«Ο τρόπος της άσκησής μου είναι αυστηρός: το καλοκαίρι νηστεύω κάθε μέρα, ενώ τον χειμώνα τρώγω κάθε δεύτερη μέρα. Δεν τρώγω δε τίποτε άλλο, με τη χάρη του Θεού, παρά μόνο ψωμί και αλάτι. Δεν χρησιμοποιώ επίσης ούτε λάδι ούτε κρασί. Ακόμη τη νύχτα αγρυπνώ, όπως διδάχθηκα, αφιερώνοντας τη μισή και πολλές φορές ολόκληρη τη νύχτα για προσευχή και μελέτη των λόγων του Θεού», Αββάς Παλάμων (Δ, 100-101).
Ο αρχέγονος άνθρωπος, τόσο την ύπαρξη όσο και τη ζωή του την έπαιρνε από τον Θεό και Δημιουργό του. Ο αρχέγονος άνθρωπος δεν είχε ανάγκη τροφής και ποτού για να διατηρήσει την ύπαρξη και τη ζωή του. Την ύπαρξη και τη ζωή του διατηρούσε κυρίως ο Θεός, με τον Οποίο βρισκόταν σε άμεση και στενή σχέση και επικοινωνία. Η τροφή και το ποτό είχαν εντελώς δευτερεύουσα σημασία για τη διατήρηση της ζωής του ανθρώπου.
Η Πτώση, ως διακοπή της σχέσης του ανθρώπου με τον Θεό, σήμανε ταυτόχρονα τη φθορά και το θάνατο του ανθρώπου. Διότι, εκτός του Θεού κανένας άλλος παράγων και κανένα πράγμα δεν μπορούσε να διατηρήσει την ανθρώπινη ζωή.
Μετά λοιπόν την Πτώση, η ζωή του ανθρώπου άρχισε να εξαρτάται αποκλειστικά από το φαγητό και το ποτό. Τα φαγητό και το ποτό, ως κτιστά στοιχεία, δεν έχουν από τη φύση τους τη δυνατότητα να δώσουν ζωή στον άνθρωπο. Εκείνο, το οποίο του προσφέρουν είναι μόνο η επιβίωση, μια αναστολή του θανάτου. Ο μεταπτωτικός άνθρωπος, για να επιβιώσει έχει ανάγκη της τροφής και του ποτού. Η στέρηση ή διακοπή της διατροφής σημαίνει θάνατο.
Ο Μοναχός όμως επιδιώκει όχι απλώς την επιβίωση, την πρόσκαιρη αναστολή του θανάτου, αλλά την ανάκτηση της αιώνιας ζωής. Προς το σκοπό αυτό, δίδει εντελώς δευτερεύουσα σημασία στην τροφοληπτική λειτουργία, ενώ συγκεντρώνει όλο το ενδιαφέρον του και τις προσπάθειές του στην επανασύνδεσή του με τον Θεό, την Πηγή της ζωής. Ο Μοναχός νηστεύει όχι γιατί αποδίδει αρνητική (διαρχική) σημασία στο φαγητό και το ποτό, αλλά διότι πιστεύει ότι αυτά δεν του εξασφαλίζουν παρά μόνο την επιβίωση και όχι τη ζωή.
Το ίδιο και ο ύπνος. Ο ύπνος δεν αποτελεί αμαρτία. Ο Θεός έδωσε τον ύπνο για την ανάπαυση του μεταπτωτικού ανθρώπου. Ο ύπνος του αρχεγόνου ανθρώπου ήταν μία «έκστασις» (Γεν. β΄21), μια κατάσταση δηλαδή της ψυχοσωματικής ύπαρξης, κατά την οποία δεν διεκόπτετο η επικοινωνίας της με τον Θεό. Είναι χαρακτηριστικό μάλιστα, ότι σε αυτή την κατάσταση της έκστασης του ύπνου, ο Θεός δημιούργησε την Εύα, «λαβών μίαν εκ των πλευρών» του Αδάμ. Ο ύπνος, όχι δεν διέκοπτε την επικοινωνία του ανθρώπου με τον Θεό, αλλά του έδινε τη δυνατότητα μιας αμεσότερης σχέσης μαζί του, όπως ακριβώς το εκφράζει ο λόγος του Θεού στο Άσμα Ασμάτων: «Εγώ καθεύδω και η καρδία μου αγρυπνεί» (ε΄2).
Όμως, για τον μεταπτωτικό άνθρωπο, ο ύπνος έγινε ένας μικρός θάνατος, που διακόπτει την επικοινωνία του ανθρώπου με τον Θεό. Ο Θεός, βέβαια, μπορεί να επικοινωνεί με τον άνθρωπο και κατά την διάρκεια του ύπνου (πρβλ. Μτθ. α΄20, β΄12-13,19). Ο άνθρωπος όμως όταν κοιμάται δεν μπορεί να επικοινωνεί με τον Θεό.
Γι’ αυτό και ο Μοναχός, μαζί με το φαγητό και το ποτό αρνείται ή περιορίζει και τον ύπνο στο 1/3 της νύχτας. Ο Μοναχός χρησιμοποιεί το ½ ή και τα 2/3 της νύχτας για προσευχή και μελέτη, για επικοινωνία δηλαδή με τον Θεό. Το ίδιο στοχεύει και η ολονύκτια Αγρυπνία της Εκκλησίας. Είναι μια υπεράνθρωπη προσπάθεια να νικηθεί η μεταπτωτική φύση, να αποτινάξει ο άνθρωπος τον λήθαργο και τον θάνατο του ύπνου, που διακόπτει την επικοινωνία του με τον Θεό, την Πηγή της Χαράς και της Ευτυχίας του.
Από το βιβλίο: «+ Μητροπολίτου Αχελώου
ΕΥΘΥΜΙΟΥ (Κ. ΣΤΥΛΙΟΥ)
ΟΙ ΑΕΤΟΙ
Ορθόδοξο Θεολογικό Αγιολόγιο»
ΕΚΔΟΣΕΙΣ: ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΣΤΕΓΗ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