ΠΑΤΕΡΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ.

[ΦΩΤΗΣ]

Από τον άγιο Βαρσανούφιο
Κάποιος αδελφός ρώτησε τον αββά Ιωάννη:
Αν κάνω μια δουλειά με τρόπο πού θεωρώ σωστό, Και κάποιος, χωρίς να έχει δίκιο, μου λέει να την κάνω αλλιώς, πρέπει να του δώσω εξηγήσεις, ή να σωπάσω, αποφεύγοντας έτσι την κενοδοξία;
Αν δεν είναι απαραίτητες οι εξηγήσεις, σώπασε, αποκρίθηκε ο γέροντας. Αν όμως ή υπόθεση σκανδαλίζει τον αδελφό σου, πολέμησε την κενοδοξία, (εξήγησε του πώς έχει το πράγμα) Και ανάπαυσε τον.
Αν κάνω κάτι ηθικά αδιάφορο, ρώτησε ο αδελφός, πού δεν περιέχει δηλαδή στοιχείο αμαρτίας, Και ξέρω πώς, αν με δει ένας αδελφός, θα σκανδαλιστεί εναντίον μου, γι' αυτό το κρύβω από κενοδοξία - επειδή ντρέπομαι αν με δει - οφείλω άραγε να μην το κρύψω για να μη νικηθώ από την κενοδοξία, ή να το κρύψω για να μην προκαλέσω το σκάνδαλο; "Αν πάλι δεν ξέρω με βεβαιότητα ότι ο αδελφός σκανδαλίζεται άλλ' απλώς το υποθέτω, τι να κάνω;
Αν ή καρδιά σου, απάντησε ο γέροντας, σε πληροφορεί ότι σκανδαλίζεται ο αδελφός σου, σκέπασε (το πράγμα) και μην τον βάλεις σε λογισμούς. Αν πάλι δεν είσαι βέβαιος γι' αυτό, αλλά μόνο το υποθέτεις, μη νοιάζεσαι.
Αν πω σε κάποιον έναν πειραχτικό λόγο και δεν τον καταλάβει, τι είναι καλύτερα, να του ζητήσω συγγνώμη, ή να σωπάσω και να μην του δημιουργήσω λογισμούς;
Αν ο αδελφός δεν καταλάβει ότι τον πείραξες, σώπα και μην του προξενήσεις ταραχή. Φρόντισε όμως να μετανοήσεις ενώπιον του Θεού γι' αυτό.
Πες μου, πάτερ, ρώτησε πάλι ο αδελφός, τι λογής είναι ή ελευθερία στην καθημερινή ζωή και πώς πρέπει να τη χρησιμοποιούμε;
Ελευθερία είναι ή αλήθεια πού λέγεται φανερά. "Αν λ.χ. έχει κανείς ανάγκη από τροφή ή ένδυμα ή οποιοδήποτε άλλο πράγμα, οφείλει να το λέει καθαρά σ' εκείνον πού μπορεί να του δώσει. Γιατί δεν πρέπει να κάνουμε χρήση αυτής της ελευθερίας με τον κάθε άνθρωπο, αλλά μόνο με πρόσωπα πού είναι ικανά να τη δεχθούν χωρίς να σκανδαλιστούν.
Όποιος έχει διάκριση, οικοδομείται και χαίρεται μ' αυτή την ελευθερία, ενώ οποίος δεν έχει, σκανδαλίζεται. και πρέπει αυτός πού τη χρησιμοποιεί, να μην το κάνει εμπαθώς, για την ικανοποίηση δηλαδή του πάθους πού τον ενοχλεί, αλλά για τη θεραπεία της ανάγκης. "Αν λοιπόν ούτε πρόσωπο σκανδαλίζεται ούτε πάθος υποβόσκει, τότε μπορεί να γίνει χρήση της ελευθερίας.
Αν όμως κάποιος σκανδαλίζεται από τη χρήση της ελευθερίας μας, πρέπει να ασκούμε οικονομία και να μην τη χρησιμοποιούμε απρόσεκτα. "Έρχεσαι, για παράδειγμα, από κοπιαστική εργασία (πεινασμένος), και θέλεις να φας νωρίτερα από την καθορισμένη ώρα• ένας άλλος όμως σε ακούει να το λες ή σε βλέπει να το κάνεις, και σκανδαλίζεται. Η ζητάς κάποιο πράγμα, και δεν οικοδομείται ο αδελφός (πού σε ακούει). Σε τέτοιες περιπτώσεις θα πρέπει να απευθυνθείς ιδιαιτέρως για το πράγμα πού ζητάς σ' εκείνον πού εί¬ναι σε θέση να σου το δώσει, ώστε να φυλαχτεί έτσι αβλαβής ο λογισμός του αδελφού. Καθώς λοιπόν είπαμε, είναι καλή ή ελευθερία, όταν όμως χρησιμοποιείται με φόβο Θεού.
Αυτή την ελευθερία την καταστρέφεις με τον έξης τρόπο: "Αν χρειάζεσαι ένα πράγμα και δεν απευθυνθείς σ' εκείνον πού μπορεί να σου το δώσει, περιμένοντας να το κάνει μόνος του. και συμβαίνει να μη γνωρίζει τι χρειάζεσαι, ή να γνωρίζει αλλά να το ξεχάσει, ή και ν' αδιαφορεί σκόπιμα, για να δοκιμάσει αν έχεις υπομονή. Τότε εσύ αρχίζεις να βαρυγκωμάς εναντίον του, να σκανδαλίζεσαι και ν' αμαρτάνεις. "Αν όμως κάνεις χρήση της ελευθερίας σου και του ζητήσεις ξεκάθαρα ότι θέλεις, τίποτε άπ' αυτά δεν γίνεται. Προετοιμάσου πάντως ψυχικά, ώστε, αν μετά την αίτηση σου δεν πάρεις αυτό πού ζητάς, να μη λυπηθείς ή σκανδαλιστείς ή γογγύσεις. Απεναντίας, να πεις με το λογισμό σου: "Ό Θεός επέτρεψε να μη μου το δώσει, επειδή δεν μπορεί ή δεν είμαι άξιος ή δεν με συμ-φέρει". και πρόσεχε μην τυχόν, επηρεασμένος από την προηγούμενη αποτυχία, σταματήσεις την καλή χρήση της ελευθερίας σου απέναντι στον αδελφό εκείνο, (και δεν του ξαναζητήσεις τίποτε). Αντίθετα, όταν χρειαστείς οτιδήποτε, ξαναζήτησε του, παραμένοντας όμως πάντοτε, όπως είπα, ατάραχος σε περίπτωση αποτυχίας.
Όμοια, αν κανείς σε ρωτήσει από μόνος του για πράγμα πού χρειάζεσαι, πες του την αλήθεια. και αν ξαφνιαστείς και πεις, Δεν το χρειάζομαι", μην ντραπείς να επανέλθεις στο θέμα και να του πεις: "Συγχώρεσέ με, αλλά μου ξέφυγε και σου είπα κατά λάθος ότι δεν το χρειάζομαι.
Στην πραγματικότητα έχω ανάγκη να το πάρω".
Τότε ο αδελφός ρώτησε:και όταν δεν έχω εσωτερική πληροφορία, άλλ' αμφιβάλλω για το αν σκανδαλίζεται ή όχι κάποιο πρόσωπο με μια τέτοια ελευθερία, τι να κάνω;
Μπορείς να τον δοκιμάσεις, αποκρίθηκε ο γέροντας, αν σκανδαλίζεται ή όχι. Αν λ.χ. χρειάζεσαι φαγητό, μην του πεις, Δώσε μου (να φάω), αλλά πες του: Είμαι πεινασμένος γι' αυτήν εδώ την αιτία. Όταν θα σ' ακούσει εκείνος, θα εκδηλωθεί (με κάποιον τρόπο), κι έτσι θα αντιληφθείς τη διάθεση του, κατά πόσο σκανδαλίζεται ή όχι.

