής. Και ο Κύριος προκρίνει τον δεύτερο· όχι τον ηθικό, όχι τον σωστό αλλά τον μετανιωμένο.

Την επόμενη Κυριακή η Εκκλησία μας παρουσιάζει έναν άσωτο, ο οποίος με θράσος παίρνει, το επιβάλλον μέρος της ουσίας του από τον πατέρα του. Φεύγει και ζει έκλυτο και ακόλαστο βίο. Κατασπαταλά και καταστρέφει τα πάντα. Τελικώς «έρχεται εις εαυτόν» και επιστρέφει στο σπίτι του. Κι εκεί ο πατέρας κάνει μία μεγάλη αδικία υπέρ αυτού· την αδικία του να τον συγχωρήσει, του να μην του απονείμει αυτό που του άξιζε και που θα έπρεπε να του αποδώσει βάσει του νόμου και του δικαίου. Δεν τηρεί το δίκαιο. Και τον συγκρίνει η Εκκλησία μας με έναν πρεσβύτερο αδερφό, ο οποίος μάλιστα όταν γύρισε ο άσωτος έλειπε στη δουλειά ο κακομοίρης. Χρόνια διακονούσε μέσα στο σπίτι. Ήταν παιδί του σπιτιού και της εργασίας. Εμφανίζει όμως μία σκληρότητα τέτοια ώστε στη σύγκριση μεταξύ των δύο μπαίνει ο μεγάλος αδερφός στον παρονομαστή και ο άσωτος στον αριθμητή.

Και φτάνουμε στη Μεγάλη Εβδομάδα. Από τη μία μεριά ένας ληστής, ένας εκατόνταρχος, ο επικεφαλής του εκτελεστικού αποσπάσματος. Μία πόρνη τη Μεγάλη Τετάρτη και από την άλλη μεριά οι μαθητές, αυτοί που τόσα χρόνια ήταν μαζί με τον Κύριο, οι σωστοί που ενοχλούντο από τη Χαναναία ή τους συνοδούς του παραλυτικού. Οι δεύτεροι εγκαταλείπουν, κάποιος αρνείται, ένας προδίδει. Οι πρώτοι μόνον ομολογούν. Μάλιστα η πόρνη ούτε λέξη δεν βγάζει, απλώς κάνει μία πράξη. Και προκρίνονται αυτοί που δεν είναι ηθικοί, όπως η πόρνη· αυτοί που είναι σκληροί, όπως οι τελώνες· αυτοί που ζουν μετά πορνών. Όπως ο άσωτος· αυτοί που έρχονται να επιβεβαιώσουν τον θάνατο του Κυρίου, όπως ο εκατόνταρχος. Και τελικά χάνουν το παιχνίδι οι μαθητές, ο πρεσβύτερος υιός, ο Φαρισαίος.

I. Οι εκπλήξεις του Θεού

Στο Ευαγγέλιο της Μεγάλης Τετάρτης το βράδυ υπάρχει μια υπέροχη μικρή περικοπή, η οποία με έναν μυστικό τρόπο δείχνει το κριτήριο του Θεού, απόλυτα συμβατό με τα προηγούμενα. Διαβάζουμε από το κατά Λουκάν Ευαγγέλιο μια περικοπή κατά την οποία διαπληκτίζονται οι μαθητές, λίγο προ του Μυστικού Δείπνου και της παραδόσεως των Μυστηρίων, ποιος θα είναι πρώτος. Και αντί ο Κύριος να τους επιπλήξει, αφού τους λέει ότι αυτός που θα επιλέξει τη θέση του τελευταίου θα είναι πρώτος, λέει «υμείς δε έστε οι διαμεμενηκότες μετ’ εμού εν τοις πεφασμοίς μου» (Λουκ. κβ’ 28). Τους επαινεί διότι αυτοί οι οποίοι τελικώς έχουν μείνει κοντά και μαζί του στους πειρασμούς του. Και γι’ αυτό τους υπόσχεται το έξης: «Καγώ διατίθεμαι υμίν καθώς διέθετό μοι ο πατήρ μου βασιλείαν, ίνα εσθίητε και πίνητε επί της τρα­πέζης μου εν τη βασιλεία μου» (στ. 29). Και κάτι ακόμη «και καθίσεσθε επί θρόνων κρίνοντες τας δώδεκα φυλάς του Ισραήλ» (στ. 30).

