Ημερολόγιο - π. Αλεξάνδρου Σμέμαν

[Φοιτητής]

Καλησπέρα, έχω τελειώσει εδώ και λιγότερο απο μια εβδομάδα τούτο το βιβλίο.


Βρήκα το βιβλίο λίγο μεγάλο και ομολογώ ότι βιάστηκα να το τελειώσω, όχι γιατί δεν μου άρεσε αλλά γιατί με πίεζε ο χρόνος.
Τελειώνοντας οφείλω να ομολογήσω πως μου άρεσε αρκετά και σκέφτηκα να κάνω το θέμα αυτό για να μοιραστώ ορισμένα αποσπάσματα.

Μεγάλη Πέμπτη, 7 Απριλίου, 1977

Όλο και περισσότερο πείθομαι πως τίποτε, απολύτως τίποτε, δεν επιτυγχάνεται και δεν λύνεται μέσα απο συζητήσεις, επιχειρηματολογίες, διαμάχες - ο παραλογισμός της εποχής μας.
Είναι δύσκολο να φανταστώ τον Τολστόι, τον Ρέμπραντ ή τον Σαίξπηρ σε κάποιο στρογγυλό τραπέζι αφιερωμένο στους δρόμους της σύγχρονης τέχνης. Αυτό που μπορεί να πείσει ή να μεταστρέψει τους άλλους, αναπτύσσεται στη μόνωση, στη δημιουργική ησυχία, και ποτέ στη φλυαρία.[.....]

Το λάθος των καιρών μας είναι η πίστη στα λόγια, που οδηγεί στην πλήρη υποτίμηση τους.[.....]

Ο πραγματικός διάλογος έχει καταστεί αδύνατος επειδή τα θέματα έχουν γίνει τυχαία, αυθαίρετα, δεν δικαιώνονται με τίποτε. Μια γνήσια συζήτηση προυποθέτει τη δικαίωσω, την αναγκαιότητα του θέματος. Το θέμα πρέπει να είναι αντικειμενικό και τα πάντα να οργανώνονται γύρω του κατά οργανικό τρόπο. Τελικά: σάυτόν τον κόσμο ό,τι δεν σχετίζεται με το <<εν, ου έστι χρεία>>, ό,τι αποκόπτεται απ΄αυτό, αδειάζει, γίνεται άχρηστο και επιβλαβές. Το <<ζητείτε δε πρώτον την βασιλείαν του Θεού και την δικαιοσύνην αυτού, και ταύτα πάντα προστεθήσεται υμίν>> (Ματθ. 6,33) είναι η βασική μεθοδολογική αρχή, η μόνη δυνατή.


Πηγή: π. Αλεξάνδρου Σμέμαν, Ημερολόγιο 1973-1983, μετάφραση Ιωσήφ Ροηλίδη, εκδόσεις Ακρίτας, Αθήνα 2004, σ. 254.

[Φοιτητής]

