ΑΒΒΑΣ ΙΣΑΑΚ Ο ΣΥΡΟΣ. Αποφθέγματα

[ΦΩΤΗΣ]

Η γλυκύτατη μελωδία των λόγων του Θεού

65. Διηγούνται για ένα πουλί που το λένε σειρήνα, ότι όποιος ακούσει τη μελωδική φωνή του, τόσο πολύ αιχμαλωτίζεται, ώστε το ακολουθεί στην έρημο και ξεχνάει εξαιτίας του και τις ανάγκες της ίδιας του της ζωής και, στερούμενος τα απαραίτητα, πέφτει και πεθαίνει. Κάτι τέτοιο συμβαίνει και στην ψυχή. Όταν δηλαδή εμπέσει μέσα της η ουράνια γλυκύτητα, τότε, από τη γλυκιά μελωδία των λόγων του Θεού, που τα αισθανόμαστε στο νου μας, ολόκληρη η ύπαρξή μας ακολουθεί το δρόμο της μελωδίας αυτής, με αποτέλεσμα να ξεχάσει τις σωματικές ανάγκες αυτής της ζωής, και ακόμη, να χάσει και την όρεξη για φαγητό, και να υψωθεί, από τούτη τη ζωή, προς το Θεό. (287).

[ΦΩΤΗΣ]

Η μελέτη των λόγων του Θεού στην ησυχία

66. Να διαβάζεις τα ευαγγέλια και τους διδασκάλους και Πατέρες της Εκκλησίας σε έρημο και ήσυχο τόπο, και να ελευθερωθείς από την πολλή φροντίδα του σώματος και από την ταραχή των κοσμικών πραγμάτων, για να γευθεί η ψυχή σου, με την επιμονή της, την γλυκύτητα από την κατανόησή τους. Αυτή η γλυκύτητα είναι ανώτερη από κάθε τι που μπορούμε να αισθανθούμε με τις αισθήσεις μας. Να μη βάζεις στην ίδια μοίρα τα σοφά λόγια των αγίων και τα πλαστά λόγια των ψευδολόγων, που πουλάνε και εμπορεύονται τα θεία λόγια, για να μη μείνεις στο σκοτάδι μέχρι να τελειώσει η ζωή σου, και στερηθείς το κέρδος τους, και ταραχθείς την ώρα του πολέμου σαν πλανεμένος και πέσεις στο βόθρο της άρνησης.

[ΦΩΤΗΣ]

Ο κίνδυνος της πλάνης και της υπερβολής

67. Όταν θέλεις να διεισδύσεις στα θεία νοήματα, και φοβάσαι μήπως πλανηθείς να έχεις το εξής σημείο για σιγουριά. Όταν αρχίζει η θεία χάρη και ανοίγει τους νοερούς οφθαλμούς της ψυχής σου, για να αισθάνεσαι τις άγιες εμπειρίες, τότε αρχίζουν να τρέχουν δάκρυα σαν ποτάμι από τα μάτια σου, ώστε να πλένονται και τα μάγουλά σου. Τότε ο πόλεμος που σου φέρνουν οι αισθήσεις συμμαζεύεται και έρχεται μέσα σου η γαλήνη. Όποιος σου πει αντίθετα απ’ αυτά που σου λέω, μην τον πιστέψεις. Πιο φανερό σημείο στο σώμα μας από τα δάκρυα μη ζητήσεις. Όταν, πάλι, ο νους υψωθεί ψηλά και δεν επηρεάζεται αρνητικά από τα κτίσματα, τότε παύουν και τα δάκρυα και οι σωματικές κινήσεις και η λειτουργία των αισθήσεων, και βλέπεις μυστήρια.
Όταν βρεις μέλι, να φας με το μέτρο, για να μην κορεσθείς, και το ξεράσεις. Μερικές φορές σκιρτά, και θέλει από μόνη της να ξεπεράσει τα όριά της, και να μάθει όσα είναι πάνω από τη φυσική της δύναμη. Πολλές φορές μάλιστα, ενώ διαβάζει τις Γραφές και θαυμάζει αυτά που είναι γραμμένα, κάτι βαθύτερο καταλαβαίνει και χαίρεται. Όταν όμως, κατά θείαν οικονομία, συγκρίνει τον εαυτό της (η ψυχή) με ό,τι υπερφυσικό εννόησε, αναλογίζεται σε ποιά μυστήρια διείσδυσε και τι υψηλές θεωρίες εγνώρισε. Τότε όμως βρίσκει τη φυσική της δύναμη τόσο υποδεέστερη και μικρότερη σε σύγκριση με κείνα τα θεία μυστήρια, ώστε την πιάνει φόβος και τρόμος, και βιάζεται να γυρίσει στα φυσικά χαμηλά μέτρα της. Σκέφτεται δηλαδή ότι δεν πρέπει να ερευνά τα υπέρλογα, αλλά να σιωπά, για να μην απολεσθεί. Όταν όμως ο Θεός σου δώσει εξουσία να κατανοήσεις κάτι από τα μυστήριά του, να δεχθείς αυτή την ευλογία με ταπείνωση, και να μη φερθείς με αναίδεια κατά των θείων μυστηρίων, αλλά να προσκυνήσεις και να δοξολογήσεις, και με σιωπή και δέος να ευχαριστήσεις το Θεό. Γιατί, όπως δεν είναι καλό να φάμε πολύ μέλι (Παροιμ. 25, 27), έτσι δεν είναι καλό να εξερευνούμε, πέρα από τις δυνάμεις μας, τα θεία λόγια. Γιατί, θέλοντας να γνωρίσουμε τα μακρινά πράγματα, που είναι δυσπρόσιτα λόγω της τραχύτητας του δρόμου, μπορεί να εξασθενήσει η οπτική δύναμη της ψυχής μας και να βλαφθεί. (96 – 7).