Ενώ αποδεικνύεται, ότι είναι φιλόδοξοι, φίλαρχοι -όχι μόνον ο Ιωάννης και ο Ιάκωβος αλλά και όλοι οι υπόλοιποι, αφού ενοχλήθηκαν επειδή και αυτοί φιλοδοξούσαν ποιος θα είναι πρώτος, ο Κύριος στην ουσία αγνοεί την αδυναμία τους και παρά πάσαν προσδοκίαν τους υπόσχεται ανταμοιβές. Επαινεί ότι μείνανε μαζί Του εν τοις πειρασμοίς Του, ποιοί; αυτοί που αμέσως μετά στη Γεθσημανή θα Τον αφήσουν και στον σταυρό θα Τον εγκαταλείψουν. Και προχωρεί ότι για εσάς έχω ετοιμάσει τέτοια τράπεζα στη Βασιλεία μου σαν αυτή που μου έχει ο Πατέρας μου. Φοβερό πράγμα! Μιλάει για καινό δείπνο και λέει ότι οι μαθητές θα κρίνουνε τις δώδεκα φυλές του Ισραήλ και αμέσως μετά κάνει μία αποκάλυψη στον Πέτρο και του λέει ότι θα Τον αρνηθεί. Μιλάει σε αρνητές, μιλάει σε δειλούς, μιλάει σε φιλόδοξους και τους προσφέρει, χωρίς να τους καταλογίζει τα ελαττώματά τους, υποσχέσεις καινής ζωής, καινής βασιλείας, να κρίνουν τις δώδεκα φυλές του Ισραήλ. Είναι δυνατόν; Τί άραγε να σημαίνουν όλα αυτά;

Επιτρέψτε μου να προσθέσω και κάτι ακόμη. Μεθαύριο γιορτάζουμε τον Μεγάλο Κωνσταντίνο. Υπάρχει μεγάλη αμφισβήτηση στην αγιότητα αυτού του αγίου Προσώπου. Γιατί; Γιατί ο κόσμος έχει ηθική και όχι πνευματική αντίληψη περί των αγίων. Ισχυρίζονται ότι, ως αυτοκράτορας, ήταν υπεύθυνος για να σκοτωθούν τόσοι άνθρωποι. Τα γράφουν οι εφημερίδες, μας τα λένε οι μαθητές μας στο σχολείο ως επιχειρήματα, τα σκαφτόμαστε κι εμείς στο μυαλό μας ως πειρασμούς και διερωτώμεθα μήπως και δεν είναι άγιος ο Μέγας Κωνσταντίνος και κακώς γιορτάζουν οι μισοί Έλληνες εκείνη την ημέρα;

Ας δούμε όμως, γιατί είναι άγιος ο Μέγας Κωνσταντίνος. Για τον ίδιο λόγο που είναι άγιος ο ληστής. Για τον ίδιο λόγο που είναι αγία η πόρνη. Και μάλιστα είναι μεγάλος άγιος. Ο Θεός ξέρει γιατί αυτόν χρησιμοποίησε για να εδραιώσει την Εκκλησία, για να την απελευθερώσει, για να την αποδεσμεύσει. Η Εκκλησία δεν τιμά τα ηθικά του κατορθώματα, αλλά τιμά το γεγονός ότι τον επιλέγει ο Θεός για να τον κάνει σκεύος εκλογής και εκφραστή της χάριτός Του. Πόσο διαφέρει η αγιότητα αυτού του τύπου από την ηθική, νομικίστικη αντίληψη την οποία συχνά καλλιεργούμε και μέσα στα μυαλά μας εύκολα εγκαθιστούμε;