[ΦΩΤΗΣ]

ΜΣ.
ΓΙΑ ΤΗΝ ΔΟΛΙΟΤΗΤΑ ΤΗΝ ΠΟΝΗΡΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΦΘΟΝΟ. ΒΑΡΙΑ ΑΜΑΡΤΑΝΟΥΝ ΕΚΕΙΝΟΙ ΠΟΥ ΠΕΡΙΦΡΟΝΟΥΝ ΚΑΙ ΕΙΡΩΝΕΥΟΝΤΑΙ ΤΟΥΣ ΑΠΟΝΗΡΕΥΤΟΥΣ ΚΑΙ ΤΑΠΕΙΝΟΥΣ ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ.
Του αββά Ησαΐα
ΑΠΛΟΤΗΤΑ και το να μη θεωρεί κανείς τον εαυτό του σπουδαίο, αγιάζουν την καρδιά (και την καθιστούν απρόσβλητη) από τον πονηρό. Απεναντίας, οποίος βρίσκεται μαζί με τον αδελφό του έχοντας μέσα του πονηρία, δεν θ' απαλλαγεί από την καρδιακή λύπη. Μάταια είναι Όλα τα έργα εκείνου πού, με πονηρή διάθεση, άλλα λέει και άλλα έχει μέσα στην καρδιά του.
Μη συνδεθείς με κανένα τέτοιον άνθρωπο, για να μη μολυνθείς από το δηλητήριο του. Κάνε συντροφιά με τους άκακους, για να πάρεις κάτι από τη δόξα τους και την αγνότητα τους. Μην αντιμετωπίσεις με πονηρία κανέναν άνθρωπο, για να μην αχρηστέψεις τους (πνευματικούς) κόπους σου. Με όλους τους ανθρώπους να κρατάς την καρδιά σου καθαρή, και θα δεις την ειρήνη του Θεού (να βασιλεύει) μέσα σου. Γιατί όπως ακριβώς, όταν ο σκορπιός χτυπήσει κάποιον, το δηλητήριο του διατρέχει ολόκληρο το σώμα και προσβάλλει την καρδιά του ανθρώπου, έτσι προσβάλλει την καρδιά και ή κακία εναντίον του πλησίον. Γιατί το δηλητήριο της μολύνει την ψυχή, πού κινδυνεύει έτσι (να χαθεί) από την πονηρία. Όποιος λοιπόν λυπάται τους κόπους του και δεν θέλει να χαθούν, πετάει γρήγορα από πάνω του αυτόν το σκορπιό, δηλαδή την πονηρία και την κακία.
Αν ένας αδελφός σου προσφέρει κάτι, μην το ανοίξεις, για να δεις τι είναι, χωρίς να τον ρωτήσεις. Και αν αυτό πού σου προσφέρει είναι εξαιρετικά πολύτιμο, τότε πες του να σου το δώσει στα χέρια.
Αν σε πνίγει ο φθόνος, σκέψου πώς είμαστε όλοι μέλη του Χριστοί) (Α' Κορ. 12:27), Και πώς ή τιμή και ή ατίμωση του πλησίον είναι (τιμή και ατίμωση) όλων μας. "Έτσι θα ειρηνεύσεις.
Του αγίου Μαξίμου
Τη λύπη εκείνου πού σε φθονεί, με κόπο θα τη σταματήσεις, γιατί θεωρεί συμφορά το προτέρημα σου για το όποιο σε φθονεί• Και δεν είναι δυνατόν να τη σταματήσεις διαφορετικά, παρά μόνο αν του το αποκρύψεις. "Αν όμως ωφελεί πολλούς το καλό πού έχεις, ενώ σ' εκείνον προξενεί λύπη, ποια πλευρά θα καταφρονήσεις;
Είναι βεβαίως ανάγκη να ωφελήσεις τους πολλούς, αλλά κι αυτόν, όσο μπορείς, να μην τον παραμελήσεις. Ούτε να παρασυρθείς από την εμπάθεια, ώστε, αντί για το πάθος του φθόνου, να πολεμάς
εκείνον πού πάσχει άπ' αυτό. 'Αλλά με την ταπεινοφροσύνη σου να τον θεωρείς ανώτερο σου, Και σε κάθε καιρό Και τόπο Και περίσταση να τον βάζεις πιο πάνω από σένα. όσο για τον δικό σου φθόνο, μπορείς να τον αναχαιτίσεις, αν, σ' εκείνα πού χαίρεται ο φθονούμενος, χαίρεσαι κι εσύ μαζί, Και σ' εκείνα πού λυπάται, λυπάσαι κι εσύ, εκπληρώνοντας το αποστολικό, «χαίρειν μετά χαιρόντων και κλαίειν μετά κλαιόντων» (Ρωμ. 12:15).
Του αββά Μάρκου
Εκείνος πού αδικεί κρυφά είναι πιο πονηρός άπ' αυτούς πού αδικούν φανερά, γι' αυτό Και κολάζεται σκληρότερα.
Εκείνος πού δολοπλοκεί Και κάνει κακό στα κρυφά, είναι φίδι, κατά τη Γραφή, πού κάθεται στο δρόμο Και δαγκώνει το άλογο στη φτέρνα (Γεν. 49:17). Εκείνος πού ταυτόχρονα σε άλλα επαινεί και σε άλλα κατηγορεί τον πλησίον, κατέχεται από κενοδοξία και φθόνο. και με τους επαίνους προσπαθεί να κρύψει το φθόνο, ενώ με τις κατηγορίες παρουσιάζει τον εαυτό του σαν καλύτερο από εκείνον.
Όπως δεν είναι δυνατόν να βόσκουν μαζί πρόβατα και λύκοι, έτσι είναι αδύνατον να βρει έλεος εκείνος πού αντιμετωπίζει με δόλο τον πλησίον του.

[ΦΩΤΗΣ]

