«Περί επιμελείας ψυχής» - Αγίου Νεκταρίου Πενταπόλεως

[gkou]

Περί της αληθινής μετάνοιας και των καρπών της



Η αληθινή μετάνοια καθιστά καθαρό τον νου εκείνου που μετανοεί , λέει ο σοφός Δίδυμος.
Επίσης, ο άγιος Νείλος λέει ότι η αγαθή μεταμέλεια έχει μεγάλη δύναμη για τη σωτηρία, γι’ αυτό και πρέπει συνεχώς να την καλλιεργούμε , ώστε να σωθούμε και να μη χαθούμε, γιατί όταν επιστρέψεις και στενάξεις, τότε θα σωθείς, καθώς λέει ο προφήτης Ησαΐας: «Η κατά Θεόν λύπη οδηγεί στη μετάνοια και κατεργάζεται έτσι τη σωτηρία». Κανείς δεν θα χαθεί, εάν ωφελείται από το δραστικό φάρμακο της μετάνοιας.
Ο δε θείος Χρυσόστομος λέει: «Η μετάνοια γίνεται πρόξενος της βασιλείας των ουρανών , είσοδος στον Παράδεισο και απόλαυση αιώνιας ευδαιμονίας. Αυτός που μετανόησε για τα δεινά που έπραξε, ακόμη κι αν δεν δείξει μετάνοια άξια των αμαρτημάτων του, έχει από τον Θεό ανταπόδοση γι’ αυτήν τη μετάνοια που επέδειξε».
Ο Κλήμης ο Αλεξανδρεύς τονίζει: «η αληθινή μετάνοια ποτέ πλέον δεν αφήνει τον άνθρωπο να βρεθεί ένοχος στα ίδια, αλλά ξεριζώνει από την ψυχή , εκ βάθους, τα αμαρτήματα, εξαιτίας των οποίων η ψυχή του γνώρισε τον θάνατο» ∙ κι αμέσως «το να πάψεις να βλέπεις πλέον προς τα πίσω, σημαίνει ότι πράγματι ξέφυγες από την αμαρτία» ∙ και κάπου αλλού: «Καλό μεν είναι να το να μην αμαρτάνεις, αγαθό δε και αυτοί που αμαρτάνουν να μετανοούν, όπως είναι άριστο το να υγιαίνεις πάντοτε, καλό όμως και όταν αναλαμβάνεις μετά την ασθένεια».
Ακόμη, ο Μέγας Βασίλειος προτρέπει λέγοντας : «Μην απελπίζεσαι, ούτε να αφήνεις την προσευχή, αλλά έλα όπως είσαι αμαρτωλός , για να δοξάσεις και συ τον Δεσπότη και να προσφέρεις τα δικά σου δώρα αγάπης για τη συγχώρεση που σου προσέφερε. Γιατί αν φοβηθείς να προσέλθεις, τότε εμποδίζεις να έλθει σε σένα η αγαθότητά Του και κωλύεις την πλουσιοπάροχη δικαιοσύνη Του, που οπωσδήποτε θα σε επισκεπτόταν». Και προσθέτει: «υποφέραμε από τις αμαρτίες , ας γιατρευτούμε με τη μετάνοια∙ αλλά μετάνοια χωρίς νηστεία, μένει ακαλλιέργητη» .


Πηγή: «Περί επιμελείας ψυχής
ΚΕΙΜΕΝΑ ΑΥΤΟΓΝΩΣΙΑΣ
ΑΓΙΟΥ ΝΕΚΤΑΡΙΟΥ ΠΕΝΤΑΠΟΛΕΩΣ»
Απόδοση στη Νέα Ελληνική:
Ευανθία Χατζή
Επιμέλεια κειμένου- Επίμετρο:
Γιώργος Μπάρλας
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΘΩΣ

[gkou]

