"Περί Αγάπης Λόγος", Άγιου Μάξιμου του Ομολογητού

[Νίκος]

ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΠΡΟΣ ΕΛΠΙΔΙΟΝ

"Ἰδού πρός τῷ περί Ἀσκητικοῦ βίου λόγῳ, καί τόν περί Ἀγάπης λόγον πέπομφα τῇ σῇ τιμιότητι, πάτερ Ἐλπίδιε, ἐν ἰσαρίθμοις κεφαλαίοις τῶν τεσσάρων Εὐαγγελίων ἑκατοντάσιν· οὐδέν μέν ἴσως ἄξιον τῆς σῆς προσδοκίας· τῆς δέ γε ἡμετέρας δυνάμεως οὐκ ἔλαττον. Πλήν γινωσκέτω ἡ σή ἁγιωσύνη, ὅτι οὐδέ ταῦτα εἰσί τῆς ἐμῆς γεώργια διανοίας· ἀλλά τούς τῶν ἁγίων Πατέρων διελθών λόγους, κακεῖθεν τόν εἰς τήν ὑπόθεσιν συντείνοντα νοῦν ἀναλεξάμενος· καί ἐν ὀλίγοις πολλά κεφαλαιωδέστερον συναγαγών, ἵνα εὐσύνοπτα γένωνται διά τό εὐμνημόνευτον· ἀπέστειλα τῇ σῇ ὁσιότητι, παρακαλῶν εὐγνωμόνως ἀναγινώσκειν, καί μόνην θηρεύειν τήν ἐν αὐτοῖς ὠφέλειαν· τό δέ ἀκαλλές τῆς λέξεως [Fr.τῶν λέξεων] παραβλέπειν, καί εὔχεσθαι ὑπέρ τῆς ἡμῶν μετριότητος, τῆς πάσης πνευματικῆς ὠφελείας ἐρήμου. Παρακαλῶ δέ καί τοῦτο, μή εἰς ὄχλησιν ἡγεῖσθαι τά γεγραμμένα. Ἐπιταγήν γάρ πεπλήρωκα. Λέγω δέ τοῦτο, ἐπειδή οἱ λόγοις ἐνοχλοῦντες, πολλοί ἐσμεν σήμερον· οἱ δέ ἔργοις παιδεύοντες, ἤ καί παιδευόμενοι, πάνυ εἰσίν ὀλίγοι. Ἀλλά μᾶλλον ἐμπόνως προσέχειν ἑκάστῳ τῶν κεφαλαίων. Οὐ πάντα γάρ πᾶσιν, ὡς οἶμαι, εἰσίν εὔληπτα· ἀλλά καί πολλῆς τά πολλά τοῖς πολλοῖς δεόμενα τῆς συνεξετάσεως, εἰ καί δοκεῖ ἁπλούστερον εἰρῆσθαι. Ἴσως καί ἄν τι φανείῃ χρήσιμον τῇ ψυχῇ ἐξ αὐτῶν ἀνακαλυπτόμενον.Ἀναφανήσεται δέ πάντως Θεοῦ χάριτι, τῷ ἀπεριέργοις ἐννοίαις καί μετά φόβου Θεοῦ καί ἀγάπης ἀναγινώσκοντι. Τῷ δέ μή ὠφελείας χάριν πνευματικῆς ἐντυγχάνοντι, ἤ τούτῳ τῷ πονήματι, ἤ καί ἄλλῳ οἱῳδήποτε. (961) Ἀλλά τοῦ λέξεις θηρύειν πρός τό κακίζειν τόν συγγραψάμενον, ἵνα σεαυτόν ἐκείνου σοφώτερον δῆθεν, ὡς οἰησίας, παραστήσῃ, οὐδέν ὠφέλιμον οὐδαμόθεν οὐδέποτε ἀναφανήσεται."

Μετάφραση:

Να, λοιπόν, σαν μέρος του λόγου για την Ασκητική ζωή και το λόγο περί αγάπης απέστειλα στην τιμιότητά σου, πατέρα Ελπίδιε, σε ισάριθμες εκατοντάδες κεφαλαίων προς τα τέσσερα Ευαγγέλια. Ίσως να μην είναι αντάξια των προσδοκιών σου, αλλά σίγουρα δεν είναι κατώτερα των δικών μου δυνατοτήτων. Όμως ας γνωρίζει η αγιοσύνη σου, ότι ούτε αυτά δεν είναι προϊόντα του δικού μου μυαλού, αλλ’ αφού ανέτρεξα στους λόγους των Αγίων Πατέρων, από εκεί συνέλεξα όσα βοηθούσαν στην ανάπτυξη του θέματος κι έκανα μια περίληψη από τα σημαντικότερα, ώστε να είναι συμαζεμένα για να είναι ευκολότερη η απομνημόνευσή τους, τα έστειλα στην οσιότητά σου. Σε παρακαλώ να τα διαβάσεις με επιείκια και να πάρεις απ’ αυτά μόνο όσα είναι ωφέλιμα, παραβλέποντας τη λιτή γλώσσα, και να προσεύχεσαι για τη μετριότητά μου που στερείται από κάθε πνευματική ωφέλεια. Σε παρακαλώ και κάτι ακόμη, μη διαβάσεις δημόσια όσα έχω γράψει. Γιατί τα έχω γράψει κατόπιν παραγγελίας. Το λέω αυτό γιατί σήμερα εμείς που απευθυνόμαστε στο λαό με λόγους είμαστε πολλοί, ενώ αυτοί που διδάσκουν με το παράδειγμά τους ή και διδάσκονται είναι πολύ λίγοι. Αλλά θα χρειαστεί να δοθεί μεγάλη προσοχή σε κάθε ένα από τα κεφάλαια. Γιατί, απ’ όσο γνωρίζω, δεν είναι όλα πάντοτε σ’ όλους κατανοητά, αλλ’ οι περισσότεροι θα χρειαστεί να τα ξαναδιαβάσουν πολλές φορές, αν και στην αρχή τα νομίζουν εύκολα. Ίσως με την αναζήτηση αυτή ανακαλύψουν κάτι χρήσιμο για την ψυχή τους. Είναι βέβαιο ότι θα ενεργήσει η χάρη του Θεού, σ’ αυτόν που διαβάζει όχι από περιέργεια αλλά με φόβο Θεού κι αγάπη. Αυτός όμως, που δεν αναζητά πνευματική ωφέλεια, είτε απ΄ αυτό το κείμενο, είτε απ’ οποιοδήποτε άλλο, αλλά ψάχνει να πιαστεί από λέξεις, για να κατηγορήσει αυτόν που τά ‘γραψε, ώστε ν΄ αποδείξει από εγωισμό, ότι αυτός είναι δήθεν σοφότερος, δεν θα βρει ποτέ και πουθενά τίποτε το ωφέλιμο.

[Νίκος]

Πρώτη ἑκατοντάς τῶν περί ἀγάπης κεφαλαίων.

1.Πρώτη δεκάδα (1-10)