Του αγίου Έφραίμ
Εκείνος πού από πονηρία σωπαίνει όταν ελέγχεται, κρύβει μνησικακία στην καρδιά του. Εκείνος όμως πού με ειρήνη και πραότητα απολογείται, είναι αμνησίκακος.
Από το βίο του αγίου Γρηγορίου του θαυματουργού
Ο μέγας Γρηγόριος επέστρεφε κάποτε στην πόλη του από τη γειτονική πόλη Κόμανα. και επειδή σε όλους ήταν γνωστό ότι πάνω άπ' όλα φρόντιζε για την ανακούφιση εκείνων πού είχαν ανάγκη, δύο Εβραίοι, είτε αποβλέποντας σε κάποιο κέρδος είτε επιδιώκοντας τον εμπαιγμό του, ως δήθεν ευκολόπιστου, παραφύλαξαν στο δρόμο, άπ' οπού θα περνούσε. και ο ένας ξάπλωσε ανάσκελα στην άκρη του δρόμου και έκανε τον πεθαμένο. Ό άλλος πάλι, θρηνώντας τάχα το νεκρό, μοιρολογούσε υποκριτικά και φώναζε στον άγιο, πού περνούσε μπροστά τους:
Αυτός ο δύστυχος πέθανε ξαφνικά, και κείτεται γυμνός, απροετοίμαστος για την ταφή! Σε παρακαλώ, άνθρωπε μου, μην παραβλέψεις το ιερό χρέος, αλλά να λυπηθείς τη φτώχεια του και να προσφέρεις κάτι, ότι έχεις, για να μπει τελευταίο στολίδι στο σώμα του.
Αυτά έλεγε και έτσι ικέτευε τον άγιο ο Εβραίος. Κι εκείνος, χωρίς καθόλου να εξετάσει την υπόθεση, έβγαλε το μανδύα του, τον έριξε πάνω στον ξαπλωμένο και συνέχισε το δρόμο του.
Μόλις προσπέρασε κι έμειναν μόνοι τους οι εμπαίκτες, εκείνος ο απατεώνας άλλαξε τον ψεύτικο θρήνο σε γέλιο. Καγχάζοντας από ευχαρίστηση για το κέρδος, πού αποκόμισαν με την απάτη, προ¬καλούσε τον ξαπλωμένο σύντροφο του να σηκωθεί. Ό άλλος όμως έμενε στην ίδια θέση, χωρίς ν' ακούει τίποτε άπ' όσα του έλεγε!
Φώναξε πιο δυνατά. Τον σκούντησε και με το πόδι του. Αυτός όμως ούτε τη φωνή άκουσε ούτε το χτύπημα ένιωσε. Ήταν πάντα ξαπλωμένος στην 'ίδια στάση. Ήταν νεκρός! Μόλις έπεσε πάνω του ο μανδύας, τον βρήκε στ' αλήθεια ο θάνατος, πού υποκρινόταν για να εξαπατήσει τον άγιο. Έτσι δεν έπεσε έξω ο άνθρωπος του Θεού αλλά για το σκοπό πού έδωσε το μανδύα του, γι' αυτόν ακριβώς χρησιμοποιήθηκε από κείνους πού τον πήραν.
Αν τώρα το αποτέλεσμα τούτο, πού έφεραν ή πίστη και ή δύναμη του μεγάλου Γρηγορίου, φαίνεται σκληρό και θλιβερό, ας μην παραξενεύεται κανείς. Ας θυμηθεί τον απόστολο Πέτρο. Γιατί κι εκείνος φανέρωνε τη δύναμη πού είχε όχι μόνο με ευεργεσίες, θεραπεύοντας τις αρρώστιες των ανθρώπων και με τη σκιά του σώματος του μονάχα (Πράξ. 5:15), αλλά και με την καταδίκη σε θάνατο του Ανανια, πού καταφρόνησε τη δύναμη (του Αγίου Πνεύματος), ή οποία ενοικούσε στον απόστολο (Πράξ. 5:1-11). Και τούτο, νομίζω, για να συνετισθούν με το φόβο όσοι από το λαό είχαν τάσεις καταφρονήσεως και να παιδαγωγηθούν από το φοβερό εκείνο παράδειγμα, ώστε να μην πέσουν σε όμοια σφάλματα.

[ΦΩΤΗΣ]

ΜΖ.
Ο ΘΕΟΣ ΚΡΙΝΕΙ ΤΙΣ ΠΡΑΞΕΙΣ ΜΑΣ ΟΧΙ ΑΠΟ ΤΑ ΕΞΩΤΕΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΛΛΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΡΟΑΙΡΕΣΗ ΜΑΣ. ΜΕΓΑΛΟ ΔΩΡΟ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΕΙΝΑΙ Η ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ ΚΑΙ ΒΟΗΘΑΕΙ ΠΟΛΥ ΕΚΕΙΝΟΝ ΠΟΥ ΤΗΝ ΑΚΟΥΕΙ.

Του αββα Μάρκου
ΥΠΑΡΧΕΙ πράξη πού φαίνεται καλή, αλλά ο σκοπός εκείνου πού την κάνει δεν είναι καλός. Υπάρχει και άλλη πράξη πού φαίνεται κακή, αλλά ο σκοπός εκείνου πού την κάνει είναι καλός. και αυτό συμβαίνει όχι μόνο σε έργα, αλλά και σε λόγια. Αυτή ή αντίθεση άλλοτε οφείλεται σε απειρία ή άγνοια, άλλοτε σε πονηρή πρόθεση και άλλοτε σε ευσεβή σκοπό.

Εκείνος πού κάτω από τους επαίνους κρύβει συκοφαντία, δεν γίνεται αντιληπτός εύκολα στους πιο απλούς ανθρώπους. Όμοιος με αυτόν είναι εκείνος πού κενοδοξεί με ταπεινό σχήμα. Αυτοί, κρύβοντας για πολύ καιρό την αλήθεια μέσα στο ψευδός, υστέρα φανερώνονται από τα πράγματα.
Όταν αμαρτάνεις κρυφά, μη νομίζεις ότι ξεφεύγεις (την προσοχή του Θεού)• γιατί όλα είναι γυμνά και ξεσκεπασμένα στα μά¬τια του Κυρίου (Έβρ. 4:13), στον Όποιο θα δώσουμε λόγο.
Ό Θεός τις πράξεις μας τις κρίνει ανάλογα με τις προθέσεις μας. Γιατί λέει ή Γραφή: «Δώη σοι Κύριος κατά την καρδίαν σον» (Ψαλμ. 19:5).
Υπάρχει άνθρωπος ο όποιος φανερά εκτελεί θεϊκή εντολή, ενώ δουλεύει σε πάθος, και με τους πονηρούς λογισμούς καταστρέφει την αγαθή πράξη.

Άλλο είναι εκτέλεση εντολής και άλλο αρετή, αν και ή μία από την άλλη παίρνει την αφορμή. Εκτέλεση εντολής είναι το να κάνει κάποιος αυτό πού προστάζει ο θείος νόμος• και αρετή, το να αρέσκεται πραγματικά στην εκτέλεση της θείας εντολής.
Όπως ένας είναι ο υλικός πλούτος, αλλά κερδίζεται με διάφορους τρόπους, έτσι μία είναι και ή αρετή, αλλά πολλών ειδών οι εργασίες της. .
Εκείνος πού θέλει να κάνει κάτι και δεν μπορεί, κρίνεται σαν να το έκανε από τον καρδιογνώστη Θεό. Αυτό ισχύει και για τα καλά και για τα κακά.
Ό νους χωρίς το σώμα πολλά κάνει, και καλά και κακά. Το σώμα όμως χωρίς το νου τίποτε άπ' αυτά δεν μπορεί να κάνει, γιατί πριν από την πράξη ενεργεί ο νόμος της ελευθερίας.
Αν ζητάς να θεραπευθείς, φρόντισε τη συνείδηση σου και κάνε ότι σου λέει, και πολύ θα ωφεληθείς.
Πολλές συμβουλές των άλλων μας προσφέρονται για το συμφέρον μας. Για τον καθένα όμως τίποτα δεν είναι καταλληλότερο από τη δική του γνώμη, αν βέβαια έχει καθαρή συνείδηση.
Τα κρυφά κάθε άνθρωπου τα γνωρίζουν ο Θεός και ή συνείδηση, και άπ' αυτά τα δύο ας διορθώνεται ο καθένας. :
Εκείνος πού δεν επιμένει καρτερικά στη μελέτη και την εξέταση της συνειδήσεως, ούτε τους σωματικούς κόπους για την ευσέβεια δέχεται ευχάριστα.
Ή συνείδηση είναι ένα βιβλίο, πού το έχουμε από τη φύση μας. Εκείνος πού το μελετά στην πράξη, αποκτά πείρα της θείας βοήθειας.
Ή αγαθή συνείδηση βρίσκεται με την προσευχή• και ή καθαρή προσευχή, με τη συνείδηση. Γιατί το ένα έχει ανάγκη από το άλλο εκ φύσεως.
Του αββα Ισαάκ
Αρετή δεν είναι ή εξωτερική εκτέλεση των πολλών και ποικίλων πράξεων πού γίνονται με το σώμα, αλλά το περιεχόμενο πού έχει μια καρδιά γεμάτη σοφία και ελπίδα στο Θεό• γιατί την καρδιά αυτή συνδέει με τα κατά Θεό έργα ο καλός σκοπός.
Ή διάνοια μπορεί να επιτελέσει το αγαθό και χωρίς σωματική ενέργεια. Το σώμα όμως, αν δεν κατευθύνεται από τη σοφία της καρδιάς, και όταν ακόμα κάνει καλά έργα, δεν μπορεί να ωφεληθεί.