Θα κλείσω κάνοντας μία αναφορά και στην ταπείνωση. Μεγάλη έννοια η ταπείνωση. Γιορτάσαμε τις ημέρες της Μεγάλης Εβδομάδος με αποκορύφωμα τη Μεγάλη Παρασκευή. «Ο λόγος ο του σταυρού» είναι «Ιουδαίοις μεν σκάνδαλον Έλλησι δε μωρία, αυτοίς δε τοις κλητοίς, Ιουδαίοις τε και Έλλησι Θεού δυναμις και Θεού σοφία». Ο Σταυρός παραπέμπει στην άκρα ταπείνωση του Κυρίου, αλλά καταδεικνύει και την οδό της δικής μας γνήσιας ταπεινώσεως. Το να πιστέψει κανείς σε Θεό που έγινε άνθρωπος, αποτελεί την πρώτη κένωση. Το να δεχθεί ότι ο Θεός πεθαίνει για μας επί του Σταυρού αποτελεί ένα δεύτερο επίπεδο ταπείνωσης. Είναι δυνατόν; Σ’ αυτό μας προκαλεί η Ορθοδοξία. Αυτό δεν έχει ερμηνεία. Αυτό δεν έχει λογική. Ούτε η παρθενική Γέννηση, ούτε η εκ νεκρών Ανάσταση, ούτε η Σταύρωση του Θεού. Για εμάς όμως, μέσα στην Ορθόδοξη παράδοση, αυτό αποτελεί την πρόκληση μιας ταπεινής τοποθέτησης απέναντι στο μυστήριο του Θεού που δεν το καταλαβαίνουμε δυστυχώς, αλλά ευτυχώς μας υπερβαίνει.

Διερωτόμαστε πολλές φορές, γιατί υπάρχει αδικία, γιατί υπάρχει πόνος, γιατί υπάρχει δυστυχία ή πόλεμοι σε αυτόν τον κόσμο; Πού είναι ο Θεός; Ευτυχώς που υπάρχουν όλα αυτά. Στον κόσμο που ζούμε αν δεν υπήρχαν αυτά που γεννούν αυτήν την ταπείνωση του Σταυρού για την οποία μιλήσαμε προηγουμένως, δεν θα υπήρχε η αγιότητα, η έκφραση της χάριτος, η ψηλάφηση του Θεού από αυτόν τον κόσμο.

Κ. «Η Ελπίς πάντων των περάτων της γης»

Θα κλείσω με την κατάληξη του Ευαγγελίου του κατά Ματθαίον Ευαγγελίου: «πορευθέντες». λέει ο Κύριος στους μαθητές, «μαθητεύσατε πάντα τα έθνη, βαπτίζοντες αυτούς εις το όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος, διδάσκοντες αυτούς τηρείν πάντα όσα ενετειλάμην υμίν και ιδού εγώ μεθ’ υμών ειμί πάσας τας ημέρας έως της συντέλειας του αιώνος» (Ματθ. κη’ 19­-20). Από την υπέροχη αυτή κατακλείδα και προτροπή του Κυρίου, διαλέγουμε τρία σημεία: Το πρώτο «διδάσκοντες αυτούς τηρείν πάντα όσα ενετειλάμην υμίν» το δεύτερο «μεθ’ υμών ειμί πάσας τας ημέρας της ζωής υμών έως της συντέλειας του αιώνος» και το τρίτο, το «μαθητεύ­σατε πάντα τα έθνη», αυτό που αποτελεί και την κατάληξη του τίτλου για τον οποίο κλήθηκα να μιλήσω.