"α΄. Ἀγάπη μέν ἐστιν, διάθεσις ψυχῆς ἀγαθή, καθ᾿ ἥν οὐδέν τῶν ὄντων, τῆς τοῦ Θεοῦ γνώσεως προτιμᾷ. Ἀδύνατον δέ εἰς ἕξιν ἐλθεῖν ταύτης τῆς ἀγάπης, τόν πρός τι τῶν ἐπιγείων ἔχοντα προσπάθειαν.
β΄. Ἀγάπην μέν τίκτει ἀπάθεια· ἀπάθειαν δέ, ἡ εἰς Θεόν ἐλπίς· τήν δέ ἐλπίδα, ὑπομονή καί μακροθυμία· ταῦτας δέ, ἡ περιεκτική ἐγκράτεια· ἐγκράτειαν δέ, ὁ τοῦ Θεοῦ φόβος· τόν δέ φόβον, ἡ εἰς τόν Κύριον πίστις.
γ΄. Ὁ πιστεύων τῷ Κυρίῳ, φοβεῖται τήν κόλασιν· ὁ δέ φοβούμενος τήν κόλασιν, ἐγκρατεύεται ἀπό τῶν παθῶν· ὁ δέ ἐγκρατευόμενος ἀπό τῶν παθῶν, ὑπομένει τά θλιβερά· ὁ δέ ὑπομένων τά θλιβερά, ἕξει εἰς Θεόν ἐλπίδα· ἡ δέ εἰς Θεόν ἐλπίς, χωρίζει πάσης γηΐνης προσπαθείας τόν νοῦν· ταύτης δέ ὁ νοῦς χωρισθείς, ἕξει τήν εἰς Θεόν ἀγάπην.
δ΄. Ὁ ἀγαπῶν τόν Θεόν, πάντων τῶν ὑπ᾿ αὐτοῦ γεγονότων προτιμᾷ τήν γνῶσιν αὐτοῦ, καί ἀδιαλείπτως διά τοῦ πόθου, ταύτῃ προσκαρτερεῖ.
ε΄. Εἰ πάντα τά ὄντα διά τοῦ Θεοῦ καί διά τόν Θεόν γέγονε· κρείττων δέ ὁ Θεός τῶν δι᾿ αὐτοῦ γεγονότων· ὁ καταλιμπάνων τόν Θεόν τόν ἀσυγκρίτως κρείττονα, καί τοῖς χείροσιν ἐνασχολούμενος, δείκνυσιν ἑαυτόν προτιμῶντα τοῦ Θεοῦ, τά δι᾿ αὐτοῦ γεγονότα.
στ΄. Ὁ τῇ εἰς Θεόν ἀγάπῃ τόν νοῦν ἔχων προσηλωμένον, πάντων τῶν ὁρωμένων, καί αὐτοῦ τοῦ σώματος, ὡς ἀλλοτρίου καταφρονεῖ.
ζ΄. Εἰ κρείττων τοῦ σώματος ἡ ψυχή· καί κρείττων τοῦ κόσμου ἀσυγκρίτως ὁ κτίσας αὐτόν Θεός· ὁ προτιμῶν τῆς ψυχῆς τό σῶμα, καί τοῦ Θεοῦ τόν ὑπό αὐτοῦ κτισθέντα κόσμον, οὐδέν τῶν εἰλωλολατρούντων διενήνοχεν.
η΄. Ὁ τόν νοῦν τῆς εἰς Θεόν ἀγάπης καί προσεδρείας ἀποχωρίσας, καί τινι τῶν αἰσθητῶν προσεδεμένον ἔχων, οὗτός ἐστι ὁ προτιμῶν τῆς ψυχῆς τό σῶμα, καί τοῦ κτίσαντος Θεοῦ, τά ὑπ᾿ αὐτοῦ γεγονότα.
θ΄. (964) Εἰ ἡ ζωή τοῦ νοῦ ὁ φωτισμός ἐστι τῆς γνώσεως· τοῦτον δέ ἡ εἰς Θεόν ἀγάπη τίκτει· καλῶς, οὐδέν τῆς θείας ἀγάπης, εἴρηται, μεῖζον.
ι΄. Ὅταν τῷ ἔρωτι τῆς ἀγάπης πρός Θεόν ὁ νοῦς ἐκδημῇ, τότε οὔτε τινός τῶν ὄντων παντάπασι ἐπαισθάνεται. Ὑπό γάρ τοῦ θείου καί ἀπείρου φωτός καταλαμπόμενος, ἀναισθητεῖ πρός πάντα τά ὑπ᾿ αὐτοῦ γεγονότα· καθάπερ καί ὁ αἰσθητός ὀφθαλμός πρός τούς ἀστέρας, τοῦ ἡλίου ἀνατέλλοντος."

1. Αγάπη είναι αγαθή διάθεση της ψυχής, η οποία δεν προτιμά κανένα απ’ τα δημιουργήματα απ’ τη γνώση του Δημιουργού Θεού. Γιατί είν’ αδύνατο να γεμίσει απ’ την αγάπη αυτή, όποιος έχει σαν στόχο κάτι από τα επίγεια.
2. Την αγάπη την γεννά η έλλειψη των παθών, την έλλειψη των παθών η ελπίδα στο Θεό, την ελπίδα στο Θεό η υπομονή και η μακροθυμία, αυτές τις γεννά η συνολική εγκράτεια, την εγκράτεια ο φόβος Θεού και τον φόβο Θεού η πίστη στον Κύριο.
3. Αυτός που πιστεύει στον Κύριο φοβάται την κόλαση. Αυτός που φοβάται την κόλαση, προσπαθεί να περιορίσει τα πάθη του. Αυτός που περιορίζει τα πάθη του, μπορεί να υπομένει τα δυσάρεστα. Αυτός που υπομένει τα δυσάρεστα, έχει ελπίδα στο Θεό. Η ελπίδα στο Θεό απομακρύνει τη σκέψη από κάθε γήινη μέριμνα κι όταν η σκέψη απομακρυνθεί από τα γήινα, τότε στρέφεται στην αγάπη προς τον Θεό.
4. Αυτός που αγαπά τον Θεό, απ’ όλα τα δημιουργήματά του προτιμά τη γνώση Του, και συνεχώς με πόθο αυτήν αναζητά.
5. Αν όλα όσα υπάρχουν έγιναν απ’ το Θεό και για το Θεό κι επομένως ο Θεός είναι ασύγκριτα σημαντικότερος απ’ όσα έπλασε, τότε αυτός που εγκαταλείπει το Θεό, που είναι ο ασύγκριτα σημαντικότερος κι ασχολείται με τ’ ασήμαντα, δείχνει ότι αυτός προτιμά απ’ το Θεού τα δημιουργήματά του.
6. Αυτός που έχει συγκεντρωμένο το νου του στην αγάπη προς το Θεό, όλα όσα μπορεί να βλέπει, ακόμη και το ίδιο του το σώμα, τα περιφρονεί σαν ξένα.
7. Αν η ψυχή είναι σημαντικότερη του σώματος, και σημαντικότερος απ’ τον κόσμο είναι ο Θεός που τον έκτισε, τότε αυτός που προτιμά απ’ την ψυχή το σώμα κι απ’ το Θεό τον κόσμο που κτίσθηκε απ’ Αυτόν, δεν διαφέρει σε τίποτε από τους ειδωλολάτρες.
8. Αυτός που απομακρύνει τη σκέψη του απ’ την αγάπη και την προσήλωση του στον Θεό και την έχει προσκολλημένη σε κάποιο από τα αισθητά, αυτός ακριβώς είναι που προτιμά απ’ την ψυχή το σώμα κι απ’ το Δημιουργό Θεό τα δημιουργήματα.
9. Εάν η ζωή του νου είναι ο φωτισμός της γνώσης κι αυτός γεννάται απ’ την αγάπη στον Θεό, τότε είναι βέβαιο, ότι τίποτε δεν μπορεί να ειπωθεί ότι είναι σημαντικότερο απ’ τη θεία αγάπη.
10. Όταν εξ αιτίας του έρωτα της αγάπης προς τον Θεό ο νους αναχωρεί, τότε από κανένα απ’ τα δημιουργήματα δεν ελκύεται. Γιατί θαμπωμένος απ’ το θείο και άπειρο Φως γίνεται αναίσθητος σ’ όλα όσα πλάστηκαν απ’ Αυτόν, όπως και το μάτι δεν βλέπει τ’ αστέρια όταν ανατέλλει ο ήλιος.

[Νίκος]

2.Δεύτερη δεκάδα (11-20)

"ια΄. Πᾶσαι μέν αἱ ἀρεταί συνεργοῦσι τῷ νῷ πρός τόν θεῖον ἔρωτα, πλέον δέ πάντων ἡ καθαρά προσευχή. Διά ταύτης γάρ πρός τόν Θεόν πτερούμενος, ἔξω γίνεται πάντων τῶν ὄντων.
ιβ΄. Ὅταν διά τῆς ἀγάπης ὑπό τῆς θείας γνώσεως ὁ νοῦς ἁρπαγῇ, καί ἔξω γενόμενος τῶν ὄντων τῆς θείας ἐπαισθάνηται ἀπειρίας, τότε κατά τόν θεῖον Ἡσαΐαν ὑπό ἐκπλήξεως εἰς συναίσθησιν ἐλθών τῆς ἑαυτοῦ ταπεινώσεως, μετά διαθέσεως λέγει τά τοῦ προφήτου ῥήματα· Ὤ τάλας ἐγώ, ὅτι κατανένυγμαι· ὅτι ἄνθρωπος ὤν, καί ἀκάθαρτα χείλη ἔχων, ἐν μέσῳ λαοῦ ἀκάθαρτα χείλη ἔχοντος ἐγώ κατοικῶ, καί τόν βασιλέα Κύριον Σαβαώθ εἶδον τοῖς ὀφθαλμοῖς μου.
ιγ΄. Ὁ ἀγαπῶν τόν Θεόν, οὐ δύναται μή καί πάντα ἄνθρωπον ὡς ἑαυτόν ἀγαπῆσαι, εἰ καί πρός τά πάθη δυσχεραίνει τῶν μήπω κεκαθαρμένων. Διό καί τήν ἐπιστροφήν [edit. περιστρ.] αὐτῶν βλέπων καί τήν διόρθωσιν, ἀμετρήτῳ καί ἀνεκλαλήτῳ χαίρει χαρᾷ.
ιδ΄. Ἀκάθαρτος ἐστι ψυχή ἐμπαθής· λογισμῶν ἐπιθυμίας καί μίσους πεπληρωμένη.
ιε΄. Ὁ ἴχνος μίσους βλέπων ἐν τῇ ἑαυτοῦ καρδίᾳ διά οἰονδήποτε πταῖσμα πρός τόν οἱονδήποτε ἄνθρωπον, ἀλλότριος τυγχάνει πάμπαν τῆς εἰς Θεόν ἀγάπης· διότι ἡ εἰς Θεόν ἀγάπη, τῆς εἰς ἄνθρωπον μίσους παντελῶς οὐκ ἀνέχεται.
ιστ΄. Ὁ ἀγαπῶν με, φησίν ὁ Κύριος, τάς ἐντολάς μου τηρήσει· αὕτη δέ ἐστιν ἡ ἐντολή ἡ ἐμή, ἵνα ἀγαπᾶτε ἀλλήλους. Ὁ οὖν μή ἀγαπῶν τόν πλησίον, τήν ἐντολήν οὐ τηρεῖ. Ὁ δέ τήν ἐντολήν μή τηρῶν, οὐδέ τόν Κύριον ἀγαπῆσαι δύναται.
ιζ΄. Μακάριος ἄνθρωπος, ὁ πάντα ἄνθρωπον ἐξ ἴσου ἀγαπῆσαι δυνηθείς. [edit. δύναται].
ιη΄. Μακάριος ἄνθρωπος, ὁ μηδενί πράγματι φθαρτῷ ἤ προσκαίρῳ προσκείμενος.
ιθ΄. Μακάριος ὁ νοῦς, ὁ πάντα τά ὄντα περάσας, καί τῆς θείας ὡραιότητος ἀδιαλείπτως κατατρυφῶν.
κ΄. Ὁ πρόνοιαν τῆς σαρκός εἰς ἐπιθυμίας [Duo Regit ἐπιθυμίαν] ποιούμενος, καί μνησικακίαν διά πρόσκαιρα πρός τόν πλησίον ἔχων· (965) ὁ τοιοῦτος λατρεύει τῇ κτίσει παρά τόν κτίσαντα."