[ΦΩΤΗΣ]

Του αγίου Μαξίμου
Για όλα όσα κάνουμε, ο Θεός εξετάζει το σκοπό, αν δηλαδή τα κάνουμε γι' Αυτόν ή από άλλη αιτία.
Όταν ακούς τη Γραφή να λέει, «συ αποδώσεις έκάστω κατά τα έργα αυτόν» (Ψαλμ. 61:13), μην εννοήσεις ότι ο Θεός ανταμείβει τα έργα πού, αν και φαίνονται καλά, γίνονται χωρίς καλό σκοπό, αλλά μόνο εκείνα πού γίνονται με καλό σκοπό. Γιατί ή κρίση του Θεού δεν αποβλέπει στα έργα, αλλά στο σκοπό για τον όποιο γίνονται τα έργα.
Υπάρχουν πολλές πράξεις πού κάνουν οι άνθρωποι, φύσει καλές, οι όποιες όμως, για κάποιο λόγο, δεν είναι καλές, όπως για παράδειγμα ή νηστεία, ή αγρυπνία, ή προσευχή, ή ψαλμωδία, ή ελεημοσύνη, ή φιλοξενία. Αυτά είναι από τη φύση τους καλά έργα, αλλά δεν είναι καλά όταν γίνονται από κενοδοξία.
Ό μισθός των κόπων της αρετής είναι ή απάθεια και ή γνώση. Αυτές γίνονται πρόξενοι της βασιλείας των ουρανών, όπως, αντίθετα, τα πάθη και ή άγνοια προξενούν την αιώνια κόλαση. Εκείνος λοιπόν πού κοπιάζει για ανθρώπινη δόξα και όχι για το ίδιο το καλό, θ' ακούσει από τη Γραφή: «Αιτείτε και ου λαμβάνετε, διότι κακώς αιτείσθε» (Ίακ. 4:3).
Μην περιφρονήσεις τη συνείδηση σου, πού σε συμβουλεύει πάντοτε τα άριστα. Γιατί σου κάνει υποδείξεις θεϊκές και αγγελικές, σε ελευθερώνει από τους κρυφούς μολυσμούς της καρδιάς και σου χαρίζει παρρησία στο Θεό την ώρα του θανάτου σου.
Από το Γεροντικό
Ό άββάς Αγαθών είπε:
Ό μοναχός δεν πρέπει ν' αφήσει τη συνείδηση του να τον κατηγορήσει σε κανένα πράγμα.
Οι γέροντες έλεγαν, πώς ή ψυχή είναι όπως ή πηγή. Αν τη σκάψεις, καθαρίζεται• κι αν την παραχώσεις, αφανίζεται. και λέγοντας ψυχή, εννοούσαν, νομίζω, τη συνείδηση. Όποιος υπακούει σ' αυτή, την κάνει πιο καθαρή• και οποίος την παρακούει και την καταπατεί, τη σκοτίζει.
Του αββα Ησαΐα
Αδελφοί, ας μιμηθούμε με ζήλο τους αγίους, πού αντιστάθηκαν μέχρι θανάτου στην αμαρτία, υπακούοντας στη συνείδηση τους, κι έτσι κληρονόμησαν την ουράνια βασιλεία. Ας προσέχουμε λοιπόν κι εμείς με φόβο Θεού τη συνείδηση μας, μέχρις ότου απελευθερωθεί κι αύτη μαζί μ' εμάς (από τις επιδράσεις της αμαρτίας και τα πάθη) και έτσι εναρμονιστούν τα έργα μας με τις δικές της υποδείξεις.
Από τότε και στο έξης ή συνείδηση θα γίνει ο φύλακας μας, υποδεικνύοντας μας κάθε τι πού πρέπει ν' αποφεύγουμε. και αν δεν την ακούσουμε, θα φύγει μακριά μας και θα μας εγκαταλείψει. και θα πέσουμε τότε στα χέρια των εχθρών μας, πού δεν θα μας σπλαχνιστούν καθόλου. "Έτσι μας δίδαξε ο Κύριος μας, λέγοντας: «"Ισθι ευνόων τω άντιδίκω σου ταχύ έως ότου ει εν τη όδω μετ' αυτου, μήποτέ σε παραδώ ο αντίδικος τω κριτή και ο κριτής σε παραδώ τω υπηρέτη, και εις φυλακήν βληθήση- αμήν λέγω σοι, ου μη εξέλθης εκείθεν έως ου άποδως τον εσχατον κοδράντην» (Ματθ. 5: 25-26). Αντίδικος, λένε, είναι ή συνείδηση, γιατί αντιστέκεται στον άνθρωπο πού θέλει να κάνει τα σαρκικά του θελήματα. και αν δεν την ακούσει ο άνθρωπος, τότε τον παραδίνει στους εχθρούς του.

[ΦΩΤΗΣ]

ΜΗ.
ΝΑ ΠΕΡΙΦΡΟΥΡΟΥΜΕ ΠΑΝΤΟΤΕ ΤΟΥΣ ΕΑΥΤΟΥΣ ΜΑΣ ΚΑΙ ΑΠΟ ΓΙΑΤΙ Ο ΕΧΘΡΟΣ ΜΑΣ ΕΠΙΤΙΘΕΤΑΙ ΑΠΟ ΟΛΑ ΤΑ ΣΗΜΕΙΑ ΚΑΙ ΜΕ ΟΛΑ ΤΑ ΜΕΣΑ.
Από το βίο της αγίας Συγκλητικής
ΕΛΕΓΕ ή αγία Συγκλητική στις συναγμένες μοναχές: - Πρέπει να οπλιζόμαστε με όλα τα μέσα εναντίον των έχθρων γιατί και άπ' έξω μας χτυπούν και από μέσα μας πολεμούν. Και όπως ακριβώς το πλοίο άλλοτε καταποντίζεται από την εξωτερική τρικυμία και άλλοτε βουλιάζει επειδή κάνει νερά στο εσωτερικό του, έτσι και ή ψυχή, άλλοτε κινδυνεύει από τις εξωτερικές επιθέσεις των πονηρών πνευμάτων Και άλλοτε παραδίνεται στον εχθρό με τους εσωτερικούς λογισμούς. Πρέπει λοιπόν και τις εξωτερικές επιθέσεις των πνευμάτων να παρακολουθούμε Και τις εσωτερικές κακίες, πού εκδηλώνονται με τους λογισμούς, ν' ανιχνεύουμε. Πολύ περισσότερο μάλιστα να επαγρυπνούμε για τους λογισμούς, γιατί και ακατάπαυστα μας τριβελίζουν και ασυναίσθητα μας οδηγούν στην απώλεια. Γιατί όταν είναι εξωτερικές τρικυμίες και κραυγάζουν οι ναύτες, πολλές φορές σώζονται από τα κοντινά πλοία. "Αν όμως το σκάφος πάθει εσωτερικό ρήγμα και οι ναύτες κοιμούνται, τότε και χωρίς θαλασσοταραχή θα εισορμήσουν μέσα του τα νερά και θα το βυθίσουν.
Πρέπει λοιπόν να δείχνουμε πιο έντονη προσοχή στους λογισμούς. Γιατί ο εχθρός, πού θέλει να γκρεμίσει την ψυχή όπως (θα γκρέμιζε) ένα σπίτι, ή αρχίζει από τα θεμέλια το καταστροφικό
του έργο, ή ξεκινάει από την οροφή και τη ρίχνει κάτω, ή ακόμα μπαίνει από τα παράθυρα και, αφού δέσει τον οικοδεσπότη, γίνεται κύριος όλων. Θεμέλια είναι τα καλά έργα, οροφή είναι ή πίστη και παράθυρα οι αισθήσεις. Με όλ’ αυτά μας πολεμάει ο εχθρός.
Εκείνος λοιπόν πού θέλει να σωθεί, πρέπει να έχει τα μάτια του δεκατέσσερα. Στην παρούσα ζωή δεν μπορούμε να είμαστε ξένοιαστοι, γιατί λέει ή Γραφή: «Ο δοκών έστάναι βλεπέτω μη πέση» (Α' Κορ. 10:12).
Από το Γεροντικό
Ο άββάς Ποιμήν είπε: - Από τίποτα δεν έχουμε ανάγκη, εκτός από νήφουσα καρδιά.
Ένας γέροντας επισκέφθηκε κάποιον άλλο. και καθώς συνομιλούσαν, είπε:Εγώ πέθανα για τον κόσμο. Τότε του λέει ο άλλος:
Μην έχεις θάρρος στον εαυτό σου, αδελφέ, ώσπου να βγεις
από το σώμα. Γιατί αν εσύ λες ότι πέθανες, ο σατανάς όμως δεν
πέθανε.