Περί του τρόπου κατά τον οποίον μπορούμε να παραμείνουμε ηθικώς ελεύθεροι

Ο ίδιος ο Σωτήρας μας υπέδειξε τον τρόπο με τον οποίο μπορούμε να διατηρήσουμε τους εαυτούς μας ηθικώς ελεύθερους λέγοντας: «αυτός που θέλει να σώσει την ψυχή του πρέπει να τη χάσει∙ αυτός ο οποίος χάσει την ψυχή του για μένα, αυτός θα τη σώσει» (Λκ. θ΄24). Δίδαξε δηλαδή ότι μόνο με την αυταπάρνηση μπορούμε να σωθούμε. Πράγματι, για να γίνουμε ηθικώς ελεύθεροι, είναι ανάγκη να απαρνηθούμε τον εαυτό μας, να σηκώσουμε τον σταυρό στον ώμο και να ακολουθήσουμε τον Υιό του Θεού που μας καλεί να μας ελευθερώσει. «Εάν λοιπόν σας ελευθερώσει ο υιός, θα είσαστε όντως ελεύθεροι», λέει ο ίδιος ο Σωτήρας και ελευθερωτής μας. Και ακόμη: «Εάν έχετε εμπιστοσύνη και εφαρμόσετε τα λόγια μου, τότε στ’ αλήθεια θα είσαστε μαθητές μου, τότε θα γνωρίσετε την αλήθεια και η αλήθεια θα σας ελευθερώσει» (Ιω. η΄31-32). Άρα, εφόσον αφουγκρασθούμε το κήρυγμα του Σωτήρα μας Χριστού, αποβαίνουμε ελεύθεροι, γιατί μένουμε κοντά Του, γιατί σηκώνουμε τον σταυρό στον ώμο και Τον ακολουθούμε, απαρνούμενοι παράλληλα τον εαυτό μας, απαρνούμενοι τον νόμο της σάρκας με όλα τα πάθη και τις επιθυμίες∙ σηκώνουμε τον σταυρό, υπομένοντας για χάρη του νόμου του Θεού κάθε κακοπάθεια. Ο τρόπος, λοιπόν, για να παραμείνουμε ελεύθεροι είναι η νέκρωση του θελήματος της σάρκας, η αποδοχή της ενέργειας του θελήματος του πνεύματος και η υποταγή του μικρότερου στο μεγαλύτερο. Συνεπώς, είναι αναπόδραστη ανάγκη να ακολουθήσουμε τον Κύριο. Διότι εάν ο Υιός του Θεού μας ελευθερώσει, τότε πράγματι Θα είμαστε ελεύθεροι. Ναι! Στ’ αλήθεια, μόνον ο Υιός του Θεού έχει τη δύναμη να μας ελευθερώσει, γιατί Αυτός είναι η ελευθερία: «ο δε Κύριος το πνεύμα εστίν»∙ εκεί δε που υπάρχει το πνεύμα Κυρίου, εκεί υπάρχει και η ελευθερία, λέει ο απόστολος Παύλος (Κορ. Β΄, γ΄17). Μόνον όσοι ακολουθούμε τον Σωτήρα, μπορούμε να παραμείνουμε ελεύθεροι και να απαλλαγούμε από τη δουλεία της αμαρτίας∙ «καθένας που πράττει την αμαρτία είναι δούλος της αμαρτίας» (Ιωάν. η΄34). Εάν λοιπόν θέλουμε να είμαστε ελεύθεροι, οφείλουμε να ακολουθούμε τον Σωτήρα Χριστό.


Πηγή: «Περί επιμελείας ψυχής
ΚΕΙΜΕΝΑ ΑΥΤΟΓΝΩΣΙΑΣ
ΑΓΙΟΥ ΝΕΚΤΑΡΙΟΥ ΠΕΝΤΑΠΟΛΕΩΣ»
Απόδοση στη Νέα Ελληνική:
Ευανθία Χατζή
Επιμέλεια κειμένου- Επίμετρο:
Γιώργος Μπάρλας
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΘΩΣ

[gkou]