11. Όλες οι αρετές συνεργούν οδηγώντας τον νου προς τον θείο έρωτα, αλλά περισσότερο απ’ όλες η καθαρή προσευχή. Γιατί όποιος μ’ αυτή πετά προς τον Θεό, ξεφεύγει απ΄ όλα τα γήινα.
12. Όταν με την αγάπη που προέρχεται από τη γνώση του Θεού ο νους αρπαγεί, κι αφού ξεφύγει από τα γήινα διαισθάνεται το άπειρο του Θεού, τότε κατά τον θείο Ησαΐα, υπό την επήρεια της έκπληξης από την συναίσθηση της ταπεινότητάς του, λέγει αυθόρμητα τα λόγια του προφήτη: «Ω, εγώ πόσο ταλαίπωρος είμαι, κι έχω μείνει άφωνος. Γιατί, ενώ είμαι άνθρωπος, που έχει ακάθαρτα χείλη, και κατοικώ ανάμεσα σ’ ένα λαό, που έχει ακάθαρτα χείλη, είδαν τα μάτια μου τον βασιλέα τον Κύριο και Θεό μου».
13. Αυτός που αγαπά το Θεό, δεν μπορεί να μην αγαπήσει και κάθε άνθρωπο όπως τον εαυτό του, κι έτσι στενοχωρείται με τα πάθη αυτών που δεν έχουν καθαριστεί. Γι’ αυτό όταν βλέπει την επιστροφή τους και τη διόρθωσή τους, χαίρεται με αμέτρητη χαρά που δεν μπορεί να εκφραστεί με λόγια.
14. Ακάθαρτη είναι η ψυχή και γεμάτη πάθη, αυτή που είναι γεμάτη από λογισμούς επιθυμίας και μίσους.
15. Αυτός που έχει μέσα στην καρδία του έστω και το παραμικρό ίχνος μίσους, για οποιονδήποτε λόγο και προς οποιονδήποτε άνθρωπο, είναι εντελώς ξένος της αγάπης προς τον Θεό. Γιατί η αγάπη προς τον Θεό δεν ανέχεται με κανένα τρόπο το μίσος προς τον άνθρωπο.
16. «Όποιος μ’ αγαπά», λέγει ο Κύριος, «θα τηρήσει τις εντολές μου. Κι αυτή είναι η δική μου εντολή, ν’ αγαπάτε ο ένας τον άλλο». Όποιος, λοιπόν, δεν αγαπά τον πλησίον του, δεν τηρεί την εντολή. Κι όποιος δεν τηρεί την εντολή, ούτε και τον Κύριο μπορεί ν’ αγαπήσει.
Ι7. Είναι ευτυχής ο άνθρωπος, που μπορεί ν’ αγαπήσει όλους τους ανθρώπους εξ ίσου.
18. Ευτυχισμένος είναι ο άνθρωπος, που δε νοιώθει να τον προσελκύει οτιδήποτε φθαρτό ή πρόσκαιρο.
19. Ευτυχισμένος είναι ο νους, που, αφού ξεπέρασε όλα τα δημιουργήματα, ασχολείται συνεχώς με την θεία ωραιότητα.
20. Όποιος ασχολείται με τις επιθυμίες της σάρκας και μνησικακεί προς τον πλησίον του για τα πρόσκαιρα, αυτός λατρεύει την κτίση αντί για τον Κτίστη.

[Νίκος]

3.Τρίτη δεκάδα (21-30)

"κα΄. Ὁ ἀνήδονον καί ἄνοσον τό σῶμα διατηρῶν, σύνδουλον αὐτό ἔχει πρός τήν τῶν κρειττόνων ὑπηρεσίαν.
κβ΄. Ὁ φεύγων πάσας τάς κοσμικάς ἐπιθυμίας, πάσης λύπης [edit. unusgue ὕλης, Reg. et Fr.] κοσμικῆς ἑαυτόν ἀνώτερον καθίστησι.
κγ΄. Ὁ τόν Θεόν ἀγαπῶν, καί τόν πλησίον πάντως ἀγαπᾷ. Ὁ δέ τοιοῦτος, χρήματα τηρεῖν οὐ δύναται, ἀλλ᾿ οἰκονομεῖ θεοπρεπῶς, ἑκάστῳ τῶν δεομένων παρέχων.
κδ΄. Ὁ κατά μίμησιν Θεοῦ τήν ἐλεημοσύνην ποιούμενος, οὐκ οἶδε διαφοράν πονηροῦ καί ἀγαθοῦ, δικαίου καί ἀδίκου ἐν τοῖς τοῦ σώματος ἀναγκαίοις· ἀλλά πᾶσιν ἐξ ἴσου κατά τήν χρείαν διανέμει· εἰ καί προτιμᾷ δι᾿ ἀγαθήν προαίρεσιν τοῦ φαύλου τόν ἐνάρετον.
κε΄. Ὥσπερ ὁ Θεός φύσει ὤν ἀγαθός καί ἀπαθής, πάντας μέν, ἐξ ἴσου ἀγαπᾷ, ὡς ἔργα αὐτοῦ· ἀλλά τόν μέν ἐνάρετον δοξάζει, ὡς καί τῇ γνώμῃ [edit et.Fr. τήν γνώσιν· alter Reg. τήν γνώμην], οἰκειούμενον· τόν δέ φαῦλον, δι᾿ ἀγαθότητα ἐλεεῖ, καί ἐν τῷ αἰῶνι τούτῳ παιδεύων ἐπιστρέφει· οὕτω καί ὁ τῇ γνώμῃ ἀγαθός καί ἀπαθής, πάντας ἀνθρώπους ἐξ ἴσου ἀγαπᾶ· τόν μέν ἐνάρετον, διά τε τήν φύσιν καί τήν ἀγαθήν προαίρεσιν· τόν δέ φαῦλον, διά τε τήν φύσιν, καί τήν συμπάθειαν ἐλεῶν ὡς ἄφρονα καί ἐν σκότει διαπορευόμενον.
κστ΄. Οὐ μόνον διά μεταδόσεως χρημάτων ἡ διάθεσις τῆς ἀγάπης γνωρίζεται, ἀλλά πολλῷ μᾶλλον διά μεταδόσεως λόγου Θεοῦ καί σωματικῆς διακονίας.
κζ΄. Ὁ τοῖς τοῦ κόσμου πράγμασι [edit. et unus Reg. τῶν πραγμάτων] γνησίως ἀποταξάμενος, καί τῷ πλησίον διά τῆς ἀγάπης ἀνυποκρίτως δουλεύων, παντός πάθους ταχέως ἐλευθεροῦται, καί τῆς θείας ἀγάπης καί γνώσεως μέτοχος καθίσταται.
κη΄. Ὁ τήν θείαν ἀγάπης ἐν ἑαυτῶ κτησάμενος, οὐ κοπιᾷ κατοκολουθῶν ὀπίσω κυρίου τοῦ Θεοῦ αὐτοῦ, κατά τόν θεῖον Ἱερεμίαν· ἀλλά πάντα πόνον ὀνειδισμόν τε καί φέρει ὕβριν γενναίως, μηδενί τό σύνολον κακόν λογιζόμενος.
κθ΄. Ὅταν ὑβρισθῇς παρά τινος, ἤ ἔν τινι ἐξουδενωθῇς, τότε πρόσεχε ἀπό τῶν λογισμῶν τῆς ὀργῆς, μή σε τῆς ἀγάπης διά τῆς λύπης χωρίσαντες, ἐν τῇ χώρᾳ τοῦ μίσους καταστήσωσιν.
λ΄. Ὅταν ἐφ᾿ ὕβρει ἤ ἀτιμίᾳ πονήσῃς, γίνωσκε σευτόν μεγάλως ὠφεληθέντα, τῆς κενοδοξίας διά τῆς ἀτιμίας οἰκονομικῶς ἀπό σοῦ ἐκβληθείσης."