Ένας νέος μοναχός, πού κατοικούσε όχι πολύ μακριά από τον αββά Αντώνιο, είδε κάποτε μερικούς γέροντες να κατευθύνονται προς τον άββά. και επειδή κατάλαβε πώς ήταν κουρασμένοι από την οδοιπορία, πρόσταξε ονάγρους, (πού έβοσκαν εκεί κοντά, να έρθουν και να πάρουν στις ράχες τους τους πατέρες). Οι όναγροι υπάκουσαν. Ήρθαν, πήραν τους γέροντες και τους μετέφεραν ως τον άββά Αντώνιο.
Οι γέροντες διηγήθηκαν στον άββά Αντώνιο το θαύμα (της εξημερώσεως των ονάγρων), πού έκανε για χάρη τους ο νέος εκείνος. και ο άββάς τους είπε:
Ό μοναχός αυτός μου φαίνεται σαν πλοίο φορτωμένο με πολλά αγαθά. Δεν ξέρω όμως αν θα φτάσει στο λιμάνι...
Πέρασε αρκετός καιρός. Και εκεί που καθόταν ο άββάς Αντώνιος, άρχισε ξαφνικά να κλαίει και να οδύρεται και να τραβάει τις τρίχες του. Βλέποντας τον σ' αύτη την κατάσταση οι μαθητές του, τον πλησίασαν και τον ρώτησαν:
Τι έγινε και θρηνείς τόσο απαρηγόρητα;
Μόλις έπεσε ένας μεγάλος στύλος της Εκκλησίας, τους είπε
ο γέροντας, εννοώντας τον νέο εκείνο μοναχό. Πηγαίνετε όμως ως
εκεί, και θα δείτε τι έγινε, πρόσθεσε.
Εκείνοι πήγαν, και τον βρήκαν πεσμένο στην ψάθα του, να κλαίει για την αμαρτία πού είχε κάνει.
Μόλις είδε τους μαθητές του γέροντα, τους λέει:
Πέστε στο γέροντα... "Ας παρακαλέσει το Θεό, να μου παραχωρήσει δέκα μόνο μέρες... και ελπίζω ν' απολογηθώ...
Οι αδελφοί έφυγαν. και σε πέντε μέρες πέθανε.
Ό αββάς Βησσαρίων είπε:
Όταν ταπεινώσουμε τον εαυτό μας, πρέπει και να προσέχουμε, μήπως εισχωρήσει μέσα μας μια ξένη χαρά, (όχι πνευματική), και πέσουμε σε καύχηση και αφήσουμε αφύλαχτη την καρδιά μας, οπότε θα παραδοθούμε σε πόλεμο. Γιατί συχνά ο Θεός, λόγω της αδυναμίας μας, συγκαταβαίνει σπλαχνικά και διώχνει μακριά μας το σατανά. "Αν όμως εμείς, από αμέλεια, πάψουμε να τον φοβόμαστε και να προσέχουμε, αμέσως παραδινόμαστε πάλι σε πειρασμούς.

[ΦΩΤΗΣ]

Του αββα Ησαΐα
Αδελφέ, όσο βρίσκεσαι στο σώμα, μην αφήσεις αφύλαχτη την καρδιά σου. Γιατί, όπως ένας γεωργός δεν μπορεί να έχει εμπιστοσύνη στους καρπούς πού ωριμάζουν στον αγρό του, επειδή δεν ξέρει τι μπορεί να πάθουν πριν τους ασφαλίσει μέσα στις αποθήκες του, έτσι και ο άνθρωπος δεν μπορεί ν' αφήσει αφύλαχτη την καρδιά του όσο αναπνέει. και όπως ο άνθρωπος, ως την τελευταία του πνοή, δεν ξέρει από πιάν αρρώστια θα προσβληθεί το σώμα του, πού, όσο είναι ζωντανό, είναι και προσβλητό από ασθένειες, έτσι δεν μπορεί να δείξει αδιαφορία και για την ψυχή του, όσο βρίσκεται μέσα στην περιοχή των εχθρών, δηλαδή στην παρούσα ζωή, αλλά πάντοτε πρέπει να κραυγάζει στο Θεό για τη βοήθεια και το έλεος Του.
Αδελφοί, πρέπει και οι πνευματικοί, οι προχωρημένοι στην αρετή, να φυλάγονται ως την τελευταία τους πνοή ακόμα κι άπ' αυτά τα αδιόρατα, θα λέγαμε, και πολύ μικρά αμαρτήματα. Γιατί λέει ή Γραφή: «Ό εξουθενών τα ολίγα κατά μικρόν πεσείται» (Σοφ. Σειρ. 19:1). και μη ρωτήσεις, Πώς μπορεί να πέσει ο πνευματικός άνθρωπος;. Γιατί αν βέβαια παραμείνει πνευματικός, δεν θα πέσει. Αν όμως καλοδεχθεί έστω και κάτι μικρό από τα αντίθετα και δεν μετανοήσει γι' αυτό, τότε εκείνο το μικρό μεγαλώνει με το πέρασμα του χρόνου και δεν ανέχεται πια να βρίσκεται μόνο του, αλλά τραβάει βίαια τον άνθρωπο προς την οικογένεια (των παθών), στην οποία ανήκει και το ίδιο, χρησιμοποιώντας σαν σχοινί τον μακροχρόνιο σύνδεσμο τους. και αν μεν ο άνθρωπος πολεμήσει με την προσευχή και αποκόψει το μικρό αυτό ελάττωμα, παραμένει στα πνευματικά του μέτρα, υστερώντας πάντως από την προηγούμενη απάθεια τόσο, όσο του κόστισε ή προσκόλληση στο συγκεκριμένο κακό. Αν όμως στο τέλος παρασυρθεί από την αύξηση της επιθετικότητας του εχθρού και περιορίσει τον αγώνα της προσευχής, οπωσδήποτε θα εξαπατηθεί και από άλλα πάθη. και έτσι, καθώς το ένα πάθος θα διαδέχεται το άλλο, ο άνθρωπος, λίγο-λίγο και ανάλογα με το πόσο απομακρύνεται κάθε φορά, θα χωρίζεται από τη θεία βοήθεια και θα οδηγείται πια με τη δύναμη της συνήθειας, θέλοντας και μη, σε μεγαλύτερα κακά, καθώς θα τον σπρώχνουν βίαια τα πάθη πού κυριάρχησαν επάνω του.