[ΦΩΤΗΣ]

Η προσευχή που ακολουθεί την ανάγνωση των θείων Γραφών

68. Όταν σηκωθείς να προσευχηθείς ή να κάνεις τον κανόνα σου, μετά από προσεκτική ανάγνωση των θείων Γραφών, ο νους σου δε θα πηγαίνει στα κοσμικά θεάματα και ακούσματα, αλλά στα θεία νοήματα που διάβασες. Με αυτό τον τρόπο λησμονείς τα κοσμικά, και ο νους σου φθάνει στην καθαρότητα. Αυτό εννοούσαν οι Πατέρες, όταν έλεγαν ότι η ψυχή, την ώρα της προσευχής, βοηθιέται από την ανάγνωση, και το αντίστροφο. Ότι από την προσευχή φωτίζεται η ψυχή στην ανάγνωση. Έτσι λοιπόν, με την ανάγνωση αποφεύγεις την εξωτερική σύγχυση, και φωτίζεται η ψυχή σου, ώστε να προσεύχεται πάντοτε χωρίς κούραση και ταραχή. (98).

[ΦΩΤΗΣ]

ΘΕΙΑ ΧΑΡΗ – ΧΑΡΙΣΜΑΤΑ

Τί σημαίνει να έχεις, ή να στερείσαι, τη θεία χάρη

69. Όταν αυξηθεί η χάρη του Θεού στον άνθρωπο, τότε από τον πόθο της αρετής καταφρονεί το θάνατο, και βρίσκει πολλούς λόγους, στην ψυχή του, για να υποφέρει τις θλίψεις. Και όσα θεωρούνται βλαβερά για το σώμα, και επέρχονται ξαφνικά στην ανθρώπινη φύση, για να την κάνουν να υποφέρει, δεν τα λογαριάζει καθόλου, συγκρίνοντάς τα με τα ελπιζόμενα αγαθά. Άλλωστε, δεν είναι δυνατό να γνωρίσει την αλήθεια χωρίς τους πειρασμούς που παραχωρεί ο Θεός. Και αυτό το ξέρει καλά.
Όταν όμως ο άνθρωπος στερηθεί πολύ τη χάρη του Θεού, τότε όλα τα λυπηρά που αναφέραμε βρίσκονται μπροστά του, και νομίζει ότι οι ανθρώπινες γνώσεις του, με τις οποίες εξετάζει τα πράγματα, είναι ανώτερες από την πίστη στο Θεό, και ότι η εμπιστοσύνη στο Θεό σε τίποτε δε βοηθάει, και ότι η πρόνοια του Θεού για τον άνθρωπο είναι ανύπαρκτη. Σε όλα αυτά, είναι μέσα οι πονηροί δαίμονες, που τον ενεδρεύουν και του ρίχνουν τα βέλη τους, χωρίς να το καταλαβαίνει. (3).