21. Όποιος διατηρεί το σώμα του μακριά από τις ηδονές και τις αδυναμίες της σάρκας, αυτός το έχει συνυπηρέτη στην υπηρεσία αυτών που έχουν τη μεγαλύτερη αξία.
22. Όποιος αποφεύγει όλες τις κοσμικές επιθυμίας, κάνει τον εαυτό ισχυρότερο από κάθε δυστυχία που προέρχεται από την ύλη.
23. Αυτός που αγαπά το Θεό, είναι βέβαιο ότι αγαπά και τον πλησίον του. Αυτός, λοιπόν, δεν μπορεί να μαζεύει χρήματα, αλλά φροντίζει κατά το παράδειγμα του Θεού δίνοντας σε όσους του ζητούν.
24. Αυτός που κάνει ελεημοσύνη μιμούμενος το Θεό, δεν γνωρίζει διαφορά ανάμεσα στον πονηρό και τον αγαθό, τον άδικο και τον δίκαιο όσον αφορά τ’ αναγκαία για την επιβίωσή τους, αλλά σ’ όλους και εξ ίσου διανέμει όσα τους είναι απαραίτητα, αν και προτιμά εξ αιτίας της αγαθής πρόθεσης τον ενάρετο απ’ τον φαύλο.
25. Όπως ο Θεός, καθώς είναι από τη φύση του αγαθός και απαθής, αγαπά όλους εξ ίσου, αφού είναι δημιουργήματά του, αλλά δοξάζει τον ενάρετο, που καρπώνεται τη βοήθεια Του, κι εκείνον που αποτυγχάνει στην πνευματική του προσπάθεια, τον ελεεί, εξ αιτίας τη μεγάλης ευσπλαχνίας του, και τον διδάσκει μέσα από δυσκολίες στη ζωή αυτή πως να επιστρέψει, έτσι και ο άνθρωπος, που έχει αγαθό νου κι έχει απομακρυνθεί από τα πάθη, όλους τους ανθρώπους τους αγαπά, τους ενάρετους για την φύση τους (επειδή είναι εικόνες Θεού) και την αγαθή τους πρόθεση, κι εκείνους, που αποτυγχάνουν στην πνευματική τους προσπάθεια, για την φύση τους (επειδή είναι εικόνες Θεού) κι επειδή τους συμπονά γιατί ζουν μέσα στην άγνοια και το σκοτάδι.
26. Η προσφορά αγάπης προς τους άλλους γίνεται, όχι μόνο με χρηματική ενίσχυση, αλλά πολύ περισσότερο με τη μετάδοση του λόγου του Θεού και την αυτοπρόσωπη εξυπηρέτηση των αναγκών τους.
27. Όποιος αληθινά απομακρύνθηκε από τις μέριμνες του κόσμου αυτού κι εργάζεται χωρίς υποκρισία από αγάπη για τους συνανθρώπους του, αυτός ελευθερώνεται γρήγορα από κάθε πάθος και γίνεται συμμέτοχος της θείας αγάπης και γνώσης.
28. Όποιος γέμισε την καρδία του με τη θεία αγάπη, «δεν χρειάζεται να κοπιάσει για ν΄ ακολουθήσει τον Κύριο το Θεό του», σύμφωνα με το θείο Ιερεμία, αλλά κάθε ταλαιπωρία, εξευτελισμό και ύβρη υπομένει με γενναιότητα, χωρίς να σκέφτεται άσχημα για κανένα.
29. Όταν σε βρίσει κάποιος ή υποστείς εξευτελισμό εξ αιτίας κάποιου, τότε να προσέχεις, μήπως οι σκέψεις που γεννά ο θυμός, με τη στενοχώρια που δημιουργούν, σ’ απομακρύνουν απ’ την αγάπη και σ’ οδηγήσουν στη χώρα του μίσους.
30. Όταν υποστείς ύβρεις ή περιφρόνηση, να ξέρεις ότι στην πραγματικότητα έχεις πολύ ωφεληθεί, επειδή η περιφρόνηση έχει φροντίσει να σ’ απαλλάξει απ’ τη ματαιοδοξία.

[Νίκος]

4.Τέταρτη δεκάδα (31-40)

"(968) λα΄. Ὥσπερ μνήμη πυρός οὐ θερμαίνει τό σῶμα, οὕτω πίστις ἄνευ ἀγάπης, οὐκ ἐνεργεῖ εἰς τήν ψυχήν τόν τῆς γνώσεως φωτισμόν.
λβ΄. Ὥσπερ τό φῶς τοῦ ἡλίου τόν ὑγιῆ ὀφθαλμόν εἰς ἑαυτό ἐφέλκεται· οὕτω καί ἡ γνῶσις τοῦ Θεοῦ τόν καθαρόν νοῦν φυσικῶς διά τῆς ἀγάπης πρός ἑαυτήν ἐπισπᾶται.
λγ΄. Νοῦς ἐστι καθαρός, ὁ ἀγνοίας χωρισθείς, καί ὑπό τοῦ θείου φωτός καταλαμπόμενος.
λδ΄. Ψυχή ἐστι καθαρά, ἡ παθῶν ἐλευθερωθεῖσα, καί ὑπό τῆς θείας ἀγάπης ἀδιαλείπτως εὐφραινομένη.
λε΄. Πάθος [Duo Regit tantum πάθος] ἐστί ψεκτόν, κίνησις ψυχῆς παρά φύσιν.
λστ΄. Ἀπάθειά ἐστιν εἰρηνική κατάστασις ψυχῆς, καθ᾿ ἥν δυσκίνητος γίνεται ψυχή πρός κακίαν.
λζ΄. Ὁ τούς καρπούς τῆς ἀγάπης διά σπουδῆς κτησάμενος, οὐ μετατίθεται ταύτης, κἄν μυρία πάσχῃ κακά. Καί πειθέτω σε Στέφανος ὁ τοῦ Χριστοῦ μαθητής, καί οἱ κατ᾿ αὐτόν· καί αὐτός ὁ Σωτήρ ὑπέρ τῶν φονευτῶν [al. φονευόντων] εὐχόμενος τῷ Πατρί, καί συγγνώμην παρ᾿ αὐτοῦ ὡς ἀγνοοῦσιν αἰτούμενος.
λη΄. Εἰ τῆς ἀγάπης ἐστί τό μακροθυμεῖν καί χρηστεύεσθαι, ὁ θυμομαχῶν καί πονηρευόμενος, ἀλλότριος δηλονότι τῆς ἀγάπης καθίσταται· ὁ δέ ἀγάπης ἀλλότριος, τοῦ Θεοῦ ἐστιν ἀλλότριος, εἴπερ ὁ Θεός ἀγάπης ἐστί.
λθ΄. Μή εἴπητε, φησίν ὁ θεῖος Ἱερεμίας, ὅτι ναός Κυρίου ἐστέ. Καί σύ μή εἴπῃς, ὅτι Ἡ ψιλή πίστις εἰς τόν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστόν δύναταί με σῶσαι. Ἀμήχανον γάρ τοῦτο, ἐάν μή καί τήν ἀγάπην εἰς αὐτόν διά τῶν ἔργων κτήσῃ. Τό δέ ψιλῶς πιστεύειν· Καί τά δαιμόνια πιστεύουσι καί φρίσσουσι.
μ΄. Ἔργον ἀγάπης ἐστίν ἡ εἰς τόν πλησίον ἐκ διαθέσεως εὐεργεσία καί μακροθυμία καί ὑπομονή· καί τό μετά ὀρθοῦ λόγου χρήσασθαι τοῖς πράγμασι."