Ο χαρακτήρας αυτού που μεταλαμβάνει επαξίως



Πράγματι! Πόσο ευτυχής και μακάριος πρέπει να θεωρείται αυτός που μεταλαμβάνει επαξίως τα θεία Μυστήρια! Έτσι, εξέρχεται από τον ναό τελείως ανανεωμένος, γιατί το πυρ της θεότητας έκανε μέτοχο την ψυχή του μέσω της θείας Μεταλήψεως, και τις μεν αμαρτίες κατέκαψε, την δε ψυχή του γέμισε με τη θεία Χάρη. Αγίασε τη διάνοιά του, ενίσχυσε τις δυνάμεις της ψυχής του, διαφώτισε τον νου του, καθήλωσε την καρδιά του με τον φόβο του Θεού και τελικά την ανέδειξε κατοικία του αγίου Πνεύματος.
Αυτός που κοινωνεί επαξίως λαμβάνει σαν αρραβώνα την ουράνια Βασιλεία, ενδύεται τη θεία πανοπλία, η οποία τον προφυλάσσει από κάθε κακό και σκευωρία του πονηρού και τον καθιστά φοβερό και γι’ αυτούς τους δαίμονες. Η καρδιά εκείνου που κοινωνεί επαξίως, είναι πλημμυρισμένη από ανείπωτη χαρά και ανέκφραστη ευχαρίστηση. Αυτός μόνο αισθάνεται την αλλοίωση που επήλθε και ευφραίνεται γι’ αυτή την ανανέωση. Όλες οι αρετές στολίζουν την καρδιά του και πόθος του είναι η ένωσή του με τον Κύριο. Η ψυχική γαλήνη, την οποία δίνουν η συναίσθηση της συμφιλιώσεως και κοινωνίας με τον Θεό και η ουράνια ειρήνη που βασιλεύει σ’ αυτόν, καθρεπτίζονται στο πρόσχαρο πρόσωπο εκείνου που κοινώνησε επαξίως. Όλη του η εξωτερική όψη μαρτυράει την εσωτερική του ηθική κατάσταση. Η αγνότητα και η αθωότητα είναι δύο χάριτες που περιστρέφονται γύρω του και μιλούν σε όλους γι’ αυτόν. Αυτός είναι ο χαρακτήρας του επαξίως μεταλαμβάνοντος. Αυτά είναι τα αποτελέσματα της θείας Μεταλήψεως.
Όταν έχει κάποιος αυτά υπόψιν του, πόσο λυπάται, όχι πλέον αυτούς που αναξίως μεταλαμβάνουν ή αυτούς που για λόγους εμποδίων από αμαρτήματα δεν μπορούν να κοινωνήσουν, αλλά αυτούς που δεν προσέρχονται στο Άγιο Ποτήριο μάλλον από αδιαφορία και περιφρόνηση για την ψυχική και σωματική ωφέλεια που θα επέλθει σ’ αυτούς από τη θεία Μετάληψη; Γιατί, καθώς γνωρίζουμε ότι η υγεία της ψυχής επιδρά και στη υγεία του σώματος και το αντίστροφο, τί να πούμε λοιπόν γι’ αυτούς; Πώς να τους αποκαλέσουμε; Σε ποια τάξη των χριστιανών να τους κατατάξουμε; Η στάση τους προς τον Χριστιανισμό είναι τέτοια την οποία έχουν μόνο οι ψυχροί και οι αδιάφοροι. Αλλά, άραγε, αυτοί είναι αληθινοί χριστιανοί; Αυτό μας είναι άγνωστο. Αυτό που μπορούμε εμείς να γνωρίζουμε είναι ότι αυτοί πελαγοδρομούν χωρίς πυξίδα, χωρίς τιμόνι και χωρίς κυβερνήτη. Αλίμονο δε σ’ αυτούς κατ’ εκείνη την ημέρα που η θάλασσα θα ξεσηκωθεί κατ’ επάνω τους∙ που θα πνέουν ισχυροί άνεμοι και τα κύματα θα κατακλύζουν το σκάφος τους. Τότε, έρημοι και στερημένοι από τη θεία παρηγοριά, θα ατενίζουν με δακρυσμένα μάτια και βλέμμα απελπισίας τα ανοιγόμενα κάτω από τα πόδια τους βάραθρα που θα τους απειλούν με καταποντισμό και παντελή αφανισμό. Προς αυτούς έχουμε να προτείνουμε μόνο μια αδελφική συμβουλή∙ να σπεύσουν να κοινωνήσουν για να σωθούν∙ γιατί δεν υπάρχει καμιά διέξοδος…


Πηγή: «Περί επιμελείας ψυχής
ΚΕΙΜΕΝΑ ΑΥΤΟΓΝΩΣΙΑΣ
ΑΓΙΟΥ ΝΕΚΤΑΡΙΟΥ ΠΕΝΤΑΠΟΛΕΩΣ»
Απόδοση στη Νέα Ελληνική:
Ευανθία Χατζή
Επιμέλεια κειμένου- Επίμετρο:
Γιώργος Μπάρλας
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΘΩΣ

[gkou]

ΟΜΙΛΙΑ Ζ΄
Η σωτηρία κατορθώνεται και με τη Χάρη του Θεού και με τη θέληση του ανθρώπου.
«Οὐδεὶς ἐπιγινώσκει τὸν Υἱὸν εἰ μὴ ὁ πατήρ, οὐδὲ τὸν πατέρα τις ἐπιγινώσκει εἰ μὴ ὁ Υἱὸς καὶ ᾧ ἐὰν βούληται ὁ Υἱὸς ἀποκαλύψαι»
( Μτ. ια’ 27 )