[ΦΩΤΗΣ]

ΜΘ.
ΝΑ ΕΞΕΤΑΖΟΥΜΕ ΜΕ ΠΡΟΣΟΧΗ ΤΟΥΣ ΕΑΥΤΟΥΣ ΜΑΣ ΩΣΤΕ ΝΑ ΔΙΟΡΘΩΝΟΥΜΕ ΤΑ ΣΦΑΛΜΑΤΑ ΚΑΙ ΝΑ ΠΟΛΛΑΠΛΑΣΙΑΖΟΥΜΕ ΤΑ ΚΑΛΑ.

Από το βίο της αγίας Συγκλητικής
Η ΜΑΚΑΡΙΑ Συγκλητική έλεγε: -
Γνώρισα κάποιον με ενάρετη ζωή. Αυτός, καθισμένος στο κελί του, επιτηρούσε τις προσβολές των λογισμών. Σημείωνε ποιος επιτέθηκε πρώτος και ποιος δεύτερος, πόσο χρόνο έμεινε ο καθένας μέσα του, και αν έδειξε μικρότερη ή μεγαλύτερη αντίσταση από την προηγούμενη μέρα. και άπ' αύτη την εξέταση έβγαζε με ακρίβεια συμπέρασμα για τη βοήθεια της χάριτος του Θεού και για τη δική του καρτερία και προκοπή και για τη συντριβή του εχθρού.
Πρέπει λοιπόν κι εμείς να υιοθετήσουμε και να εφαρμόσουμε τέτοιους κανόνες. Γιατί αν οι έμποροι, πού ασχολούνται με πρόσκαιρες υποθέσεις, τις εξετάζουν καθημερινά και χαίρονται όταν διαπιστώνουν πρόοδο και κέρδη, ενώ απεναντίας λυπούνται για τις ζημιές, πολύ περισσότερο πρέπει να είμαστε άγρυπνοι εμείς, πού εμπορευόμαστε έναν ανεκτίμητο θησαυρό, (όπως είναι ή σωτηρία της ψυχής μας). και πρέπει να ζητάμε όλο και περισσότερα πνευματικά αγαθά. Αν πάλι διαπιστώσουμε ότι ο εχθρός μας έκλεψε κάτι, μικρό έστω, από αυτά τα αγαθά, να λυπόμαστε πολύ και να θρηνούμε για τη ζημιά πού πάθαμε. Επιπλέον να καταδικάζουμε αυστηρά τον εαυτό μας και όλα να τα θυσιάζουμε για (να επανορθώσουμε) το ένα αυτό σφάλμα.
Έχεις τα ενενήντα εννέα πρόβατα, αναζήτησε και το χαμένο (πρβλ. Λουκ. 15:4-7). Μη λιποψυχήσεις για το ένα και φύγεις μακριά από τον Κύριο, για να μη βρει ο αιμοβόρος διάβολος απροστάτευτο από το Θεό όλο το κοπάδι των πράξεων σου και το αιχμαλωτίσει και το αφανίσει. Μη λιποτακτήσεις λοιπόν για το ένα σφάλμα. Ό Κύριος είναι αγαθός και σε δέχεται όσες φορές κι αν επιστρέψεις κοντά Του. Φρόντισε με γνήσια μετάνοια να το επανορθώσεις κι εκείνο.
Από το Γεροντικό
Ο άββάς Νισθερώ είπε:
Ό μοναχός οφείλει κάθε βράδυ και κάθε πρωί να λογοδοτεί στον εαυτό του, λέγοντας: "Τι έκανα άπ' αυτά πού θέλει ο Θεός; και Τι δεν έκανα άπ' αυτά πού θέλει ο Θεός;". και έτσι να περνά¬ει τη ζωή του.
Ό άββάς Μωυσής ρώτησε τον άββά Σιλουανό: Μπορεί ο άνθρωπος να βάζει κάθε μέρα αρχή (στον πνευματικό αγώνα); και είπε ο γέροντας: Αν είναι αγωνιστής, μπορεί και κάθε ώρα να βάζει αρχή.
Ένας γέροντας είπε:
Αν αρχίσεις την άσκηση και κυριευθείς από χαύνωση, προσπάθησε πάλι. και μη σταματήσεις ν' αγωνίζεσαι ως τη στιγμή του θανάτου σου. Γιατί σε οποία κατάσταση βρεθεί τότε ο άνθρωπος - είτε σε αμέλεια είτε σε εγκράτεια , σ' αύτη φεύγει (και κρίνεται στην άλλη ζωή). Να εξετάζεις λοιπόν τον εαυτό σου κάθε μέρα, κάθε βδομάδα, κάθε μήνα, κάθε χρόνο, αν πρόκοψες στην ησυχία, στη νηστεία, στην προσευχή, μα προπαντός στην ταπείνωση. Γιατί ή αληθινή προκοπή της ψυχής είναι τούτη, το να θεωρεί τον εαυτό της καθημερινά και πιο ταπεινό, έχοντας κατά νου τα σφάλματα πού συνεχώς κάνει, και να θεωρεί κάθε άνθρωπο καλύτερο της. Χωρίς αυτόν το λογισμό ο άνθρωπος, κι αν ακόμα κάνει θαύματα, κι αν αναστήσει νεκρούς, βρίσκεται μακριά από το Θεό.
Του αββα Ησαΐα
Να σκέφτεσαι κάθε μέρα σε ποια ζητήματα έσφαλες. Και αν προσευχηθείς γι' αυτά, ο Θεός θα σου τα συγχωρήσει.
Εξέταζε πάντα τον εαυτό σου στην παρούσα ζωή, (για να διαπιστώνεις) σε τι πάσχεις, και δεν θα νιώσεις αγωνία την ώρα του θανάτου σου.
Ετοίμαζε τον εαυτό σου για τη συνάντηση του με το Θεό, και θα κάνεις το θέλημα Του.
Να εξετάζεις κάθε μέρα ποιο πάθος νίκησες, αλλά μην πιστέψεις ότι το νίκησε ο εαυτός σου• γιατί το έλεος και ή δύναμη του Θεού είναι (πού το νίκησαν).
Κάθε μέρα πού ξυπνάς, να θυμάσαι ότι θα δώσεις λόγο στο Θεό για όλες τις πράξεις και τα λόγια και τις σκέψεις σου. "Έτσι δεν θ' αμαρτήσεις ενώπιον Του, αλλά ο φόβος Του θα βρίσκεται πάντα μαζί σου.
Του αγίου Έφραίμ
Αδελφοί, έμποροι είμαστε πνευματικοί, και μοιάζουμε στους κοινούς εμπόρους, πού υπολογίζουν κάθε μέρα το κέρδος και τη ζημιά τους. και αν διαπιστώσουν ότι ζημιώθηκαν, πασχίζουν με φροντίδα ν' αποκαταστήσουν τη ζημιά.
Έτσι κι εσύ, αγαπητέ, κάθε μέρα, και το βράδυ και το πρωί, να εξετάζεις με προσοχή την εμπορική σου δραστηριότητα.
και το μεν βράδυ να συγκεντρώνεσαι στην καρδιά σου με περισυλλογή και να λες στον εαυτό σου: Μήπως άραγε παρόργισα σε κάτι το Θεό; Μήπως ξεστόμισα κανένα μάταιο λόγο; Μήπως αδιαφόρησα για τον αδελφό μου ή τον έκανα να θυμώσει; Μήπως κατέκρινα κανέναν; Μήπως άραγε, όταν το στόμα μου έψαλλε, ο νους μου είχε κοσμικές φαντασίες; Μήπως με ενόχλησε σαρκική επιθυμία και τη δέχθηκα με ευχαρίστηση; Μήπως παρασύρθηκα από τις επίγειες μέριμνες και έχασα τελείως τη μνήμη του Θεού;...".
Αυτά και τα παρόμοια να συλλογίζεσαι. και αν βρεις ότι ζημιώθηκες σε κάτι άπ' αυτά, φρόντισε ν' αποκαταστήσεις τη ζημιά.
Στέναξε και κλάψε, παρακαλώντας το Θεό (να σε βοηθήσει), για να μην ξαναζημιωθείς στα ίδια.
Το πρωί πάλι να στοχάζεσαι τούτα: "Πώς άραγε πέρασα αυτή τη νύχτα; Κέρδισα τίποτα στη διάρκεια της ή ζημιώθηκα; Αγρύπνησε ο νους μαζί με το σώμα; Δάκρυσαν τα μάτια μου; Μήπως αποκοιμήθηκα στη γονυκλισία; Μήπως μου επιτέθηκαν πονηροί λογισμοί και δεν τους έδιωξα αμέσως, αλλά τους εξέτασα με ευχαρίστηση;...". Ερευνώντας έτσι με προσοχή τον εαυτό σου, αν (δια¬πιστώσεις ότι) νικήθηκες σε κάτι άπ' αυτά, αγωνίσου να επανορθώσεις την ήττα και βάλε φρουρό στην καρδιά σου, για να μην πάθεις πάλι τα ίδια.
Αν έτσι φροντίζεις να κάνεις πάντοτε, σώζεις το (πνευματικό) εμπόρευμα σου, ασφαλίζοντας το στις αποθήκες των ουρανών.