31. Όπως η ανάμνηση της φωτιάς δεν θερμαίνει το σώμα, έτσι και η πίστη χωρίς αγάπη, δεν βοηθά την ψυχή ν΄ αποκτήσει τον φωτισμό της γνώσεως.
32. Όπως το φως του ήλιου έλκει προς αυτόν το υγιές μάτι, έτσι κι η γνώση του Θεού είναι φυσικό να κερδίζει τον καθαρό νου εξ αιτίας της αγάπης που νοιώθει γι αυτήν.
33. Νους καθαρός είναι αυτός, που απομακρύνθηκε από την άγνοια, και λάμπει φωτισμένος από το θείο φως.
34. Καθαρή ψυχή είναι αυτή, που απαλλάχτηκε από τα πάθη κι απολαμβάνει συνεχώς την ευτυχία της θεία αγάπης.
35. Είναι πάθος κατακριτέο κάθε κίνηση της ψυχής, που είναι αντίθετη στη φύση της (στο κατ’ εικόνα).
36. Απάθεια είναι η ειρηνική κατάσταση της ψυχής, κατά την οποία η ψύχη γίνεται δυσκίνητη ως προς την κακία.
37. Αυτός που έχει κερδίσει με τον αγώνα του τους καρπούς της αγάπης, δεν απομακρύνεται απ’ αυτήν, ακόμη κι αν υποστεί χίλια κακά. Για να πεισθείς παράδειγμα είναι ο μαθητής του Χριστού Στέφανος κι αυτοί που ήταν εναντίον του, όπως κι ο ίδιος ο Σωτήρας μας που προσευχόταν στον Πατέρα Του υπέρ εκείνων που των θανάτωναν, ζητώντας Του να τους συγχωρήσει εξ αιτίας της άγνοιάς τους.
38. Εάν δείχνει αγάπη το να φέρεται κάποιος με μακροθυμία και χρηστότητα, τότε αυτός που φέρεται με θυμό και πονηρία, είναι φανερό ότι γίνεται ξένος προς την αγάπη. Κι όποιος είναι ξένος προς την αγάπη είναι και ξένος προς τον Θεό, επειδή ο Θεός είναι Θεός αγάπης.
39. Μην πείτε, αναφέρει ο θείος Ιερεμίας, ότι είστε ναός του Κυρίου. Κι εσύ μην πεις, ότι μόνο η πίστη στον Κύριο μας Ιησού Χριστό μπορεί να με σώσει. Γιατί αυτό δεν μπορεί να επιτευχθεί, εάν δεν αποδείξεις την αγάπη σου σ’ Αυτόν με τα έργα σου. Όσο για την απλή πίστη, ακόμη και τα δαιμόνια πιστεύουν (στη δύναμη του Θεού) και φρίττουν.
40. Είναι έργο αγάπης η ευεργεσία, η μακροθυμία και η υπομονή προς τον πλησίον, που γίνεται με αγαθή διάθεση, όπως και η διαχείριση των καταστάσεων με ορθό λογισμό.

[Νίκος]

5.Πέμπτη δεκάδα (41-50)

"μα΄. Ὁ ἀγαπῶν τόν Θεόν οὐ λυπεῖ, οὐδέ λυπεῖται πρός τινα διά πρόσκαιρα· μίαν δέ λύπης καί λυπεῖ καί λυπεῖται σωτήριον, ἥν ὁ μακάριος Παῦλος καί ἐλυπήθη καί ἐλύπησε τούς Κορινθίους.
μβ΄. Ὁ ἀγαπῶν τόν Θεόν, ἀγγελικόν βίον ἐπί γῆς ζῇ, νηστεύων καί ἀγρυπνῶν, ψάλλων καί προσευχόμενος, καί περί παντός ἀνθρώπους ἀεί καλά λογιζόμενος.
μγ΄. Εἰ οὗτινός τις ἐπιθυμεῖ, τούτου καί τυχεῖν ἀγωνίζεται· πάντων δέ τῶν ἀγαθῶν καί ἐπιθυμητῶν ἀγαθώτερον τό Θεῖον καί ἐπιθυμητότερον ἀσυγκρίτως· πόσης ἄρα σπουδήν ὀφείλομεν ἐνδείξασθαι, ἵνα τούτου τοῦ φύσει ἀγαθοῦ καί ἐπιθυμητοῦ τύχωμεν.
μδ΄. Μή μολύνῃς τήν σάρκα σου ἐν αἰσχροῖς πράξεσι, καί μή μιάνῃς τήν ψυχήν πονηροῖς λογισμοῖς (969) καί ἡ εἰρήνη τοῦ Θεοῦ ἐπελεύσεται ἐπί σέ, τήν ἀγάπην φέρουσα.
με΄. Αἴκιζε τήν σάρκα σου ἀσιτίᾳ καί ἀγρυπνίᾳ, καί σχόλασον ἀόκνως ψαλμωδίᾳ καί προσευχῇ· καί ὁ ἁγιασμός τῆς σωφροσύνης ἐπί σέ ἐπελεύσεται, τήν ἀγάπην φέρων.
μστ΄. Ὁ τῆς θείας καταξιωθείς γνώσεως, καί τόν ταύτης φωτισμόν διά τῆς ἀγάπης κτησάμενος, οὐ ῥιπισθήσεταί ποτε ὑπό τοῦ τῆς κενοδοξίας πνεύματος [unus Reg. δαίμονος] · ὁ δέ ταύτης μήπω καταξιωθείς, εὐχερῶς ὑπ᾿ αὐτῆς περιφέρεται [edit. et unus Reg. φέρεται]. Ἐάν οὖν ὁ τοιοῦτος ἐν πᾶσι τοῖς ὑπ᾿ αὐτοῦ πραττομένοις πρός τόν Θεόν ἀποβλέψῃ, ὡς δι᾿ αὐτόν πάντα ποιῶν, ῥᾳδίως σύν Θεῷ ἐκφεύξεται αὐτήν.
μζ΄. Ὁ μήπω τυχών τῆς θείας γνώσεως τῆς διά ἀγάπης ἐνεργουμένης, μέγα φρονεῖ ἐπί τοῖς ὑπ᾿ αὐτοῦ κατά Θεόν πραττομένοις. Ὁ δέ ταύτης τυχεῖν καταξιωθείς, μετά διαθέσεως λέγει τά τοῦ πατριάρχου Ἀβράαμ ῥήματα, ἅπερ ἡνίκα τῆς θείας καταξιώθη ἐπιφανείας, εἶπεν· Ἐγώ εἰμί γῆ καί σποδός.
μη΄. Ὁ φοβούμενος τόν Κύριον, συνόμιλον ἀεί ἔχει τήν ταπεινοφροσύνην· καί διά τῶν ταύτης ἐνθυμημάτων, εἰς τήν θείαν ἀγάπην καί εὐχαριστίαν ἔρχεται. Μνημονεύει γάρ τῆς κατά τόν κόσμον προτέρας διαγωγῆς, καί τῶν ποικίλων παραπτωμάτων, καί τῶν ἐκ νεότητος συμβάντων αὐτῷ πειρασμῶν· καί πῶς πάντων ἐκείνων ἐῤῥύσατο αὐτόν ὁ Κύριος, καί μετέστησεν ἀπό τῆς ἐμπαθοῦς ζωῆς, εἰς τόν κατά Θεόν βίον· καί σύν τῷ φόβῳ, προσλαμβάνεται καί τήν ἀγάπην, εὐχαριστῶν ἀεί μετά ταπενοφροσύνης πολλῆς τῷ εὐεργέτῃ, καί κυβερνήτῃ τῆς ζωῆς ἡμῶν.
μθ΄. Μή ῥυπώσῃς τόν νοῦν σου, λογισμῶν ἀνεχόμενος ἐπιθυμίας καί θυμοῦ, ἵνα μή τῆς καθαρᾶς προσευχῆς ἐκπεσών, τῷ τῆς ἀκηδίας πνεύματι περιπέσῃς.
ν΄. Τό τηνικαῦτα ὁ νοῦς τῆς πρός Θεόν παῤῥησίας ἐκπίπτει, ὁπηνίκα πονηροῖς ἤ ῥυπαροῖς λογισμοῖς συνόμιλλος γένηται."