Παρά το γεγονός ότι η θεία φιλανθρωπία είναι άπειρη, και πλούσια η Χάρη του Θεού για τη σωτηρία του ανθρώπου, εντούτοις η σωτηρία είναι αδύνατη χωρίς τη συγκατάθεση και τη συνεργασία του ανθρώπου. Πρώτος αυτός οφείλει να συναισθανθεί ότι αμάρτησε∙ να μεταμεληθεί, να επιθυμήσει και να επιζητήσει τη σωτηρία του και έτσι η Χάρη να τον επιβραβεύσει με αυτήν. Διότι και η συναίσθηση και η μεταμέλεια, ο πόθος της σωτηρίας, και η αναζήτησή της, είναι ένδειξη επιστροφής προς τον Θεό, είναι σημείο αποστροφής της αμαρτίας και διάθεση ασκήσεως στην αρετή, είναι κατά κάποιο τρόπο επίκληση της θείας ευσπλαχνίας, η οποία βιάζεται να ελεήσει τον παραπλανημένο. Ώστε για να μας σώσει η Χάρη, πρέπει να θέλουμε να σωθούμε. Γι’ αυτή την αλήθεια δίνουν μαρτυρία οι θείοι Πατέρες της Εκκλησίας. Ο θείος Χρυσόστομος λέει: «η Χάρη, παρότι είναι Χάρη, σώζει μόνο εκείνους που το θέλουν». Επίσης και ο Γρηγόριος ο Θεολόγος βεβαιώνει: «το να σωθούμε προϋποθέτει και τη δική μας συμμετοχή και του Θεού»∙ και ο Ιουστίνος προσθέτει : «Αν και ο Θεός έπλασε μόνος τον άνθρωπο, δεν σώζει τον άνθρωπο δίχως τη συγκατάθεσή του».
Πλανώνται αυτοί που πιστεύουν ότι ο άνθρωπος μπορεί να σωθεί μόνο με τη Χάρη του Θεού ή μόνο με τη δική του θέληση, δίχως τη θεία Χάρη. Γιατί η μεν χάρη, όπως επισημάναμε, δεν σώζει, παρά μόνο όσους μετανόησαν και επέστρεψαν στον Κύριο, ενώ η θέληση χωρίς τη Χάρη είναι ανεπαρκής για τη σωτηρία, γιατί ο άνθρωπος αδυνατεί από μόνος του να δικαιώσει τον εαυτό του απέναντι στον Θεό. Ωστόσο, η αδυναμία του έχει διαπιστωθεί ήδη στα πολλά χρόνια της υποδουλώσεώς του στην αμαρτία και την τυραννία του διαβόλου, χρόνια κατά τα οποία παρέμενε εκεί χωρίς τη θέλησή του και στενάζοντας και από αυτή την κατάσταση δεν μπόρεσε να τον ελευθερώσει ούτε η εξέλιξή του ούτε η σοφία του ούτε τίποτα άλλο.