Τρίτη, 11 Μαρτίου, 1980

Η κύρια και διαρκής αίσθηση μου είναι η αίσθηση της ζωής. Είναι αρκετά δύσκολο να το εκφράσω με λόγια. Ίσως η πληριέστερη λέξη σ΄αυτό το αίσθημα να είναι το θαύμα, η αντίληψη πως η κάθε στιγμή, η κάθε κατάσταση είναι ένα δώρο (και όχι κάτι το προφανές, το δεδομένο). Το κάθετι είναι πάντα νέο, το κάθετι δεν είναι απλώς ζωή, αλλά συνάντηση με τη ζωή, και γι΄αυτό μια αποκάλυψη. Το γράφω αυτό και συνειδητοποιώ πως αυτέςδεν είναι οι σωστές λέξεις, αλλά δεν μπορώ να βρώ άλλες. Το μόνο που ξέρω είναι πως αυτή η ζωή ως δώρο απαιτεί την προσοχή μου, μιαν απάντηση εκ μέρους μου· μ' άλλα λόγια, ότι η ζωή είναι μια συνεχής αποδοχή ενός δώρου. Ίσως όλοι να αισθάνονται μ' αυτόν τον τρόπο, αλλά μερικές φορές εγώ δεν σκέφτομαι έτσι. Φαίνεται πως πολλοί άνθρωποι, ίσως η πλειονότητα, να ζει δίχως να προσέχει τη ζωή. Η ζωή είναι γι' αυτούς ένα, κατά κάποιο τρόπο, ουδέτερο, απρόσωπο πλαίσιο, η ουσία τους, αλλά δεν είναι ούτε συνάντηση, ούτε δώρο. Όπως όταν κοιτάζομαστε σ' έναν καθρέφτη, δεν βλέπουμε τον ίδιο τον καθρέφτη, έτσι και στη ζωή, μπορούμε αρκετά εύκολα να μη βλέπουμε τη ζωή. Ή, η ζωή είναι μια διαφανής τσάντα γεμάτη απο τον εαυτό μου, τη δουλειά μου, τα ενδιαφεροντά μου, τις ανησυχίες μου, κ.λπ. Και αυτή η πληρότητα δίνει ένα αίσθημα ζωής - <<η ζωή αναβράζει, βρίσκεται σε πλήρη κίνηση>>. Αλλά ξαφνικά, σε μια στιγμή καθαρής όρασης, έρχετε η απελπισία. Τα σκεφτόμουν όλα αυτά, όταν χθες, αργά το βράδυ, διάβαζα τη βιογραφία του Κάμινκς και αυτό το ποίημα :

Τα που και τα πότε
(κόρες του εάν αλλά βλαστάρια του ελπιδοφόβου
γιοί του εκτός εαν και παιδιά του σχεδόν)
ποτέ δεν θα υποθέσουν τη διάσταση
αυτού που
κάθε του
πόδι αγάπα το
εδώ αυτής της γής,
που τα δύο του
μάτια
αγαπούν
αυτο το τώρα του ουρανού

Αυτά για τη ζωή. Και μου φαίνονται πολύ πιο κοντά όσον αφορά την πίστη και τη θρησκεία απ' ό,τι τα θεολογικά βιβλία που σωριάζονται στο τραπέζι μου. ( 'Ετοιμάζω ένα μάθημα για τα τυπικά της χειροτονίας...)


Πηγή: π. Αλεξάνδρου Σμέμαν, Ημερολόγιο 1973-1983, μετάφραση Ιωσήφ Ροηλίδη, εκδόσεις Ακρίτας, Αθήνα 2004, σ. 404-405.

[Φοιτητής]

Δευτέρα, 2 Απριλίου, 1973


[...]
Η άνοιξη είναι ήσυχη, ένα σχεδόν ταπεινό ξεκίνημα. Βροχερή Κυριακή. Η σιωπή, η ερημιά αυτών των μικρών χωριών. Η χαρά της <<ζωντανής>> ζωής που εκτυλίσσεται πέρα απο κάθε επιπόλαιο ακτιβισμό, χαρά που είναι η αληθινή ουσία της ζωής...Και αργά τη νύχτα, βροχή, φώτα και ζωή πίσω απο καλοφωτισμένα παράθυρα. Άν δεν μας είχε δοθεί να τα αισθανόμαστε όλα αυτά, τι θα σήμαιναν άραγε οι λέξεις, <<Σε υμνούμεν, Σε ευλογούμεν, Σοι ευχαριστούμεν...>>; Αυτή είναι η ουσία της πίστης, και η απουσία της γίνεται ξεκίνημα μιας τρομακτικής απιστίας. Ποιός εφεύρε την ιδέα πως η πίστη αποτελεί λύση προβλημάτων; Η πίστη είναι η μεταφορά σε μια άλλη διάσταση, σ' ένα άλλο επίπεδο, και γι' αυτό είναι ο εκμηδενισμός των προβλημάτων, όχι η λύση τους. Τα προβλήματα προέρχονται επίσης απο τον Διάβολο, που γέμισε την πίστη με βαβούρα και χυδαιότητα, έτσι η πίστη έγινε ένα πρόβλημα στον σύγχρονο κόσμο. Όλα αυτά τα λόγια δεν έχουν τίποτε το κοινό με την ουσία της ζωής, με τις γυμνές σειρές απο μηλιές κάτω απο ένα βροχερό, σαν ανοιξιάτικο ουρανό, με την πραγματικότητα της καρδιάς και της ψυχής.