41. Αυτός που αγαπά τον Θεό ούτε στενοχωρεί, ούτε στενοχωρείται από κανένα για τα πρόσκαιρα, αφού ένας μόνο λόγος υπάρχει για να στενοχωρήσει ή να στενοχωρηθεί κάποιος, αυτός για τον οποίο ο μακάριος Παύλος στενοχωρήθηκε και στενοχώρησε του Κορίνθιους.
42. Αυτός που αγαπά τον Θεό ζει αγγελική ζωή πάνω στη γη, νηστεύοντας και αγρυπνώντας, ψάλλοντας και προσευχόμενος, κι έχοντας πάντοτε καλούς λογισμούς για όλους τους ανθρώπους.
43. Αν κάποιος επιθυμεί ν' αποκτήσει κάτι, αγωνίζεται για να το κερδίσει. Απ’ όλα όμως τ’ αγαθά και τα επιθυμητά, ασύγκριτα πιο αγαθό και επιθυμητό είναι το Θείο. Πόση επομένως προσπάθεια οφείλουμε να καταβάλουμε, για να κερδίσουμε αυτό που είναι από τη φύση του αγαθό και επιθυμητό.
44. Μη μολύνεις τη σάρκα σου με αισχρές πράξεις και μη λερώνεις την ψυχή σου με πονηρούς λογισμούς και η ειρήνη του Θεού θα έρθει σε σένα, φέρνοντας μαζί της την αγάπη.
45. Καθάριζε τη σάρκα σου με τη νηστεία και την αγρυπνία κι έχε την ψυχή σου συνεχώς απασχολημένη με την ψαλμωδία και την προσευχή κι ο αγιασμός της σωφροσύνης θα έλθει σε σένα, φέρνοντας μαζί του την αγάπη.
46. Αυτός που αξιώθηκε με τη θεία γνώση και το φωτισμό της τον απέκτησε με την αγάπη, δεν θα χτυπηθεί ποτέ από τον πειρασμό της ματαιοδοξίας, ενώ εκείνος που δεν αξιώθηκε μ’ αυτή εύκολα προσβάλλεται απ’ αυτήν (τη ματαιοδοξία). Εάν λοιπόν αυτός ( που αξιώθηκε με τη θεία γνώση) σε όλα όσα κάνει αποβλέπει στη δόξα του Θεού, αφού τα κάνει όλα γι αυτόν, εύκολα με τη βοήθεια του Θεού θα τον αποφύγει (τον πειρασμό της ματαιοδοξίας).
47. Όποιος δεν έτυχε της θείας γνώσεως, που κερδίζεται με την αγάπη, δίνει μεγάλη αξία σε όσα κάνει σύμφωνα με το θέλημα του Θεού. Ενώ αντίθετα όποιος αξιώθηκε μ΄ αυτή, μέσ’ απ’ την καρδιά του επαναλαμβάνει τα λόγια του πατριάρχη Αβραάμ, ο οποίος όταν καταξιώθηκε της θείας εμφάνισης, είπε: Εγώ είμαι χώμα και στάχτη.
48. Όποιος φοβάται τον Κύριο, τον συνοδεύει πάντοτε η ταπεινοφροσύνη και με τους λογισμούς που του δημιουργεί, έρχεται προς την θεία αγάπη και ευχαριστία. Γιατί του θυμίζει την προηγούμενη κοσμική συμπεριφορά του, τα διάφορα παραπτώματά του και μπροστά σε πόσους πειρασμούς βρέθηκε από τη νεότητά του. Επίσης του θυμίζει πως απ΄ όλα αυτά των έσωσε ο Κύριος και τον απομάκρυνε από μια ζωή γεμάτη πάθη, οδηγώντας τον στην κατά Θεό ζωή. Έτσι μαζί με το φόβο βάζει μέσα του και την αγάπη, ευχαριστώντας πάντοτε με πολλή ταπεινοφροσύνη τον ευεργέτη και κυβερνήτη της ζωής μας.
49. Μη λερώσεις το νου σου με την ανοχή των λογισμών της επιθυμίας και της ανησυχίας, για να μην χάσεις τη δυνατότητα της καθαρής προσευχής και πέσεις στον πειρασμό της ακηδίας.
50. Με τον τρόπο αυτό ο νους χάνει τη δυνατότητα επικοινωνίας με το Θεό και κατά συνέπεια γεμίζει από πονηρούς και βρώμικους λογισμούς.

[dionisis]

Μ' αρέσουν πάρα πολύ οι λόγοι των πατέρων που είναι γραμμένοι σε δεύτερο πρόσωπο και δίνει στον αναγνώστη την εντύπωση ότι είναι εκείνη τη στιγμή δίπλα σου και σε νουθετεί. Από που μπορώ (αν ξέρετε) να κατεβάσω λόγους-νουθεσίες σε ηλεκτρονική μορφή;

Νίκο είναι πάρα πολύ ωραίοι λόγοι...

[Νίκος]

Διονύση υπάρχουν σε πολλά sites μεταξύ των οποίων είναι:

www.myriobiblos.gr
www.pigizois.gr
nikolaos.6te.net

Το συγκεκριμένο κείμενο υπάρχει μόνο στο πρωτότυπο στo www.myriobiblos.gr αλλά η μετάφραση είναι δική μου, πρώτη φορά δημοσιεύεται και είναι στην κρίση σας.

[Νίκος]

6.Έκτη δεκάδα (51-60)

να΄. Ὁ μέν ἄφρων ὑπό τῶν παθῶν ἀγόμενος, ὅτε μέν ὑπό τοῦ θυμοῦ κινούμενον ἐκταράσσεται, φεύγειν ἀλογίστως τούς ἀδελφούς ἐπείγεται· ὅτε δέ πάλιν ὑπό τῆς ἐπιθυμίας ἐκθερμαίνεται, μεταμελόμενος αὖθις προστρέχων ἀπαντᾷ. Ὁ δέ φρόνιμος, ἐπ᾿ ἀμφοτέρων τοὐναντίον ποιεῖ. Ἐπί μέν γάρ τοῦ θυμοῦ, τάς αἰτίας τῆς ταραχῆς ἐκκόψας, τῆς πρός τούς ἀδελφούς λύπης ἑαυτόν ἀπαλλάττει· ἐπί δέ τῆς ἐπιθυμίας, τῆς ἀλόγου ὁρμῆς καί συτυχίας ἐγκρατεύεται.
νβ΄. Ἐν τῷ καιρῷ τῶν πειρασμῶν, μή καταλίπῃς τό μοναστήριόν σου· ἀλλά φέρε γενναίως τά κύματα τῶν λογισμῶν, καί μάλιστα τῶν τῆς λύπης καί ἀκηδίας. Οὕτω γάρ οἰκονομικῶς διά τῶν θλίψεων (972) δοκιμασθείς, ἕξεις βεβαίαν τήν εἰς Θεόν ἐλπίδα. Ἐάν δέ καταλιμπάνῃς, ἀδόκιμος καί ἄνανδρος καί ἄστατος εὑρεθήσῃ.
νγ΄. Ἐάν θέλῃς τῆς κατά Θεόν ἀγάπης μή ἐκπεσεῖν, μήτε τόν ἀδελφόν ἀφῇς κοιμηθῆναι λυπούμενον κατά σοῦ, μήτε σύ κοιμηθῇς λυπούμενος κατ᾿ αὐτοῦ· ἀλλ᾿ Ὕπαγε, διαλλάγηθι τῷ ἀδελφῷ σου, καί ἐλθών, πρόσφερε Χριστῷ καθαρῷ τῷ συνειδότι, δι᾿ ἐκτενοῦς προσευχῆς [edit τῆς εὐχῆς] δῶρον τῆς ἀγάπης.
νδ΄. Εἰ ὁ πάντα τά χαρίσματα τοῦ Πνεύματος ἔχων, ἀγάπην δέ μή ἔχων, οὐδέν ὠφελεῖται, κατά τόν Θεῖον Ἀπόστολον· πόσην ὀφείλομεν ἐνδείξασθαι σπουδήν, ἵνα ταύτην κτησώμεθα;
νε΄. Εἰ Ἡ ἀγάπη τῷ πλησίον κακόν οὐκ ἐργάζεται, ὁ φθονῶν τῷ ἀδελφῷ, καί λυπούμενος ἐπί τῇ εὐδοκιμήσει αὐτοῦ, καί σκώμμασι χραίνων τήν ὑπόληψιν αὐτοῦ, ἤ ἔν τινι, κακοηθείᾳ ἐπιβουλεύων αὐτῷ, πῶς οὐκ ἀλλότριον ἑαυτόν τῆς ἀγάπης καθίστησι, καί ἔνοχον τῆς αἰωνίου κρίσεως;
νστ΄. Εἰ Πλήρωμα νόμου ἡ ἀγάπη, ὁ μνησικακῶν τῶ ἀδελφῷ, καί δόλους κατ᾿ αὐτοῦ συσκευάζων [edit. σκευάζ.] καί κατευχόμενος αὐτοῦ καί ἐπιχαίρων τῷ πτώματι αὐτοῦ, πῶς ὁ παράνομός ἐστι, καί τῆς αἰωνίου κολάσεως ἄξιος;
νζ΄. Εἰ ὁ καταλαλῶν ἀδελφοῦ καί κρίνων ἀδελφόν, καταλαλεῖ καί κρίνει νόμον· ὁ δέ νόμος τοῦ Χριστοῦ ἐστιν ἡ ἀγάπη, πῶς τῆς ἀγάπης τοῦ Χριστοῦ ὁ κατάλαλος οὐκ ἐκπίπτει, καί αἴτιος ἑαυτῷ γίνεται κολάσεως αἰωνίου;
νη΄. Μή δῴης [ed. δῷς] τήν ἀκοήν σου τῇ γλώσσῃ τοῦ καταλάλου, μηδέ τήν γλῶσσάν σου τῇ ἀκοῇ τοῦ φιλοψόγου, ἡδέως λαλῶν ἤ ἀκούων κατά τοῦ πέλας, ἵνα μή ἐκπέσῃς τῆς θείας ἀγάπης, καί ἀλλότριος εὑρεθῇς τῆς αἰωνίου ζωῆς.
νθ΄. Μή καταδέχου κατά τοῦ Πατρός σου λοιδορίαν, μηδέ προθυμοποιήσῃς τόν ἀτιμάζοντα αὐτόν· ἵνα μή ὁργισθῇ Κύριος ἐπί τοῖς ἔργοις σου, καί ἐξολοθρεύσῃ σε ἐκ γῆς ζώντων.
ξ΄. Ἐπιστόμιζε τόν καταλαλοῦντα ἐν ἀκοαῖς σου, ἵνα μή διπλῆν ἁμαρτίαν σύν αὐτῷ ἁμαρτάνῃς· καί σαυτόν ὀλεθρίῳ πάθει ἐθίζων, κακεῖνον κατά τοῦ πλησίον φλυαρεῖν οὐκ ἀνακόπτων.