Η Ορθόδοξη Εκκλησία μας είναι μία μεγάλη αγκαλιά που δεν αρκείται στο λίγο, στη μία εντολή, στη μία στιγμή, στον ένα άνθρωπο, αλλά επεκτείνεται στο πλήρωμα της αλήθειας, στα έσχατα τού χρόνου, στο σύνολο των ανθρώπων, στα «πέρατα της γης». Η αγάπη του Θεού και ο νόμος Του κρέμονται σε όλες τις εντολές, όχι μόνο στην εντολή της αγάπης, διότι μέσα στην αγάπη κρύβονται όλες οι εντολές. Η Ορθοδοξία λοιπόν, ενώ μιλάει για τήν άξια του «ενός ιώτα η της μιας κεραίας», αγκαλιάζει το πλήρωμα των εντολών. Δεύτερον, αγκαλιάζει όλον τον χρόνο, αφού οι επαγγελίες της φθάνουν «μέχρι της συντέλειας του αιώνος» και αγκαλιάζει όλον τον κόσμο, όλους τους λαούς, όλους τους ανθρώπους, αφού οι προτροπές του Κυρίου είναι για «πάντα τα έθνη». Ενώ μιλάει για τη βαρύτητα της παρούσης στιγμής, τον «ευπρόσδεκτον καιρόν του νυν» και την αξία του κάθε προσώπου, ταυτόχρονα υπογραμμίζει τη σημασία των εσχάτων και «πάντων των εν θαλάσση μακράν».

Αυτή είναι, η μεγάλη μεταμορφωτική δύναμη της Ορθόδοξης Εκκλησίας μας που τελικώς αγκαλιάζει τις εντολές για να τις μεταμορφώσει σε χάρη, αγκαλιάζει τον χρόνο, τη συντέλεια των αιώνων, για να τον μεταμορφώσει για εμάς σε αιωνιότητα· αγκαλιάζει πάντα τα έθνη. Όλον τον κόσμο, για να τον μεταμορφώσει από τώρα σε βασιλεία του Θεού. Η Ορθοδοξία είναι, θα μπορούσαμε να πούμε, η γλώσσα του Θεού. Γι’ αυτό και είναι η «ελπίδα πάντων των περάτων της γης».

(Λαϊκό Πανεπιστήμιο της Εκκλησίας της Ελλάδος. 18-5-2005)

Πηγή: fdathanasiou.wordpress.com

Η θρησκεία οδεύει προς εξαφάνιση σε πολλές χώρες, ισχυρίζεται στατιστικό μοντέλο επιστημόνων
Τρίτη, 22 Μάρτιος 2011



Μια πρωτότυπη -και σίγουρα επίμαχη- επιστημονική μελέτη, που ανέλυσε στατιστικά δεδομένα από απογραφές πληθυσμού σε εννέα ανεπτυγμένες χώρες, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η θρησκεία αναμένεται να σβήσει σταδιακά, σε αυτές τουλάχιστον τις χώρες.

Oι ερευνητές, που παρουσίασαν τα αποτελέσματα της μελέτης τους σε συνάντηση της Αμερικανικής Φυσικής Εταιρίας στο Ντάλας των ΗΠΑ, σύμφωνα με το BBC, ανέφεραν ότι το συμπέρασμά τους συμφωνεί με την παρατηρούμενη σταδιακή αύξηση του αριθμού όσων δηλώνουν ότι δεν ανήκουν σε καμία θρησκεία (χωρίς αυτό, κατ' ανάγκη, να σημαίνει ότι είναι και άθεοι).

Ένας από τους ερευνητές, ο Ντάνιελ Αμπραμς του πανεπιστημίου Northwestern, σε μια ανάλογη μελέτη το 2003, πάλι με τη βοήθεια ενός μαθηματικού μοντέλου, είχε ποσοτικοποιήσει την πιθανότητα σταδιακής εξαφάνισης διαφόρων γλωσσών του πλανήτη μας, που δεν μιλιούνται πια συχνά.

Οι ερευνητές, όπως και στις γλώσσες, έτσι και στις θρησκείες, βασίζονται στην παραδοχή ότι όσο περισσότερο δυναμώνει μια κοινωνική ομάδα (μια γλώσσα ή η ομάδα των άθρησκων), τόσο μεγαλύτερη γίνεται η «χρησιμότητά» της και η ελκυστικότητά της στην κοινωνία, με συνέπεια να απορροφά σιγά-σιγά τις ομάδες που "φυλλοροούν" (όπως οι σπάνιες γλώσσες ή οι θρησκείες).