Για τη δύναμη της ανθρώπινης θελήσεως ως μόνης ικανής για τη σωτηρία, πρώτος εγνωμάτευσε ο Πελάγιος, κατά τις αρχές του 5ου αιώνα, και οι Πελαγιανοί, που τον ακολούθησαν. Για τη δύναμη της θείας Χάριτος ως της μόνης που σώζει τον άνθρωπο αποφάνθηκαν καταπολεμώντας τον Πελάγιο δύο σπουδαίοι πατέρες της Δυτικής Εκκλησίας, ο ιερός Αυγουστίνος και ο Ιερώνυμος, ζητώντας την αποκήρυξη της εσφαλμένης διδασκαλίας του Πελαγίου. Ωστόσο, σύνολη η Εκκλησία, αφού βάδισε τη μέση οδό, κήρυξε και τις δύο πλευρές λανθασμένες και δογμάτισε ότι «η σωτηρία του ανθρώπου κατορθώνεται με τη θεία Χάρη και με τη θέληση και τη συνεργασία του ιδίου».
Η γνώμη της Εκκλησίας είναι η μόνη ορθή και σύμφωνη με τις Άγιες Γραφές. Από αυτές τις Άγιες Γραφές παρουσιάζεται ότι απαιτούνται και τα δύο, και η Χάρη και η συγκατάθεση του ανθρώπου, για τη σωτηρία του. Από τα ίδια τα λόγια του Σωτήρα θεωρείται δεδομένη η ανάγκη συνυπάρξεως και των δύο. Ο Κύριος ερχόμενος για τη σωτηρία του ανθρώπινου γένους, δεν τους έσωζε όλους, παρόλο που ήθελε να σωθούν όλοι και να έλθουν στην επίγνωση της αλήθειας, αλλά μόνο αυτούς που τον ακολουθούσαν∙ γι’ αυτό όταν κήρυττε τους έλεγε: «όποιος θέλει να με ακολουθήσει, πρέπει να απαρνηθεί τον εαυτό του»∙ για τη σωτηρία απαιτούσε αυταπάρνηση, η οποία είναι αδύνατον να συμβεί δίχως τη συγκατάθεση και την ατομική θέληση. Επίσης, κηρύττει σ’ αυτούς που αποδέχονται τη σωτηρία ως προερχόμενη από την εκτέλεση των έργων του νόμου, δηλαδή από την ανθρώπινη θέληση και μόνο, λέγοντας : «Εγώ είμαι η θύρα∙ από μένα εάν κάποιος εισέλθει θα σωθεί» (Ιωάν. ι΄9) και «χωρίς εμένα δεν μπορείτε τίποτε να κάνετε» (Ιωάν. ιε΄5), από τα οποία φανερώνεται η ανάγκη της συνυπάρξεως αμφοτέρων.
Στη σωτηρία, λοιπόν του ανθρώπου συνεργούν συγχρόνως και η Χάρη του Θεού και η θέληση του ανθρώπου. Η μεν Χάρη του Θεού προσκαλεί, διαφωτίζει τον νου και την καρδιά, η δε θέληση συνεργεί στην διάνοιξη των οφθαλμών και την κάθαρση της καρδιάς. Η σωτηρία λοιπόν ξεκινάει από τη Χάρη, μορφοποιείται από τη θέληση και τελειοποιείται από τη Χάρη η οποία τη στεφανώνει. Η παραβολή του Σπορέα είναι πρόσφορο παράδειγμα. Ο σπορέας έσπειρε, η αγαθή γη δέχθηκε, ο δε Θεός αύξησε και ευλόγησε. Ώστε είναι ανάγκη να θέλουμε να σωθούμε, για να σωθούμε από τη Χάρη του Θεού.