51. Ο ανόητος, λοιπόν, επειδή οδηγείται από τα πάθη του, άλλοτε αναστατώνεται υποκινούμενος απ’ το θυμό του και βιάζεται ν’ απομακρυνθεί χωρίς λόγο από τους αδελφούς, κι άλλοτε πάλι καίγεται από την επιθυμία κι αλλάζοντας γνώμη τρέχει να τους συναντήσει. Ο φρόνιμος όμως και στις δυο περιπτώσεις αυτές κάνει το αντίθετο. Γιατί στην περίπτωση του θυμού, κόβοντας την αιτία της ταραχής, απαλλάσσει τον εαυτό από τη λύπη που θα προκαλούσε στους αδελφούς και στην περίπτωση της επιθυμίας, συγκρατείται απ’ την παράλογη βιασύνη και την άστοχη ενέργεια.
52. Τον καιρό των πειρασμών μην εγκαταλείπεις το μοναστήρι σου, αλλ’ αντιμετώπισε με γενναιότητα τα κύματα των λογισμών και ιδιαιτέρα της λύπης και της ακηδίας. Γιατί έτσι θα κερδίσεις, αφού δοκιμαστείς απ’ τις θλίψεις, την βεβαιότητα της ελπίδας στο Θεό. Ενώ αν εγκαταλείψεις, θα μείνεις αδοκίμαστος, δειλός και ευμετάβλητος.
53. Αν θέλεις να μην χάσεις την κατά Θεό αγάπη, να μην αφήσεις τον αδελφό να κοιμηθεί στεναχωρημένος εναντίον σου, ούτ’ εσύ να κοιμηθείς στεναχωρημένος εναντίον του. Αλλά πήγαινε και συζήτησε με τον αδελφό σου, κι όταν επιστρέψεις, πρόσφερε στο Χριστό έχοντας καθαρή συνείδηση με μακρά προσευχή το δώρο της αγάπης.
54. Αφού αυτός που έχει όλα τα χαρίσματα του Αγίου Πνεύματος, αλλά δεν έχει αγάπη, δεν ωφελείται τίποτε, σύμφωνα με τον Θείο Απόστολο, πόσο έντονη προσπάθεια πρέπει να κάνουμε, για να την αποκτήσουμε;
55. Αφού η αγάπη δεν ενεργεί τίποτε κακό για τον πλησίον, αυτός που φθονεί τον αδελφό και λυπάται για την προκοπή του και βλάπτει την υπόληψή του με συκοφαντίες, ή με κακοήθεια μελετά κάτι εναντίον του, πως δεν κάνει τον εαυτό ξένο προς την αγάπη και ένοχο της αιώνιας καταδίκης;
56. Αφού η εκπλήρωση του νόμου είναι η αγάπη, αυτός που μνησικακεί εναντίον του αδελφού και μελετά το κακό του και εύχεται εναντίον του και χαίρεται από την πτώση του, πως δεν είναι παραβάτης του νόμου και άξιος της αιώνιας κόλασης;
57. Εάν αυτός που μιλά εναντίον αδελφού και κατακρίνει αδελφό, μιλά και κατακρίνει σύμφωνα με το νόμο, ενώ ο νόμος του Χριστού είναι η αγάπη, πως ο κριτής δεν θα χάσει την αγάπη του Χριστού, και δεν θα γίνει αιτία για να καταδικαστεί ο εαυτός του στην αιώνια κόλαση;
58. Μην αφήσεις τ’ αυτιά σου ν’ ακούνε αυτά που λέει εκείνος που κατακρίνει, ούτε το στόμα σου να επαναλαμβάνει αυτά που λέει αυτός που αγαπά την κατάκριση, μήπως μ’ ευχαρίστηση μιλώντας ή ακούγοντας κατά του πλησίον ξεπέσεις από τη θεία αγάπη και βρεθείς ξένος από την αιώνια ζωή.
59. Μην καταδεχτείς ν’ ακούσεις περιπαικτικά λόγια κατά του Πατέρα σου (του Θεού), ούτε να επιδοκιμάσεις αυτόν που τον ατιμάζει, για να μην οργιστεί ο Κύριος από τα έργα σου και σε αφανίσει από τη γη των ζώντων.
60. Ζήτησε απ’ αυτόν που κατακρίνει μπροστά σου να σταματήσει, για να διαπράξεις μαζί μ’ αυτόν διπλή αμαρτία, επειδή αφήνεις τον εαυτό σου να συνηθίσει σ΄ αυτό το ολέθριο πάθος και δεν διακόπτεις εκείνου τη φλυαρία κατά του πλησίον.

[Νίκος]

7.Έβδομη δεκάδα (61-70)

ξα΄. (973) Ἐγώ δέ λέγω ὑμῖν, φησίν ὁ Κύριος· Ἀγαπᾶτε τούς ἐχθρούς ὑμῶν· καλῶς ποιεῖτε τοῖς μισοῦσιν ὑμᾶς· προσεύχεσθε ὑπέρ τῶν ἐπιρεαζόντων ὑμᾶς. Διά τί ταῦτα προσέταξεν; Ἵνα σε μίσους καί λύπης καί ὁργῆς καί μνησικακίας ἐλευθερώσῃ, καί τοῦ μεγίστου κτήματος τῆς τελείας ἀγάπης καταξιώσῃ· ἥν ἀμήχανον ἔχειν, τόν μή πάντας ἀνθρώπους ἐξ ἴσου ἀγαπῶντα κατά μίμησιν Θεοῦ, τοῦ πάντας ἀνθρώπους ἐξ ἴσου ἀγαπῶντος, καί θέλοντος σωθῆναι καί εἰς ἐπίγνωσιν ἀληθείας ἐλθεῖν.
ξβ΄. Ἐγώ δέ λέγω ὑμῖν· Μή ἀντιστῆναι τῷ πονηρῷ· ἀλλ᾿ ὅστις σε ῥαπίσει ἐπί τήν δεξιάν σιαγόνα, στρέψον αὐτῷ καί τήν ἄλλην· καί τῷ θέλοντί σοι κριθῆναι καί τόν χιτῶνά σου λαβεῖν, ἄφες αὐτῷ καί τό ἱμάτιον· καί τῷ ἀγγαρεύοντί σε μίλιον ἕν, ὕπαγε μετ᾿ αὐτοῦ δύο. Διά τί; Ἵνα καί σέ ἀόργητον καί ἀτάραχον διαφυλάξῃ καί ἄλυπον, κἀκεῖνον διά τῆς σῆς ἀνεξικακίας παιδεύσῃ, και ἀμφοτέρους ὡς ἀγαθός ὑπό τόν ζυγόν τῆς ἀγάπης ἀγάγῃ.
ξγ΄. Πρός ἅπερ πράγματά ποτε πεπόνθαμεν, τούτων καί τάς φαντασίας ἐμπαθεῖς περιφέρομεν. Ὁ οὖν τάς ἐμπαθεῖς νικῶν φαντασίας, καί τῶν πραγμάτων ὧν αἱ φαντασίαι πάντως καταφρονεῖ· ἐπειδή τοῦ πρός τά πράγματα πολέμου ὁ πρός τάς μνήμας τοσοῦτόν ἐστι χαλεπώτερος, ὅσον τοῦ κατ᾿ ἐνέργειαν ἁμαρτάνειν, τό κατά διάνοιαν ἐστιν εὐκοπώτερον.
ξδ΄. Τῶν παθῶν τά μέν ἐστι σωματικά, τά δέ ψυχικά. Καί τά μέν σωματικά, ἐκ τοῦ σώματος ἔχει τάς ἀφορμάς· τά δέ ψυχικά, ἐκ τῶν ἔξωθεν πραγμάτων. Ἀμφότερα δέ περικόπτει ἀγάπη καί ἐγκράτεια· ἡ μέν, τά ψυχικά, ἡ δέ τά σωματικά.
ξε΄. Τά μέν τῶν παθῶν, τοῦ θυμικοῦ· τά δέ τοῦ ἐπιθυμητικοῦ μέρους τῆς ψυχῆς, τυγχάνει. Ἀμφότερα δέ, διά τῶν αἰσθήσεων κινεῖται. Τότε δέ κινεῖται, ὅτε ἀγάπης ἡ ψυχή καί ἐγκρατείας, ἐκτός εὑρίσκεται.
ξστ΄. Δυσκαταγώνιστα μᾶλλον τά τοῦ θυμικοῦ μέρους τῆς ψυχῆς πάθη, παρά τά τοῦ ἐπιθυμητικοῦ τυγχάνει. Διό καί μεῖζον τό φάρμακον κατ᾿ αὐτοῦ, ἡ ἐντολή τῆς ἀγάπης ὑπό τοῦ Κυρίου ἐδόθη.
ξζ΄. Πάντα τά ἄλλα πάθη, ἤ τοῦ θυμικοῦ μέρους τῆς ψυχῆς, ἤ τοῦ ἐπιθυμητικοῦ μόνον ἐφάπτεται.ἤ καί τοῦ λογιστικοῦ, ὡς ἡ λήθη καί ἡ ἄγνοια· ἡ δέ ἀκηδία, πασῶν τῶν τῆς ψυχῆς δυνάμεων ἐπιδραττομένη, πάντα σχεδόν ὁμοθυμαδόν κινεῖ τά πάθη. Διό καί πάντων τῶν ἄλλων παθῶν ἐστι βαρύτατον. Καλῶς οὖν ὁ Κύριος τό κατ᾿ αὐτῆς φάρμακον δεδωκώς, Ἐν τῇ ὑπομονῇ ὑμῶν, λέγει, κτήσασθε τά ψυχάς ὑμῶν.
ξη΄.(976) Μή πλήξῃς ποτέ τινα τῶν ἀδελφῶν, παραλόγως μάλιστα· μή ποτε μή φέρων τήν θλίψιν, ὑποχωρήσῃ· καί οὐ μή ἐκφεύξῃ ποτέ τόν ἔλεγχον τοῦ συνειδότος, ἀεί σοι λύπην ἐν τῷ καιρῷ τῆς προσευχῆς προξενοῦντα, καί τῆς θείας παῤῤησίας τόν νοῦν ἀπελαύνοντα.
ξθ΄. Μή ἀνάσχῃ τῶν σκάνδαλά σοι φερουσῶν ὑπονοιῶν, ἤ καί ἀνθρώπων, κατά τινων. Οἱ γάρ παραδεχόμενοι σκάνδαλα ἐν οἷῳ δήποτε τρόπῳ τῶν κατά προαίρεσιν ἤ παρά προαίρεσιν συμβαινόντων, οὐκ ἴσασι τήν ὁδόν τῆς εἰρήνης, τήν φέρουσαν διά τῆς ἀγάπης εἰς τήν γνῶσιν τοῦ Θεοῦ τούς ταύτης ἐραστάς.
ο΄. Οὔπω ἔχει τελείαν τήν ἀγάπην, ὁ ἔτι τοῖς γνώμαις τῶν ἀνθρώπων συνδιατιθέμενος. Οἷον, τόν μέν ἀγαπῶν, τόν δέ μισῶν, διά τόδε ἤ τόδε· ἤ καί τόν αὐτόν ποτέ μέν ἀγαπῶν, ποτέ δέ μισῶν, διά τάς αὐτάς αἰτίας.