Οι επιστήμονες ανέλυσαν στοιχεία απογραφών, σε βάθος χρόνου μέχρι και ένα αιώνα πίσω, στις οποίες ο πληθυσμός είχε κληθεί -κατά τακτά χρονικά διαστήματα- να δηλώσει τις θρησκευτικές πεποιθήσεις του, στην Ελβετία, την Ολλανδία, την Αυστρία, την Τσεχία, την Φιλανδία, την Ιρλανδία, την Αυστραλία, τον Καναδά και τη Νέα Ζηλανδία.

Όπως ανέφερε ο ερευνητής Ρίτσαρντ Βίνερ της Research Corporation for Science Advancement, «σε ένα μεγάλο αριθμό σύγχρονων εκκοσμικευμένων δημοκρατιών, υπάρχει μια τάση οι άνθρωποι να μην ταυτίζονται πια με κάποια θρησκεία. Στην Ολλανδία το ποσοστό αυτό είναι 40% και στην Τσεχία, όπου είναι το υψηλότερο, φτάνει το 60%».

Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν ένα μη γραμμικό δυναμικό μοντέλο, το οποίο τροφοδότησαν με τα στοιχεία των απογραφών, και κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι και στις εννέα χώρες καταγράφεται μια παρόμοια κοινωνική (και μαθηματική) τάση και η θρησκεία φαίνεται να οδεύει προς εξαφάνιση. Ο Βίνερ διευκρίνισε ότι στους επί μέρους ανθρώπους και τις προσωπικές θρησκευτικές πεποιθήσεις τους η εικόνα είναι ασφαλώς πιο πολύπλοκη, όμως σε επίπεδο κοινωνικού συνόλου, αναφορικά με το μέλλον της θρησκείας, η τάση φαίνεται να είναι αυτή που δείχνει το μαθηματικό μοντέλο.

Όμως, θα αντέτεινε κανείς, ότι δεν λείπουν οι ενδείξεις, εδώ και χρόνια, πως η θρησκεία όχι μόνο «αντιστέκεται» με επιτυχία στις «κοσμικές επιθέσεις», αλλά και κερδίζει έδαφος σε διάφορες χώρες. Ίσως τελικά δεν είναι επιστημονικά "σοφό" να προβλέπει κανείς την εξαφάνισή της.

Link: Για την πρωτότυπη επιστημονική εργασία στη διεύθυνση: http://arxiv.org/abs/1012.1375

πηγή: ΑΠΕ - ΜΠΕ (αναδημοσίευση anagrafes.com)

Αυτό που εκλείπει σταδιακά είναι οι ψεύτικες θρησκευτικές δεισιδαιμονίες, επειδή η πρόοδος του ανθρώπου τις ξεγυμνώνει μέρα με την ημέρα απ' όλα τα επιχειρήματά τους.

Αυτό που δεν εκλείπει και δεν πρόκειται ποτέ να εκλείψει είναι η αποκαλυμμένη Αλήθεια της πίστης μας, επειδή είναι υπεράνω κάθε κριτικής και αποδεικτικής διαδικασίας. Είναι η μοναδική ελπίδα των ανθρώπων να καλύψουν το τεράστιο κενό που τους αφήνει η αδυναμία τους μπροστά στο μεγαλείο και την απεραντοσύνη της Δημιουργίας, που δεν μπορεί να ερευνηθεί και να ελεγχθεί από τους ανθρώπους, όσο κι αν προοδεύσει η επιστήμη, και κρύβει πίσω της το ασυγκρίτως μεγαλύτερο Μεγαλείο και τη Σοφία του ίδιου του Δημιουργού.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα της αδυναμίας των ανθρώπων απέναντι στο μεγαλείο της Δημιουργίας είναι οι φυσικές καταστροφές στην Ιαπωνία, που είναι ένα απ' τα πιο προηγμένα τεχνολογικά κράτη στον κόσμο.

Τα γεγονότα αυτά είναι εξαιρετικά διδακτικά για το ανθρώπινο γένος, επειδή η συναίσθηση της αδυναμίας του είναι αυτή που τον οδηγεί να στραφεί προς τη μόνη πηγή αληθινής Δύναμης, αλλά και την μόνη Ελπίδα πέρα από τα όρια αυτού του κόσμου, που είναι ο ένας και μόνος αληθινός Θεός.