[ΦΩΤΗΣ]

Να επιμείνεις στην τήρηση των εντολών του Θεού, κι ας μην έχεις αισθητή την πείρα της θείας χάρης

70. Εσύ να φυλάξεις τους κοινούς κανόνες της μοναχικής ζωής, για να λυτρωθείς από τις κοσμικές φροντίδες που σε απομακρύνουν από τη θεωρία του Θεού. Εάν στο μεταξύ, προτού προλάβεις να λυτρωθείς, έρθει μέσα σου η χάρη του Θεού, να το θεωρήσεις ότι είναι δώρο του Θεού, και όχι καρπός των κόπων σου. Αν δεν συμβεί αυτό, να ακολουθήσεις τον κοινό δρόμο όλων των ανθρώπων, τηρώντας τις εντολές του Θεού, όπως τις διδάχθηκες, και έτσι να ανεβείς ψηλά στον πνευματικό πύργο. (6).

[ΦΩΤΗΣ]

71. Αν πεθάνει ο άνθρωπος, έχοντας ζήσει με την ελπίδα να γνωρίσει αισθητώς τα μυστήρια του Θεού, και αν ακόμη δε δει αυτή τη γη της τελειότητας από κοντά, πιστεύω ότι θα κληρονομήσει τη βασιλεία του Θεού μαζί με τους αρχαίους δικαίους της Παλαιάς Διαθήκης. Αυτοί είχαν την ελπίδα να φθάσουν την τελειότητα, αλλά δεν αξιώθηκαν να την δουν, σύμφωνα με το λόγο του αποστόλου Παύλου (Εβρ. 11, 39). Επειδή λοιπόν εργάσθηκαν την αρετή σ’ όλη τους τη ζωή, μέχρι που κοιμήθηκαν, θα κληρονομήσουν την βασιλεία του Θεού. Και αν ακόμη ένας άνθρωπος δε γνώρισε αισθητώς τα μυστήρια του Θεού, παρά μόνο μέσα από καθρέφτη, και ήλπισε ότι θα τα απολαύσει από μακριά, και με αυτή την ελπίδα πέθανε, να ξέρεις ότι πήγε στον τόπο των αγίων πατέρων του. Και αν δεν αξιώθηκε σ’ αυτή τη ζωή την τέλεια χάρη του Θεού, όμως μπορούσε να αποκόψει τους πονηρούς λογισμούς, επειδή πάντοτε επικοινωνούσε μαζί της, και την είχε στην σκέψη του και την επιθυμούσε σ’ όλη του τη ζωή. Και επειδή με αυτή την ελπίδα η καρδιά του ήταν γεμάτη από την ευσπλαχνία του Θεού, φεύγει από τον κόσμο τούτο μαζί με τους δικαίους. (46).

[ΦΩΤΗΣ]

Όταν το άγιο Πνεύμα αρχίζει να σε επισκιάζει

72. Εάν βλέπεις, σε κάθε λογισμό που κινείται στην ψυχή σου, και σε κάθε ενθύμηση, και στις πνευματικές σου ενατενίσεις την ώρα της ησυχίας σου, να γεμίζουν τα μάτια σου δάκρυα, και να βρέχουν τις παρειές σου, χωρίς εσύ να βιάζεις τον εαυτό σου, να ξέρεις ότι, σ’ αυτή την περίπτωση, άρχισε να ανοίγει ο φράχτης μπροστά σου, για να έρθει η χάρη του Θεού και να καταστραφεί ο εχθρός.
Μπορεί πάλι, να βρίσκεις, από καιρού εις καιρόν, ότι βυθίζεται ο νους σου στην καρδιά σου, χωρίς εσύ να το επιδιώκεις κατά τη συνήθειά σου, και να διαμένει εκεί ( ο νους σου) για κάποιο μικρό διάστημα. Μετά απ΄ αυτό, πράγμα που είναι σύνηθες, μπορεί να βλέπεις τα μέλη του σώματός σου σαν να πέρασαν από μεγάλη αρρώστια, και να βασιλεύει η ειρήνη του Θεού στους λογισμούς σου, και αυτό να κρατάει πολύ. Σ’ αυτή την περίπτωση, να ξέρεις ότι η νεφέλη του αγίου Πνεύματος άρχισε να επισκιάζει τη σκηνή της καρδιάς σου. (48).

[ΦΩΤΗΣ]

Η παντελής ανάθεση του ανθρώπου στη θεια πρόνοια και η ανταπόκριση της θείας Χάρης.