61. «Εγώ όμως σας λέω», λέγει ο Κύριος, « αγαπάτε τους εχθρούς, να ευεργετείτε αυτούς που σας μισούν και να προσεύχεστε γι αυτούς που σας επιβουλεύονται. Γιατί έδωσε αυτές τις εντολές; Για να σε ελευθερώσει από το μίσος, τη λύπη, την οργή και τη μνησικακία και να σε αξιώσει να κερδίσεις την τέλεια αγάπη, την οποία δεν μπορεί να τη νοιώσει ο άνθρωπος, που δεν αγαπά όλους τους ανθρώπους μιμούμενος το Θεό, που αγαπά εξ ίσου όλους τους ανθρώπους και θέλει όλοι να σωθούν και να γνωρίσουν την αλήθεια.
62. «Εγώ όμως σας λέω: Να μην προβάλλεται αντίσταση σ΄ αυτόν που σκέφτεται πονηρά εναντίον σας. Αλλ΄ αν κάποιος σε χαστουκίσει στο δεξιό μάγουλο, στρέψε σ΄ αυτόν και το άλλο. Σ΄ αυτόν που θέλει ν΄ αντιδικήσει μαζί σου και να σου πάρει το πανωφόρι, άφησέ του και το πουκάμισο. Κι αν κάποιος σε υποχρεώσει να του μεταφέρεις ένα φορτίο για ένα μίλι, προχώρησε μαζί του για δύο. Γιατί όλ΄ αυτά; Για να σε φυλάξει μακριά από την οργή, την αναστάτωση και τη λύπη κι εκείνον να τον διδάξει με τη δική σου ανεξικακία, ώστε και τους δυο σαν αγαθός να φέρει στο ζυγό της αγάπης.
63. Απ΄ όσες αμαρτωλές πράξεις κάποτε διαπράξαμε, η ανάμνηση του πάθους που τις προκάλεσε μας ακολουθεί. Όποιος λοιπόν νικήσει την ανάμνηση των παθών, και τις αμαρτωλές πράξεις που προκάλεσαν εξ΄ ολοκλήρου αποφεύγει. Επειδή απ’ τον πόλεμο εναντίον των ίδιων των αμαρτιών εκείνος εναντίον της ανάμνησής τους είναι τόσο δυσκολότερος, όσο είναι ευκολότερο να διαπράξει κανείς μια αμαρτία με το νου από το να την κάνει.
64. Από το σύνολο των παθών κάποια αφορούν το σώμα και άλλα την ψυχή. Εκείνα που αφορούν το σώμα έχουν αιτία τις αδυναμίες του σώματος, ενώ τα ψυχικά έχουν αιτία εξωτερική. Και τα δύο μπορούν ν΄ αντιμετωπιστούν με την αγάπη και την εγκράτεια, με την πρώτη τα ψυχικά και τη δεύτερη τα σαρκικά.
65. Από τα πάθη άλλα αφορούν το θυμικό και άλλα το επιθυμητικό μέρος της ψυχής. Και τα δύο υποκινούνται από τις αισθήσεις. Τότε υποκινούνται, όταν η ψυχή βρίσκεται μακριά από την αγάπη και την εγκράτεια.
66. Δυσκολότερο είναι ν’ αντιμετωπιστούν τα πάθη που αφορούν το θυμικό μέρος της ψυχής (ένστικτα, ανησυχίες, παρορμήσεις), παρά αυτά που αφορούν το επιθυμητικό μέρος της ψυχής (συναισθήματα, επιθυμίες). Γι αυτό και το σπουδαιότερο φάρμακο κατ’ αυτού, η εντολή της αγάπης δόθηκε από τον Κύριο.
67. Όλα τα άλλα πάθη ή με το θυμικό μέρος της ψυχής ή με το επιθυμητικό έχουν σχέση ή ακόμη και με το λογιστικό (γνώσεις, μνήμη) , όπως η αμνησία και η άγνοια, αλλά η ακηδία καταλαμβάνοντας όλες τις δυνάμεις της ψυχής, κινεί συγχρόνως σχεδόν όλα τα πάθη. Γι αυτό είναι όλων των άλλων παθών βαρύτερη. Καλώς, λοιπόν, ο Κύριος δίνοντας το φάρμακο για την αντιμετώπισή της λέει, «με την υπομονή σας θα κερδίσετε τις ψυχές σας».
68. Μην πλήξεις ποτέ κάποιον από τους αδελφούς και ιδιαίτερα χωρίς λόγο, μήπως και φύγεις χωρίς να αισθανθείς θλίψη γι αυτό και δεν μπορέσεις να ξεφύγεις ποτέ από τον έλεγχο της συνείδησης, που θα σου φέρνει λύπη την ώρα της προσευχής και θα απομακρύνει από σένα τη δυνατότητα της επικοινωνίας με το Θεό.
69. Μην αποδεχθείς τον σκανδαλισμό που σου δημιουργούν οι υπόνοιες ή οι άνθρωποι, κατά κάποιων αδελφών. Γιατί αυτοί που αποδέχονται τον σκανδαλισμό με οποιονδήποτε τρόπο γι αυτά που συνέβησαν από πρόθεση ή χωρίς πρόθεση, δεν ακολουθούν την οδό της ειρήνης, που οδηγεί δια της αγάπης, στη γνώση του Θεού αυτούς που την ποθούν.
70. Δεν έχει την τέλεια αγάπη, όποιος αλλάζει διάθεση ανάλογα με τη συμπεριφορά των ανθρώπων. Δηλαδή, όποιος τον ένα αγαπά και τον άλλο μισεί, γιατί φέρθηκε με τον ένα ή το άλλο τρόπο, ή και τον ίδιο άνθρωπο πότε αγαπά και πότε μισεί, για τον ίδιο λόγο.