[ΦΩΤΗΣ]

Ν.
ΕΙΝΑΙ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΗ Η ΠΑΡΑΒΑΣΗ ΚΑΙ ΜΙΑΣ ΜΟΝΟ ΕΝΤΟΛΗΣ, ΕΠΕΙΔΗ ΕΧΟΥΜΕ ΛΑΒΕΙ ΑΠΟ
ΤΟ ΘΕΟ ΤΗ ΔΥΝΑΜΗ ΝΑ ΤΙΣ ΕΚΤΕΛΟΥΜΕ ΟΛΕΣ. ΑΚΟΜΑ ΚΑΙ Η ΜΙΚΡΗ ΚΑΚΙΑ ΒΛΑΠΤΕΙ ΠΟΛΥ.

Από το βίο του αγίου Παχωμίου
Ο ΜΕΓΑΣ Παχώμιος έλεγε στους μαθητές του:
Πέστε μου, αδελφοί, αν υπάρχει μια οικοδομή με εκατό διαμερίσματα, πολύ χρήσιμη στον ιδιοκτήτη της, κι ένας άλλος αγοράσει άπ' αυτόν το εσωτερικότερο διαμέρισμα, μήπως τάχα ο αγοραστής θα εμποδίζεται να πηγαίνει στο δικό του πια διαμέρισμα, (περνώντας μέσα από την ιδιοκτησία του πωλητή); Έτσι και ο πιστός, αν (αρχικά) αξιώθηκε ν' αποκτήσει όλους τους καρπούς του Πνεύματος (Γαλ. 5:22-23), (υστέρα) όμως από την αμέλεια του και την επιβουλή του εχθρού χάσει έναν άπ' αυτούς, εγκαταλείποντας την αρετή από κάποια πανουργία (των δαιμόνων), δεν θα εξασθενήσει ως προς το σημείο εκείνο πού παραχώρησε (στο διάβολο); Και αν βέβαια δεν προσέξει, δεν ενεργοποιήσει την ψυχή του και δεν ασφαλίσει τον εαυτό του, ή μικρή αυτή διείσδυση του εχθρού θα γίνει αφορμή να χάσει κάθε αρετή του -όπως ακριβώς κι εκείνοι πού παρατάχθηκαν στον πόλεμο απέναντι στους εχθρούς, με το να υποστούν ρήγμα στην παράταξη τους, δέχθηκαν αποφασιστικό χτύπημα και κινδύνεψαν να χάσουν κι αυτή τη ζωή τους. Πρέπει λοιπόν ο καθένας μας να περιφρουρεί τον εαυτό του και να τον στολίζει με όλες τις αρετές. Γιατί δεν ζημιώνεται λίγο εκείνος πού παραβλέπει και τη μικρότερη αρετή.
Από το Γεροντικό
Ένας αδελφός ρώτησε τον άββά Ποιμένα:
Μπορεί ο άνθρωπος να έχει πεποίθηση (ότι θα βρει έλεος από το Θεό), αν αποκτήσει μιαν αρετή;
Και αποκρίθηκε ο γέροντας:
Ό άββάς Ιωάννης ο Κολοβός έλεγε: Εγώ θέλω τον άνθρωπο να μετέχει λίγο σ' όλες τις αρετές, παρά να ασκεί συνεχώς μόνο μία (Και ν' αφήνει τις άλλες).
Του αββά Μάρκου.
Όλοι όσοι βαπτιστήκαμε, οφείλουμε να πιστέψουμε απόλυτα στο Χριστό Και να τηρήσουμε όλες τις εντολές Του, γιατί έχουμε πάρει άπ' Αυτόν τη δύναμη για μια τέτοια εργασία. Κι αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να εργαζόμαστε τις εντολές μία-μία Και ξεχωριστά την καθεμιά, αλλά μέσω των περιεκτικών (δηλαδή των γενικών) ν' αποκτήσουμε Και τις μερικές, κι έτσι σύντομα να τις πραγματοποιήσουμε όλες. Όμως Και τις μερικές, πού τις συναντάμε συμπτωματικά στη ζωή μας, ας μην τις παραμελήσουμε.
Και μερικές είναι, λ.χ., οι εντολές αυτές: «παντί τω αίτούντί σε δίδου, Και από τον αίροντας τα σα μη απαιτεί» (Λουκ. 6:30), «Και τον θέλοντα από σου δανείσασθαι μη άποστραφής» (Ματθ. 5:42). Ενώ περιεκτική εντολή είναι, πέρα από τις μερικές αυτές, το «πώλησόν σον τα υπάρχοντα Και δώς πτωχοίς» (Ματθ. 19:21) «Και άρον τον σταυρόν σον Και ακολουθεί μοι» (πρβλ. Μάρκ. 8:34) - Και με τη λέξη σταυρό εννοεί την υπομονή στις επερχόμενες θλίψεις. Πράγματι, εκείνος πού μοίρασε όλα του τα υπάρχοντα στους φτωχούς Και σήκωσε το σταυρό του, πραγματοποίησε με μιας όλες τις προηγούμενες εντολές.
Άλλου πάλι λέει «ου μοιχεύεις» (Εξ. 20:13), «ον φονεύσεις» (Εξ. 20:15) Και τα παρόμοια. Έκτος από αυτά όμως, λέει επίσης το «λογισμούς καθαιρούντες Και πάν ύψωμα έπαιρόμενον κατά της γνώσεως τον Θεον» (Β' Κορ. 10:4-5).
Και εκείνος πού νικάει τους(πονηρούς) λογισμούς, εξουδετερώνει όλες τις αιτίες των παραπάνω αμαρτιών.
Αν λοιπόν «συνετάφημεν τω Χριστώ δια του βαπτίσματος» (Ρωμ. 6:4), και από την άλλη «ο αποθανών δεδίκαίωται από της αμαρτίας» (Ρωμ. 6:7) και ή «αμαρτία ημών ου κυριεύσει» (Ρωμ. 6:14), οφείλουμε να εκτελούμε όλες τις εντολές, για να φτάσουμε στην τελειότητα, πού μας δόθηκε (δυνητικά) με το βάπτισμα. Και αν δεν τις εκτελούμε, είμαστε άπιστοι. Γιατί πίστη δεν είναι μόνο το να βαπτιστεί κανείς στο όνομα του Χρίστου, αλλά και το να εκτελεί τις εντολές Του. "Αν λοιπόν εμείς παραμελούμε τις εντολές και τείνουμε αυτοπροαίρετα προς τις ηδονές, φυσικό είναι να αιχμαλωτιζόμαστε από την αμαρτία, γυρίζοντας πίσω «ώσπερ κύων επί τον εαυτού εμετον» (Παροιμ. 26:11).