Πηγή: «Περί επιμελείας ψυχής
ΚΕΙΜΕΝΑ ΑΥΤΟΓΝΩΣΙΑΣ
ΑΓΙΟΥ ΝΕΚΤΑΡΙΟΥ ΠΕΝΤΑΠΟΛΕΩΣ»
Απόδοση στη Νέα Ελληνική:
Ευανθία Χατζή
Επιμέλεια κειμένου- Επίμετρο:
Γιώργος Μπάρλας

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΘΩΣ

[gkou]

ΟΜΙΛΙΑ Θ΄
Περί εξομολογήσεως
Γιατί είναι αναγκαία η εξομολόγηση

Η εξομολόγηση είναι αναγκαία για τους εξής λόγους: α) διότι είναι εντολή του Θεού, β) διότι επαναφέρει και αποκαθιστά την ειρήνη μεταξύ Θεού και ανθρώπων, και γ) διότι ωφελεί τον άνθρωπο από ηθική και πνευματική άποψη.
Το ότι η εξομολόγηση είναι θεία εντολή φαίνεται από τις Άγιες Γραφές , την Παλαιά και την Καινή Διαθήκη. Εξ ονόματος του Θεού ο Μωυσής λέει στους Ισραηλίτες : «Όποιος άνθρωπος, άνδρας ή γυναίκα υπέπεσε σε κάποια από τα αμαρτήματα των ανθρώπων και παραμελώντας αδιαφόρησε γι’ αυτό, πρέπει να εξομολογηθεί την αμαρτία την οποία διέπραξε» ( Αρ. ε΄6-7 ) . και πάλι: «Εάν η ψυχή αμαρτήσει… και εξαγορευτεί την αμαρτία, ανάλογα δε με το φταίξιμο να ορίσει τιμή και να αποδώσει το κεφάλαιο, δηλαδή το επιτίμιο , προσθέτοντας τον τόκο σε αυτό, να φέρει στον Κύριο ένα κριάρι» ( Λευιτ. ε΄ 26 ) . Στις Παροιμίες του Σολομώντος , αναφέρεται: «Αυτός που καλύπτει την ασέβεια του εαυτού του, δεν βρίσκεται σε καλό δρόμο. Αυτός όμως που έχει ως αρχή να ελέγχει τον εαυτό του, θα αγαπηθεί» ( κη΄13 ) . Όλοι οι προφήτες και ιδιαίτερα ο Δαβίδ, συστήνουν την εξομολόγηση , αφού τη μετάνοια ακολουθεί η εξομολόγηση. Έτσι , αυτοί που προσέρχονταν στον Ιορδάνη, στον Κήρυκα της Μετανοίας, τον βαπτιστή Ιωάννη, προηγουμένως εξομολογούνταν τις αμαρτίες τους. Ας δούμε τους λόγους του Ευαγγελιστή: «Τότε προσέρχονταν σ’ αυτόν από τα Ιεροσόλυμα, από όλη την Ιουδαία, καθώς και από όλα τα περίχωρα του Ιορδάνου, και βαπτίζονταν στον ποταμό Ιορδάνη από τον Ιωάννη τον Βαπτιστή, εξομολογούμενοι τις αμαρτίες τους» ( Ματθ. γ΄6 ) . Συμπεραίνουμε λοιπόν ότι η εξομολόγηση είναι θεία εντολή και ως τέτοια πρέπει να τηρείται, για τη σωτηρία των μετανοουμένων. Αυτή η εντολή έλαβε πρόσθετο κύρος στην Καινή Διαθήκη. Η εξομολόγηση έγινε η θύρα της εισόδου στον Χριστιανισμό και αυτό φανερώνεται επαρκώς από την εξομολόγηση των βαπτιζομένων στον Ιορδάνη από τον Ιωάννη, του οποίου το βάπτισμα ήταν προεισαγωγή στον Χριστιανισμό, γιατί έλεγε: «Εγώ μεν σας βαπτίζω με νερό , σε βάπτισμα μετανοίας . Αυτός όμως; Που έρχεται μετά από μένα είναι ισχυρότερός μου και δεν είμαι ικανός ούτε τα υποδήματά Του να κρατήσω. Αυτός θα σας βαπτίσει με το πνεύμα το Άγιο και το πυρ της θείας Χάριτος» ( Μτ. γ΄ 11 ) .
Αυτό μαρτυρείται επίσης και από τις Πράξεις των Αποστόλων ∙ γιατί διηγούμενος ο απόστολος Λουκάς τα σχετικά με την προσέλευση των Εφεσίων στον Χριστιανισμό, λέει ότι έρχονταν με σκοπό να εξομολογηθούν τις πράξεις τους και μάλιστα με πολύ θάρρος . Ιδού τα λόγια του αποστόλου: «Πολλοί τε τῶν πεπιστευκότων ἤρχοντο ἐξομολογούμενοι καὶ ἀναγγέλλοντες τὰς πράξεις αὐτῶν.» ( Πράξ. ιθ΄ 18 ) . Η προσευχή «Πάτερ ημών» είναι ένα είδος συνεχούς και καθημερινής εξομολογήσεως∙ η αίτηση για άφεση των αμαρτιών μας είναι ομολογία των αμαρτιών μας.