73. Άμα ο άνθρωπος απορρίψει για τον εαυτό του κάθε αισθητή βοήθεια και κάθε ανθρώπινη ελπίδα, όπως συμβαίνει με τους ησυχαστές, και αφιερωθεί στο Θεό με εμπιστοσύνη και καθαρή καρδιά, αμέσως ακολουθεί η θεία χάρη και του αποκαλύπτει τη δύναμή της βοηθώντας τον με πολλούς τρόπους. Πρώτα πρώτα στα φανερά σωματικά προβλήματα, όπου του δείχνει εμφανώς τη δύναμη της πρόνοιας του Θεού γι’ αυτόν προσωπικά. Και καθώς βλέπει τη φανερή βοήθεια του Θεού, βεβαιώνεται και για τη μυστική βοήθεια του Θεού, όπως ταιριάζει στο ταπεινό και άκακο φρόνημά του και στη σεμνή διαγωγή του. Καταλαβαίνει δηλ. πως τακτοποιούνται οι σωματικές του ανάγκες χωρίς κόπο, αφού δε φροντίζει καθόλου γι’ αυτές. Και η θεία χάρη τον απαλλάσσει από πολλά δυσάρεστα και επικίνδυνα πολλές φορές, πράγματα, χωρίς αυτός να τα καταλαβαίνει. Όλα αυτά τα αποδιώχνει απ’ αυτόν, ανεπαίσθητα, η θεία χάρη, με θαυμαστό τρόπο, και τον σκεπάζει σαν την κλώσα, που ανοίγει τα φτερά της και σκεπάζει τα κλωσσόπουλα, για να μην πάθουν κανένα κακό. Έτσι, του δείχνει ( η θεία χάρη), στα μυστικά μάτια της ψυχής του, πως πλησίαζε η απώλειά του, και φυλάχθηκε αβλαβής. Έτσι, τον γυμνάζει στα πνευματικά και του φανερώνει τις ενέδρες και τις μηχανές των κακών και ακατάληπτων λογισμών. Και τότε, εύκολα τους καταλαβαίνει, και παρακολουθεί πως ο ένας διαδέχεται τον άλλο, και πως παραπλανούν και εξαπατούν τον άνθρωπο, και σε ποιό λογισμό κολλάει ο νους, και πως γεννιούνται ο ένας από τον άλλο, και εξολοθρεύουν την ψυχή. Και κάνει (η θεία χάρη) καταγέλαστη στα πνευματικά του μάτια κάθε ενέδρα και παγίδα των δαιμόνων, και αποκαλύπτει πως εξαφανίζονται οι κακοί λογισμοί τους, και του δίνει σοφία και σύνεση, ώστε να καταλαβαίνει τι μέλλει να συμβεί. Ακόμη, ανατέλλει μέσα στην απλή καρδιά του ένα μυστικό φως, για να βλέπει τα πάντα, και τη δύναμη των λεπτών συλλογισμών, και του δείχνει φανερά τι έμελλε να πάθει, αν δεν εγνώριζε τις δαιμονικές πανουργίες. Και τότε γεννιέται μέσα του η βεβαιότητα ότι για κάθε πράγμα, μικρό και μεγάλο, πρέπει να ζητούμε στην προσευχή μας τη βοήθεια του Δημιουργού μας.
Και όταν η θεία χάρη στεριώσει το φρόνημά του, ώστε να εμπιστεύεται σε όλα, και ολοκληρωτικά, το Θεό, τότε αρχίζει να μπαίνει λίγο λίγο στους πειρασμούς. Και παραχωρεί ο Θεός να σταλούν σ’ αυτόν πειρασμοί, όσους μπορεί να αντέξει και να αντιμετωπίσει. Και κατά τη διάρκεια αυτών των πειρασμών τον προσεγγίζει η θεία βοήθεια κατά τρόπον αισθητό, για να ενθαρρυνθεί στον αγώνα του. Κι αυτό γίνεται, μέχρι να γυμνασθεί, σιγά σιγά με τον καιρό, και αποκτήσει σοφία, και περιφρονήσει τους νοητούς εχθρούς με την πλήρη εμπιστοσύνη του στο Θεό. Χρειάζεται λοιπόν να αποκτήσει αυτή την πείρα, γιατί, αλλιώς, δεν μπορεί να αποκτήσει σοφία στους πνευματικούς πολέμους, και να γνωρίσει την πρόνοια και τη δύναμη του Θεού, και να στερεωθεί μυστικά στην πίστη του. (71 – 2).

[ΦΩΤΗΣ]

Τα χαρίσματα του Θεού έρχονται μόνο στους απλούς και ταπεινούς, που αγαπούν τις θλίψεις

74. Όποιος, χωρίς να είναι ανάγκη, έχει την τόλμη και παρακαλεί το Θεό επιθυμώντας να γίνουν μέσω αυτού θαυμάσια πράγματα, που να δείχνουν τη δύναμη του Θεού, αυτόν τον πειράζει και τον περιγελά ο δαίμονας μέσα στο χώρο του νου του, γιατί δείχνει να καυχιέται, ενώ έχει αδύνατη συνείδηση. Τη βοήθεια του Θεού πρέπει να τη ζητούμε στις θλίψεις και στις στεναχώριες. Χωρίς ανάγκη να εκπειράζουμε το Θεό είναι κίνδυνος για μας. Όποιος επιθυμεί κάτι τέτοιο δεν είναι πραγματικά δίκαιος και άνθρωπος του Θεού. Βέβαια, ο Κύριος έκαμε θαύματα και σημεία με πολλούς αγίους, αλλά όταν το θέληση ο ίδιος. Ενώ, αν εσύ το επιθυμείς και είναι δικό σου θέλημα, χωρίς δηλαδή να το επιβάλλει κάποια ανάγκη, πέφτεις από κει που είσαι προφυλαγμένος με την ταπείνωση και γλιστράς από τη γνώση της αλήθειας του Θεού. Διότι, εάν – κατ’ οικονομίαν – εισακουσθεί ένα τέτοιο, παράλογο, αίτημα από το Θεό, βρίσκει αφορμή ο πονηρός απ’ αυτό και βάζει τον αιτούντα σε μεγάλους μπελάδες. Οι αληθινοί αφοσιωμένοι στο Θεό, όχι μόνο δεν επιθυμούν τέτοια πράγματα, αλλά και όταν τους δοθούν από το Θεό, δε θέλουν να τα δεχθούν γνωρίζοντας τους κινδύνους της υψηλοφροσύνης. Και δεν τα θέλουν όχι μόνο για να μη φαίνονται στους ανθρώπους ότι είναι σπουδαίοι, αλλά και για να αποφύγουν την κρυφή έπαρση της καρδιάς.
Για παράδειγμα σας αναφέρω έναν από τους αγίους πατέρες, ο οποίος λόγω της καθαρής καρδιάς του, έλαβε από το άγιο Πνεύμα το χάρισμα να γνωρίζει από πιο μπροστά ποιοι έρχονται σ’ αυτόν. Αυτός ο γέροντας λοιπόν, ζήτησε από το Θεό, αφού προηγουμένως παρακάλεσε να προσευχηθούν και άλλοι άγιοι αδελφοί, να του πάρει το χάρισμα. Εάν, ωστόσο, κάποιοι άνθρωποι του Θεού δέχθηκαν χαρίσματα, τα δέχθηκαν είτε γιατί η ανάγκη το επέβαλε, είτε γιατί ήταν απλοί και ταπεινοί, αλλά σε καμιά περίπτωση, έτσι, τυχαία!
Οι δίκαιοι και αληθινοί άνθρωποι τούτο πάντα έχουν στο νου τους: ότι δεν είναι άξιοι του Θεού. Και με τούτο δοκιμάζονται και αποδεικνύονται αληθινά παιδιά του Θεού, με το ότι δηλαδή θεωρούν τον εαυτό τους ταλαίπωρο αμαρτωλό και ανάξιο της φροντίδας και της πρόνοιας του Θεού. Και αυτό το αίσθημά τους το εξομολογούνται και μέσα στην καρδιά τους, αλλά και μπροστά σε άλλους, με ταπείνωση βέβαια. Και αυτό γίνεται από τη σοφία που τους χαρίζει το άγιο Πνεύμα, για να μην παύσουν να φροντίζουν για την πνευματική τους πρόοδο, και για να εργάζονται την αρετή ενόσω ζούνε. Την ανάπαυσή τους από τους κόπους και από τις θλίψεις, ο Θεός τη φύλαξε για το μέλλοντα αιώνα. Και όσοι έγιναν ναός του Κυρίου, δεν επιθυμούν να ζουν τώρα εν αναπαύσει, και να απαλλαγούν από τις θλίψεις, αν και κατά καιρούς τους δίνεται κάποια παρηγοριά, με τρόπο μυστικό, για τους πνευματικούς κόπους τους (157 – 8).