Και με το βάπτισμα βέβαια ελευθερώνεται ο άνθρωπος, κατά τη δωρεά του Χρίστου (από την αιχμαλωσία της αμαρτίας), ώστε να μην παρασύρεται άπ' αύτη βίαια, αλλά να μπορεί να εκτελεί, αν θέλει, τα έργα της ελευθερίας, (δηλαδή τις αρετές). Ανάλογα με το προσωπικό του θέλημα, σε ότι αγαπάει εκεί και προσκολλάται, ακόμα κι αν έχει βαπτιστεί, γιατί το αυτεξούσιο του είναι απαραβίαστο. Τη θέληση δηλαδή του άνθρωπου, και μετά το βάπτισμα, ούτε ο Θεός ούτε ο σατανάς την παραβιάζουν. "Όταν λοιπόν λέει, ότι «βιασταί άρπάζουσί την βασιλείαν των ουρανών» (Ματθ. 11:12), το λέει ακριβώς για την προσωπική μας θέληση, για να βιάσει ο καθένας μας τον εαυτό του μετά το βάπτισμα, έτσι ώστε να μη στραφεί προς το κακό, αλλά να παραμένει σταθερά στο αγαθό.
Αν υποφέραμε καταναγκαστικά από τις εξουσίες (των πονηρών πνευμάτων), οπωσδήποτε θα μπορούσε να μας ελευθερώσει ο Θεός και να μας κάνει καταναγκαστικά αμετάτρεπτους (στο αγαθό). Τώρα όμως δεν συμβαίνει αυτό. Άλλ' Εκείνος μας έβγαλε με το βάπτισμα από την καταναγκαστική δουλεία, καταργώντας με το Σταυρό την αμαρτία, και όρισε εντολές ελευθερίας. Παραχώρησε μάλιστα στο αυτεξούσιο θέλημα μας το να παραβαίνουμε ή να τηρούμε τις εντολές Του. Όσο λοιπόν εκτελούμε τις εντολές, τόσο φανερώνουμε και την αγάπη μας σ' Αυτόν πού μας ελευθέρωσε.
Και όσο τις παραμελούμε ή τις εγκαταλείπουμε, αποκαλύπτουμε την προσκόλληση μας στις ηδονές.
Αυτοί πού λένε ότι θέλουν να εκπληρώσουν τις εντολές αλλά δεν μπορούν, γιατί τάχα Και μετά το βάπτισμα εξουσιάζονται από την αμαρτία, ας γνωρίζουν ότι ξαναγίνονται δούλοι (του κάκου), όχι επειδή δεν είναι τέλειο το άγιο βάπτισμα, ούτε επειδή δεν χαρίζει τέλεια απελευθέρωση από την αμαρτία Και τη δύναμη της εκ-πληρώσεως όλων των εντολών - «ο γαρ νόμος του Πνεύματος της ζωής», λέει ή Γραφή, «ήλευθέρωσέ με από τον νόμου της αμαρτίας και του θανάτου» (Ρωμ. 8:2), Και μου χάρισε επομένως τέλεια ελευθερία. Από μας λοιπόν εξαρτάται το αν θα υποδουλωθούμε πάλι με την προσκόλληση (στην αμαρτία) ή θα μείνουμε ελεύθεροι με την εκπλήρωση των εντολών.
"Αν πάλι ή αμαρτία, δηλαδή ένας πονηρός λογισμός, μολονότι τη μισούμε, παραμένει εξουσιαστικά στο νου -γιατί συμβαίνει κι αυτό, το παραδέχομαι -, αυτό δεν είναι κατάλοιπο της αμαρτίας του Αδάμ, αλλά της αθετήσεως (των εντολών) μετά το βάπτισμα. Γιατί όταν, μετά το άγιο βάπτισμα, ενώ μπορούμε να εκπληρώνουμε όλες τις εντολές, δεν το κάνουμε, τότε, Και χωρίς να θέλουμε, κυριευόμαστε από την αμαρτία, ώσπου να παρακαλέσουμε με μετάνοια το Θεό, να εξαλείψει την αμαρτία της αθετήσεως των εντολών Του, τις όποιες θ' αγωνιστούμε (στο έξης) να εκπληρώσουμε.
Ας υποθέσουμε πώς είναι δώδεκα τα πάθη της ατιμίας. Ένα από αυτά αν αγαπήσεις θεληματικά, εκείνο θα αναπληρώσει Και τ' άλλα ένδεκα.
Μην αφήσεις αμαρτία χωρίς να την εξαλείψεις (με τη μετάνοια), ακόμα κι αν είναι πολύ μικρή, για να μη σε παρασύρει έπειτα σε μεγαλύτερο κακό.
όταν βρίσκεσαι στην αρχή κάποιου κάκου, μη λες: "Δεν θα με νικήσει". Γιατί έχεις ήδη νικηθεί στο μέτρο πού δέχθηκες το κακό.
Κάθε πράγμα από λίγο αρχίζει, και σιγά-σιγά αναπτύσσεται και μεγαλώνει.
Ή μέθοδος της κακίας είναι σαν ένα πολύπλοκο δίχτυ. Εκείνος πού μπλέχτηκε λίγο σ' αυτό, αν αμελήσει, σφίγγεται ολοκληρωτικά.
Καμιά από τις αρετές δεν μπορεί ν' ανοίξει από μόνη της τη φυσική θύρα (της σωτηρίας), αν δεν εκτελούνται όλες μαζί αρμονικά, σαν αλληλένδετες πού είναι.
Εκείνος πού εύκολα νικιέται από τα μικρά, οπωσδήποτε έχει υποδουλωθεί και στα μεγάλα. Εκείνος πάλι πού καταφρονεί τα μικρά, με τη βοήθεια του Κυρίου θ' αντισταθεί και στα μεγάλα.

[ΦΩΤΗΣ]

Του αγίου Διαδόχου
Η εγκράτεια είναι γενικό όνομα όλων των αρετών. Πρέπει λοιπόν εκείνος πού έγκρατεύεται, (δηλαδή καλλιεργεί τις αρετές), να έγκρατεύεται σε όλα. Γιατί όπως ακριβώς, όταν αφαιρεθεί από τον άνθρωπο οποιοδήποτε μέλος του, έστω και το ελάχιστο, τότε παραμορφώνεται ολόκληρο το σώμα του, έτσι και μία μόνο αρετή αν παραμελήσει κανείς, καταστρέφει, χωρίς ίσως να το υποπτεύεται, όλη την εγκράτεια του. Πρέπει λοιπόν να καλλιεργούμε όχι μόνο τις σωματικές αρετές, αλλά και εκείνες πού μπορούν να καθαρίζουν τον εσωτερικό άνθρωπο. Γιατί ποια ωφέλεια έχει εκείνος πού διατήρησε το σώμα του παρθένο, αν έχει μολυνθεί στην ψυχή από το δαίμονα της παρακοής; "Η πώς θα στεφανωθεί εκείνος πού απείχε από τη γαστριμαργία και κάθε σωματική επιθυμία, αλλά δεν φρόντισε να νικήσει την οίηση και τη φιλοδοξία; Γιατί ή πλάστιγγα (της μελλοντικής κρίσεως) δεν θα ανεχθεί καμιά παράλειψη, και θα έχει σαν αντιστάθμισμα το φως της δικαιοσύνης, πού θα δοθεί σε όσους έπραξαν τα έργα της δικαιοσύνης με πνεύμα ταπεινώσεως.