Την εξομολόγηση συνιστά και ο απόστολος Ιάκωβος ο Αδελφόθεος λέγοντας: «Να εξομολογείστε τα παραπτώματα σας ο ένας στον άλλον και να εύχεσθε υπέρ των άλλων, για να γιατρευθείτε, γιατί έχει μεγάλη δύναμη η δέηση του δικαίου και φέρνει θαυμαστά αποτελέσματα» ( Ιακ. ε΄ 16 ) . Ο δε ευαγγελιστής Ιωάννης συμβουλεύει: «Εάν ομολογούμε τις πράξεις μας, ο Θεός είναι πιστός στον λόγο Του ∙ θα μας συγχωρήσει και θα μας καθαρίσει από κάθε αδικία» ( Α΄ Ιω. , α΄ 9 ) . Η εξομολόγηση ως αρχαίο έθιμο της Εκκλησίας αναφέρεται από τον Ειρηναίο ( Κατά Αιρέσεων Α΄ 13 ) , από τον Τερτυλλιανό ( De poenitenciae 2, 4 , 9, 10 ), από τον Κλήμεντα τον Αλεξανδρέα ( Στρωματείς Β΄12 ) , από τον Ωριγένη (ομιλία στο Λευιτικό Β΄ 4) και από τον Κυπριανό ( στην Επιστολή LVLIX ).
Οι αρχαίοι Έλληνες θεωρούσαν την εξομολόγηση αναγκαία και ωφέλιμη , γιατί αυτοί που εισάγονταν στα Μυστήρια της Ελευσίνας και της Σαμοθράκης, προηγουμένως εξομολογούνταν τις αμαρτίες τους ( Πλουτάρχου, Αποφθέγματα ). Ο δε Σωκράτης συνιστούσε την εξομολόγηση ως σωτήρια πράξη : «Εάν κάποιος με αδικήσει , να είναι πρόθυμος να πάει εκεί που γρήγορα θα αποδώσει το δίκαιο∙ να σπεύσει στον γιατρό, ώστε να μην γίνει χρόνιο το νόσημα της αδικίας και εξασθενήσει ύπουλα την ψυχή , καθιστώντας την ανίατη» ( Πλάτωνος , Γοργίας)…
… Η εξομολόγηση πράγματι είναι θεία εντολή, διότι είναι υπαγόρευση της καρδιάς. Αυτός που αμάρτησε αισθάνεται βαριά την καρδιά του και δεν βρίσκει ανακούφιση αν δεν εξομολογηθεί το αμάρτημά του, αν δεν το ομολογήσει ενώπιον του Θεού .Η Αγία Γραφή αναφέρει ένα αρχαιότατο παράδειγμα, την εξομολόγηση του Λάμεχ, ο οποίος εξομολογήθηκε συντετριμμένος , εμπρός στις γυναίκες του, διότι εφόνευσε έναν άνδρα…
… Αυτός που δεν εξαγορεύτηκε τις αμαρτίες του δεν βρίσκει ποτέ ανάπαυση , γιατί ποτέ δεν εξοικειώθηκε με τον Θεό. Αυτός που δεν εξομολογείται τις αμαρτίες του βρίσκεται διαρκώς κάτω από το βάρος της ενοχής και μακριά από τον Θεό, γι’ αυτό και η ψυχή του θλίβεται και πονάει. Η ανώμαλη ηθική κατάσταση που επικρατεί στον αμαρτωλό , ο αδιάκοπος έλεγχος που προξενείται από την συναίσθηση της ψυχής που αναγνωρίζει την αμαρτία της και ζητάει ανακούφιση. Η ψυχή αναζητάει την εξομολόγηση, γιατί γνωρίζει τη θεία εντολή ∙ γιατί κατάλαβε ότι αυτή είναι το μόνο μέσον συμφιλιώσεως και συνδιαλλαγής με τον Θεό, τον οποίο συναισθάνεται ότι εξόργισε και επιζητεί να Τον ευχαριστήσει για να μην την αποστραφεί, αλλά να γίνει ελεήμων σε αυτήν και να της συγχωρήσει τις αμαρτίες.
όπως η εξομολόγηση είναι εσωτερική ορμή, έτσι και η καταλλαγή με τον Θεό είναι εσωτερική προτροπή που υποκινεί προς αυτόν τον σκοπό, γιατί η ψυχή συναισθάνεται ότι αμάρτησε προς τον Θεό και οφείλει να προσεγγίσει τη θεία αγάπη για να θεραπευτεί. Η Εκκλησία είναι η μόνη που έλαβε την εξουσία να συμφιλιώσει τον άνθρωπο με τον θεό και να επιφέρει τη θεραπεία. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο εκείνος που αμάρτησε πρέπει να προστρέξει στην Εκκλησία. Μόνο αυτή έχει τη δύναμη να τον συμφιλιώσει με τον Θεό. Το μαρτυρούν το έργο και η αποστολή της Εκκλησίας, όπως θα αποδείξουμε στα επόμενα κεφάλαια.