Πηγή: π. Αλεξάνδρου Σμέμαν, Ημερολόγιο 1973-1983, μετάφραση Ιωσήφ Ροηλίδη, εκδόσεις Ακρίτας, Αθήνα 2004, σ. 28-29.

[Φοιτητής]

Δευτέρα, 16 Σεπτεμβρίου, 1974

Αυτές τις μέρες διάβασα και εργάστηκα, προετοιμαζόμενος για μια νεα σειρά μαθημάτων - η Λειτουργία του Θανάτου. Στην αρχή, το θέμα μου φαινόταν μάλλον εύκολο και βατό, αλλά κατόπιν περιεπλάκη και βάθυνε. Ο θάνατος βρίσκεται στο κέντρο της θρησκείας και του πολιτισμού, και η στάση μας απέναντι στον θάνατο προσδιορίζει τη στάση μας απέναντι στη ζωή. Κάθε άρνηση του θανάτου απλώς αυξάνει τη νεύρωση (αθανασία) όπως κάνει και η αποδοχή του (ασκητισμός, άρνηση της σάρκας). Μόνο η νίκη κατά του θανάτου είναι η απάντηση, και προυποθέτει την υπέρβαση και των δύο, της άρνησης και της αποδοχής - <<ο θάνατος κατεπόθη εις νείκος>>. Το ερώτημα είναι <<ποιά είναι αυτή η νίκη;>>. Αρκετά συχνά λησμονούμε την απάντηση. Γι' αυτό παραμένουμε αβοήθητοι όταν ασχολούμαστε με τον θάνατο. Ο θάνατος αποκαλύπτει - πρέπει ν' αποκαλύπτει - το νόημα όχι του θανάτου, αλλά της ζωής. Η ζωή δεν πρέπει να είναι μια προετοιμασία για τον θάνατο, αλλά μια νίκη επι του θανάτου, έτσι ώστε ο θάνατος να γίνεται θρίαμβος της ζωής, εν Χριστώ.

Διδάσκουμε για τη ζωή χωρίς να την αναφέρουμε στον θάνατο και για τον θάνατο, σαν να είναι κάτι το άσχετο προς τη ζωή. Ο Χριστιανισμός, όταν βλέπει τη ζωή μόνο ως μια προετοιμασία για τον θάνατο, κάνει τη ζωή δίχως σημασία και υποβαθμίζει τον θάνατo σ' έναν <<άλλο κόσμο>>, που δεν υπάρχει, επειδή ο Θεός δημιούργησε μόνο έναν κόσμο, μια ζωή. Κάνει τον Χριστιανισμό και τον θάνατο να χάνουν τη σημασία τους ως νίκη. Δεν λυνει το πρόβλημα της νεύρωσης του θανάτου. Το ενδιαφέρον μας για τη μοίρα των νεκρών πέρα απο τον τάφο, καθιστά τη χριστιανική εσχατολογία δίχως νόημα. Η Εκκλησία δεν εύχεται για τους νεκρούς. Είναι (πρέπει να είναι) η συνεχής Ανάσταση τους, επειδή η Εκκλησία είναι η ζωή μέσα στον θάνατο, η νίκη επι του θανάτου, η καθολική Ανάσταση.

<<Να συμβιβαστείς με τον θάνατο...>>. Στην ηλικία των 53 ετών είναι καιρός να σκεφτώ τον θάνατο, να τον συμπεριλάβω ως κορωνίδα στο όραμα της ζωής, ως τελείωση και νοηματοδότηση των πάντων. Αυτό το όραμα ζωής περισσότερο το αισθάνομαι παρά μπορώ να το εκφράσω με λόγια, αλλά είναι ένα όραμα με το οποίο ζω στις καλύτερες στιγμές της ζωής μου.

Τι είναι αυτό που εξαφανίζεται με τον θάνατο; Η εμπειρία της ασχήμιας αυτού του κόσμου, του κακού, της ρευστότητας του χρόνου. Αυτό που μένει είναι η ομορφιά που χαροποιεί και ταυτόχρονα θλίβει την καρδιά. <<Είρήνη>>. Η είρήνη του Σαββάτου, η οποία διανοίγει την πληρότητα και την τελείωση της Δημιουργίας. Η ειρήνη του Θεού. Όχι του θανάτου, αλλά της ζωής στην πληρότητα της, στην αιώνια κατοχή της.


Πηγή: π. Αλεξάνδρου Σμέμαν, Ημερολόγιο 1973-1983, μετάφραση Ιωσήφ Ροηλίδη, εκδόσεις Ακρίτας, Αθήνα 2004, σ. 83-84.

[Φοιτητής]

Τρίτη, 29 Οκτωβρίου, 1974

Σήμερα είναι τα γενέθλια του Τζώνυ Χόπκο· έγινε δέκα ετών. Φαίνεται σαν να ήταν μόλις χθες που πήρα το αεροπλάνο για τη Βοστώνη για να συναντήσω τον γιό μου στο Χάρβαρντ, όπου σπούδαζε - και μάθαμε απο το τηλέφωνο πως γεννήθηκε το πρώτο μου εγγόνι! Απο τότε, τα χρόνια πέρασαν και μπορώ τώρα ν' αναπλάσω το περιεχόμενο τους στο μυαλό μου. Αλλά αυτός ο χρόνος, όλος αυτός ο μακρύς χρόνος και η πραγματικότητα του, χάθηκε, έπεσε σε κάποιο είδος αβύσσου. Ανάμεσα στο τότε και στο σήμερα - ένα ομιχλώδες πρωινό και μετά μια ηλιόλουστη φθινοπωρινή μέρα - φαίνεται σαν να μην υπήρξε τίποτε. Ο χρόνος δεν ρέει, σκορπίζεται.

Πίσω απο το παράθυρο μου, πρωινή ομίχλη, που τη διαπερνούν ξανθοκόκκινα φύλλα. Σκίουροι πηδούν απο κλαδί σε κλαδί. Όλα είναι ζωντανά και κινούνται σε μια απουσία χρόνου. Καταπληκτικό! Στην πνευματική ζωή, αυτή η απουσία του χρόνου είναι η πραγματικότητα, η μόνη πραγματικότητα. Η πεπτωκυία ζωή είναι μια διάλυση σ' αυτή την απουσία χρόνου, μια κοινωνία με τον θάνατο, ενώ στην πνευματική ζωή, η απουσία του χρόνου είναι μια κοινωνία με τη ζωή.

Πηγή: π. Αλεξάνδρου Σμέμαν, Ημερολόγιο 1973-1983, μετάφραση Ιωσήφ Ροηλίδη, εκδόσεις Ακρίτας, Αθήνα 2004, σ. 92.

[Φοιτητής]

Δευτέρα, 7 Οκτωβρίου, 1974

[.....]

Διαβάζοντας τις εφημερίδες, βλέπουμε την αυξανόμενη κρίση του Δυτικού κόσμου. Κρίση στην Πορτογαλία, χάος στην Ιταλία, αριστερίστικες νίκες στις Παρισινές εκλογές. Είμαι πολύ εκνευρισμένος, όχι τόσο με την Αριστερά, όσο με την τεράστια χρεωκοπία της <<Δεξιάς> που γέννησε αυτή τη σύγκρουση, αυτό το αδιέξοδο, με μια ολοκληρωτική έλλειψη ονείρων και ιδανικών. Η πνιγηρή πλήξη του καπιταλισμού, του καταναλωτισμού, η ηθική χυδαιότητα του κόσμου που αυτός δημιούργησε. Όμως αυτό που προσφέρεται ως <<υποκατάστατο>> είναι ακόμη χειρότερο. Οι ένοχοι είναι αυτοί οι οποίοι, έχοντας τη δύναμη και τις ευκαιρίες, έχουν οδηγήσει τον κόσμο σ' αδιέξοδο.

Ελευθερία; Ο καπιταλισμός την υποβιβάζει σ' ελευθερία του κέρδους. Η ουσιαστική αμαρτία της δημοκρατίας είναι ο δεσμός της με τον καπιταλισμό. Ο καπιταλισμός χρειάζεται την ελευθερία, την οποία εγγυάται η δημοκρατία, αλλά αυτή η ελευθερία βρίσκεται εκεί και τότε προδίδεται και παραμορφώνεται απο τους καπιταλιστές. Ο φαύλος κύκλος του Δυτικού κόσμου είναι η δημοκρατία δίχως ηθική - τουλάχιστον έτσι νομίζω.

Η επιλογή είναι τρομακτική : μια τρομερή << Δεξιά>> η μια ακόμη φοβερότερη <<Αριστερά>> - και οι δύο εμφορούνται απο την ίδια απαξίωση για τον άνθρωπο και τη ζωή. Φαίνεται πως δεν υπάρχει τρίτη επιλογή, η οποία προφανώς θα πρέπει να είναι η χριστιανική. Αλλά οι ίδιοι οι Χριστιανοί διαιρούνται σε δεξιούς και αριστερούς, δίχως καμιά άλλη ιδέα.

Ευλογημένο ζεστό φθινόπωρο, υπέροχη ομορφιά της αρχής του φθινοπώρου, των μισοκιτρινισμένων φύλλων, ενός χρυσαφένιου φωτός της δημιουργίας του Θεού.



Πηγή: π. Αλεξάνδρου Σμέμαν, Ημερολόγιο 1973-1983, μετάφραση Ιωσήφ Ροηλίδη, εκδόσεις Ακρίτας, Αθήνα 2004, σ. 89-90.

[Φοιτητής]

Πέμπτη, 10 Απριλίου, 1975

Η ίδια η αρχή (principle) της ατομικής ιδιοκτησίας, όσο και αν έχει συχνά και μάλιστα πολύ παραμορφωθεί, είναι μια χριστιανική αρχή. Ο κόσμος, η ίδια η ζωή, μας έχουν δοθεί απο τον Θεό για να τα κατέχουμε, για να τα κάνουμε δικά μας (<<κατακυριεύσατε αυτής και άρχετε>>). Γι' αυτό ο Χριστιανισμός μας καλεί να αρνηθούμε προσωπικά την ατομική ιδιοκτησία για να θεραπεύσουμε και να αποκαταστήσουμε την ιδιοκτησία του κόσμου(προσωπική, κι όχι συλλογική) που ο άνθρωπος έχει προδώσει και διαστρέψει. Αλλά ο Χριστιανισμός δεν μας προσκαλεί να εκμηδενίσουμε την ατομική περιοuσία αντικαθιστώντας τη με μια συλλογική. Η κλήση να μοιράσουμε τα πάντα δεν είναι ένα κοινωνικό πρόγραμμα, αλλά μια εσxατολογική αρχή, ένας τρόπος μετάβασης μας σε μιαν άλλη διάσταση.

Πηγή: π. Αλεξάνδρου Σμέμαν, Ημερολόγιο 1973-1983, μετάφραση Ιωσήφ Ροηλίδη, εκδόσεις Ακρίτας, Αθήνα 2004, σ. 125.

[Φοιτητής]

Τετάρτη, 14 Μαίου, 1975

[...]

Μου φαίνεται πως αιωνιότητα δεν θα είναι το σταμάτημα του χρόνου, αλλά η ανάσταση και η σύναξη του. Ο θρυμματισμός του χρόνου, η διαίρεση του είναι η πτώση της αιωνιότητας. Ίσως τα λόγια του Χριστού ν'αναφέρονται στον χρόνο, όταν έλεγε: <<...ίνα παν ο δέδωκε μοι μή απολέσω εξ' αυτού, αλλ' αναστήσω αυτό εν τη εσχάτη ημέρα>>.

Η δίψα γι' απομόνωση, ειρήνη, ελευθερία, είναι δίψα για την απελευθέρωση του χρόνου απο τα βαριά νεκρά σώματα, απο τη βιασύνη· δίψα για μεταμόρφωση του χρόνου σ' αυτό που θα έπρεπε να είναι - σε δοχείο, σε ποτήρι της αιωνιότητας. Η Λειτουργία είναι η μεταστροφή του χρόνου, η πλήρωση του με αιωνιότητα. Υπάρχουν δύο ασυμβίβαστοι τύποι πνευματικότητας : η μια που αγωνίζεται ν' απελευθερώσει τον άνθρωπο απο τον χρόνο (Βουδισμός, Ινδουισμός, Νιρβάνα, κ.λπ.)· η άλλη που αγωνίζεται ν' απελευθερώσει τον χρόνο. Στη γνήσια αιωνιότητα, τα πάντα είναι ζωντανά. Το όριο και το πλήρωμα: όλος ο χρόνος, όλη η ζωή βρίσκονται μέσα σε κάθε στιγμή. Υπάρχει όμως και το διαρκές πρόβλημα : τι γίνεται με τις στιγμές του κακού; Με τον κακό χρόνο; Ο τρομακτικός φόβος μπροστά στον άνθρωπο που πνίγεται, στον άνθρωπο που πέφτει απο τον δέκατο όροφο για να συντριβεί πάνω στο πεζοδρόμιο; Τι γίνεται με τα δάκρυα ενός κακοποιημένου παιδιού;


Πηγή: π. Αλεξάνδρου Σμέμαν, Ημερολόγιο 1973-1983, μετάφραση Ιωσήφ Ροηλίδη, εκδόσεις Ακρίτας, Αθήνα 2004, σ. 133.

[Φοιτητής]

Τρίτη, 20 Μαίου, 1975

[...]

Όλος ο πολιτισμός και όλα όσα βρίσκονται μέσα στον πολιτισμό σχετίζονται με τη Βασιλεία του Θεού, είτε υπέρ είτε κατά. Ο πολιτισμός βοηθά να έρχονται στη ζωή οι θησαυροί της καρδιάς μας - (<<όπου ο θησαυρός υμών...>>).



Πηγή: π. Αλεξάνδρου Σμέμαν, Ημερολόγιο 1973-1983, μετάφραση Ιωσήφ Ροηλίδη, εκδόσεις Ακρίτας, Αθήνα 2004, σ. 135.

[Φοιτητής]

Σάββατο, 31 Μαίου, 1975

Σήμερα το πρωί είχα μια μακρά συζήτηση με τη Λ. για τις ιδεολογίες και το βασικό κακό του σύγχρονου κόσμου. Ο Μαρξισμός είναι κατά κάποιο τρόπο η κορωνίδα όλων των ιδεολογιών, αυτής καθαυτής της «ιδεολογίας». Κάθε ιδεολογία αρνείται την ατομική ελευθερία, θυσιάζει τον άνθρωπο σε μια ουτοπία, σε μια αλήθεια αποκομμένη απο τη ζωή. Ιδεολογία είναι ο Χριστιανισμός που έχει αποκοπεί απο τον Χριστό, αν κι έχει γεννηθεί και βασιλεύει στον χριστιανικό κόσμο. Ιδεολογία είναι η άρνηση του παρόντος για χάρη του μέλλοντος, που μετατρέπει τον άνθρωπο σε όργανο των ιδεών της. (Πως μπορεί ο άνθρωπος να χρησιμοποιηθεί για τους σκοπούς «μου» ή τους σκοπούς «μας»;)

Υπάρχει ένα παραπέτασμα απο αφηρημένες αλήθειες που πέφτει πάνω στον κόσμο και στη ζωή, και που κάνει αδύνατη κάθε κανονική επικοινωνία. Τα πάντα μεταβάλλονται σε στρατηγική ή τακτική. Η ιδεολογία είναι το μέσο που διακρίνεται απο τον σκοπό, ενώ ο Χριστός εξαφανίζει τη διάκριση ανάμεσα σε μέσα και σκοπούς. Εν Χριστω, ο σκοπός είναι η Βασιλεία του Θεού που μας έχει αποκαλυφθεί με πολλά μέσα : Αυτός, ο Ίδιος, η ζωή Του.





Πηγή: π. Αλεξάνδρου Σμέμαν, Ημερολόγιο 1973-1983, μετάφραση Ιωσήφ Ροηλίδη, εκδόσεις Ακρίτας, Αθήνα 2004, σ. 137-138.

(Οι εικόνες είναι δική μου προσθήκη!)

(Έχει επεξεργασθεί από τον Anastasios68 για την ορθή απεικόνιση των εισαγωγικών σύμφωνα με την Ελληνική γλώσσα. Με κάθε σεβασμό προς τον χρήστη «Φοιτητής» του οποίου ότι ελπίζω έχω την άδεια για την παρέμβαση αυτή).