Πηγή: «Περί επιμελείας ψυχής
ΚΕΙΜΕΝΑ ΑΥΤΟΓΝΩΣΙΑΣ
ΑΓΙΟΥ ΝΕΚΤΑΡΙΟΥ ΠΕΝΤΑΠΟΛΕΩΣ»
Απόδοση στη Νέα Ελληνική:
Ευανθία Χατζή
Επιμέλεια κειμένου- Επίμετρο:
Γιώργος Μπάρλας
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΘΩΣ

[gkou]

Η συνήθεια του να αμαρτάνεις φέρνει θάνατο

Απέναντι στην αμαρτία οφείλουμε να είμαστε ανένδοτοι, γιατί και μία φορά να υποκλέψει τη συγκατάθεσή μας, καθίσταται αληθινός κύριός μας. Πρόσφορο παράδειγμα που υποδεικνύει τον ύπουλο και τυραννικό χαρακτήρα της αμαρτίας είναι ο τρόπος της Σεμιράμιδος , με τον οποίο υφάρπαξε τη βασιλεία και έγινε αυτοκράτειρα. Η Σεμιράμις κατόρθωσε με παντός είδους θωπείες να πείσει τον σύζυγό της Νίνο, βασιλιά της Ασσυρίας να παραιτηθεί για μία ημέρα από το αξίωμά του και να της παραδώσει το σκήπτρο της βασιλείας. Αλλά ποιο υπήρξε το πρώτο έργο της νέας αυτοκράτειρας; Να διατάξει να φονευθεί ο Νίνος, ο βασιλιάς και σύζυγός της, ώστε να εξασφαλίσει την εξουσία ισοβίως προς όφελός της. Η παρομοίωση είναι πλήρης και ταιριάζει σε όλα. Η αμαρτία, όπως η Σεμίραμις που αγωνίζεται με παντός είδους θωπείες να πετύχει τη συγκατάθεση του ανθρώπου, αμέσως μόλις κατορθώσει αυτό που ποθεί, κατακυριεύει ,αιχμαλωτίζει και θανατώνει το λογικό. Εγκαθιστά τον θρόνο της στην καρδιά και την κατευθύνει σε όλο τον βίο. Αυτή είναι η αμαρτία, αυτά τα χαρακτηριστικά της.
Όχι λοιπόν, ας μην υποχωρήσουμε ποτέ στις θωπείες της, ας μην παραδώσουμε σ’ αυτήν την εξουσία∙ ας μην πράξουμε ό,τι δεν θέλει η εσωτερική μας διάθεση∙ ας μην υποδουλώσουμε την ελεύθερη θέλησή μας στη θέληση της αμαρτίας∙ ας μη συγκατατεθούμε σε ό,τι είναι αντίθετο προς τον ηθικό νόμο. Τίποτα ας μην καταστήσει την καρδιά μας μαλθακή. Ακόμη και τα πιο δελεαστικά λόγια, ας αναδείξουν την καρδιά μας σκληρότερη από τον χάλυβα. Να μη μας κάνουν καμία εντύπωση τα δάκρυα, οι στεναγμοί, οι υποσχέσεις, οι απειλές. Να μείνουμε σταθεροί και ακλόνητοι στο φρόνημά μας, ώστε να μην μας συμβεί ύστερα από λίγο τα στεγνά μαγουλά μας να τα μουσκέψουν δάκρυα άκαρπης μετάνοιας. Η άνανδρη υποχώρηση θα μας προσκομίσει τα διπλά δεινά∙ πρώτα τη ντροπή και ύστερα τη δυστυχία.
Αντιθέτως, η ανδρεία θα προσκομίσει το θάρρος, τη δόξα και την ευτυχία. Τα πιο κατάλληλα παραδείγματα τα υποδεικνύει η Αγία Γραφή. Από μεν τους άνδρες, τον πάγκαλο Ιωσήφ, ο οποίος υπέμεινε κάθε κακοπάθεια , ακόμη και τον θάνατο, προκειμένου να τηρήσει τις ηθικές του αρχές, να τηρήσει την ηθική του ελευθερία, να τηρήσει τον νόμο του Θεού. Από δε τις γυναίκες, την ενάρετη Σωσάννα, η οποία προτίμησε τον θάνατο από την αμαρτία. Εάν ο Νίνος έμενε ανυποχώρητος στις θωπείες της Σεμιράμιδος, αυτή θα έμενε υποταγμένη σ’ αυτόν για όλη της την ζωή. Σταθερότητα λοιπόν και ανδρεία, γιατί μόνο με αυτά θα διατηρήσουμε την ηγεμονία του λογικού και την ηθική μας ελευθερία.
Το παράδειγμα του Νίνου μας διδάσκει ότι όχι μόνο η ισχυρή αμαρτωλή συνήθεια , αλλά και η αμαρτία που διαρπάχθηκε μια και μόνο φορά είναι κάτι επικίνδυνο και φοβερό. Ως εκ τούτου, είναι ανάγκη να αποφεύγουμε την αμαρτία με όλη μας τη δύναμη. Ωστόσο, εάν αμαρτήσουμε ,γρήγορα να μετανοήσουμε, ώστε να μην υποδουλωθούμε . «Εάν το να αμαρτήσει κανείς είναι βαρύ», λέει ο Μέγας Βασίλειος, «το να επιμείνει στην αμαρτία πόσο βαρύτερο είναι; »∙ και ο θείος Χρυσόστομος προσθέτει: «δεν είναι φοβερό το να πέσεις, αλλά το να πέσεις και να μην σηκώνεσαι, το να κακοπαθείς με τη θέλησή σου και να έχεις αποβλακωθεί από τους λογισμούς απογνώσεως, προσπαθώντας να κρύψεις την ασθενική σου προαίρεση» ∙ και αμέσως: «το να αμαρτάνει κανείς είναι ίσως ανθρώπινο, το να επιμένει όμως στην αμαρτία δεν είναι ανθρώπινο, αλλά ολωσδιόλου σατανικό».

Πηγή: «Περί επιμελείας ψυχής
ΚΕΙΜΕΝΑ ΑΥΤΟΓΝΩΣΙΑΣ
ΑΓΙΟΥ ΝΕΚΤΑΡΙΟΥ ΠΕΝΤΑΠΟΛΕΩΣ»
Απόδοση στη Νέα Ελληνική:
Ευανθία Χατζή
Επιμέλεια κειμένου- Επίμετρο:
Γιώργος Μπάρλας
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΘΩΣ